Thapsus Muharebesi

Thapsus Muharebesi, 6 Nisan MÖ 46 tarihinde antik Tunus'un Thapsus (modern Ras Dimas kenti yakınlarında yapılan savaş. Marcus Porcius Cato, Genç ve Quintus Caecillius Metellus Scipio tarafından komuta edilen Optimates destekli Cumhuriyet Ordusu ile Populares destekli Jül Sezar'ın orduları arasında yapılmıştır. Savaşı Sezar'ın kazanmasıyla birlikte Afrika'daki direniş kırılmış ve Sezar mutlak güce bir adım daha yaklaşmıştır.

Thapsus Muharebesi
Sezar İç Savaşı
Thapsus - Roma arasındaki mesafe
Tarih 6 Nisan MÖ 46 Bölge Thapsus (günümüzde Ras Dimas, Tunus) Sonuç Populares Zaferi
Taraflar
Populares	Optimates
Komutanlar ve liderler
Jül Sezar	Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio Nasica Genç Cato Marcus Petreius
Güçler
Bilinmiyor (en az 10 Lejyon)	Bilinmiyor (en az 10 Lejyon), 2,500 süvari Müttefik Numidia Kralı Juba'nın 60 fil destekli birlikleri
Kayıplar
1,000	30,000

Muharebe öncesi durum

Sezar, MÖ 49 yılında ordusunu terhis etmesi yolundaki Roma senatosu emrini dinlemeyip Rubicon nehrini geçerek son Cumhuriyetçi iç savaşı başlatmış oldu. Sezar'ın İtalya ve Romayı işgal etmesi üzerine muhafazakâr cumhuriyetçiler Pompey komutası altında Yunanistan'a kaçtılar. Jül Sezar komutasındaki Populares ordusu Dyrrhachium Muharebesini kaybetse de, Pompey komutası altındaki Optimates yanlısı ordusu MÖ 48'de yapılan Pharsalus Muharebesi'nde kesin bir yenilgiye uğratıldı. Pompey Mısır'a kaçtıysa da bir süre sonra burada öldürüldü. Ancak muhafazakârlar bu kadar çabuk teslim olma niyetinde olmadıklarından Marcus Cato ve Caecilius Metellus Scipio liderliğinde Afrika eyaletlerinde bir direniş organize etmeye çalıştılar. Direniş örgütlenmesinde rol alan diğer önemli kişiler arasında Titus Labienus, Publius Attius Varus, Lucius Afranius, Marcus Petreius ve Sextus ve Gnaeus Pompeius (Pompey'in oğulları) kardeşlerde vardı. Numidya kralı Juba I ise dikkat çekici yerel bir müttefikti. Doğu eyaletlerinde kontrolü sağlayıp, Roma'ya kısa bir ziyaret gerçekleştiren Sezar muhaliflerini takip etmek amacıyla 28 Aralık MÖ 47 tarihinde Afrikaya geçerek Hadrumetum'da (modern Sousse, Tunus) karaya çıktı.

Optimates taraftarları Sezar'a karşı koyacak orduyu şaşılacak derecede bir hızla toplamışlardı. Orduları 40.000 asker (10 lejyon), Sezar'ın eski sağ kolu olan yetenekli Titus Labienus komutasındaki 2.500 süvari ve yerel bir krala ait 60 Savaş filine sahipti. Cumhuriyetçilerin iki adet Lejyonu Sezar'dan tarafa geçme niyetindeyken iki ordu birbirlerinin gücünü anlayabilmek için küçük çatışmalara başlamıştı. Bu arada Sezar Sicilya'dan gelecek ikmal kuvvetlerini bekliyordu. Şubat başında Sezar Thapsus'a geldi ve kenti, güney girişini üç sıra tahkimatla kapatarak, kuşattı. Metellus Scipio önderliğindeki cumhuriyetçiler konumlarını kaybetme riskini göze alamayarak savaşı kabul etmek zorunda kaldılar.

Çarpışma

Metellus Scipio'un ordusu kente kuzeyden yaklaşma emriyle Thapsus'u kuşatmış ve Sezar'ın yaklaşması öngörüsüyle yanlarda fil süvarilerinin bulunduğu sıkışık savaş düzeninde kalmıştır. Sezar'ın konumu onu stiline göre tipiktir ve süvari ve okçu yancıların desteğiyle sağ kanadı komuta etmiştir. Fillerden gelebilecek tehlike, ilave beş adet ihtiyat kohortunun desteklediği süvariler ile engellenmeye çalışılmıştır.

Savaş, Sezar'ın trompetçilerinden birinin işaretiyle başlamıştır. Sezar'ın okçularının fillere saldırısı hayvanların paniğe kapılmasına, dolayısı ile de kendi askerlerini ezmelerine neden olmuştur. Sol kanatta bulunan filler Sezar'ın merkezine, Lejyon V Alaudae'nin bulunduğu bölgeye saldırmıştır. Bu Lejyon savaşta gösterdiği cesaretten dolayı, bu olaydan sonra Ljeyon sembolü olarak fil kullanmaya başlamıştır. Fillerin yitirilmesi ile birlikte Metellus Scipio zemin kaybetmeye başlamıştır. Sezar'ın süvarileri başarılı bir manevra ile üstün gelmiş, düşmanı yenerek tahkimatlı kampını yok etmiş ve düşmanı geri çekilmek zorunda bırakmıştır. Kral Juba'nın birliklerinin mevzilerini terk etmesiyle savaşın sonucu hemen hemen kesinleşmiştir.

Yaklaşık 10,000 düşman askeri Sezar'a teslim olmak istemiş ancak onun askerleri tarafından öldürülmüşlerdir. Bağışlayıcı bir Muzaffer olarak bilinen Sezar için bu eylem pek alışılagelmiş değildir. Bazı kaynaklara göre Sezar savaş sırasında bir epilepsi krizi geçirmiş, dolayısı ile sonradan olacaklar hakkında çok bilinçli bir durumda değildir. Scipio kaçmayı başarmış ancak aylar sonra Hippo yakınlarında yapılan bir deniz savaşında ölmüştür.

Savaş düzeni: Palladio sonrası 17. yüzyıl gravürü. Filler özel olarak betimlernmiştir.

Savaşın ardından

Savaşın ardından Sezar bir süre sonra düşecek olan Thapsus'un kuşatmasını yenilemiştir. Sezar ilerlemeye devam ederek Genç Cato'nun garnizonun bulunduğu Utica'ya gelince, müttefiklerinin yenildiği haberini alan Cato intihar etmiştir.

Savaş sonucu Afrika'da barış sağlanmış ve Sezar buradan ayrılarak 25 Temmuz'da Roma'ya gelmiştir. Direniş, Titus Labienus, Pompey kardeşler ve savaştan kurtulan diğerlerinin buluştuğu yer olan Hispania'da bir süre sonra yeniden güçlenecektir. İç savaş henüz bitmemiştir ve bu savaşı kısa bir süre sonra Munda Muharebesi takip edecektir.