Tartışma:Cinsiyet

eşeyli üreme başlığı ile birleştirilmeli.88.230.143.247 01:43, 22 Şubat 2012 (UTC)

Sex-gender

Sanıyorum ki burada "gender" karşılığı olarak "cinsiyet" kullanılmış. Ancak TDK tanımı bunu sadece biyolojik bir anlamda vermekte [1]. Ben hep sex = cinsiyet; gender = toplumsal cinsiyet olarak bilmişimdir (ki şu arama da düşüncemi pekiştirdi); ancak Türkçe sosyoloji literatürüne pek hakim değilim. İntervikisi olmayan Toplumsal cinsiyet diye başka bir maddemiz var ki burayla birleştirilmesi doğru olabilir. "Eşey" ise "biyolojik cinsiyet" ile "biyolojik cinsiyeti oluşturan karakterler" minvalinde tanımlanmış [2]. Konuyla ilgili Türkçe literatürün terminoloji için kaynak gösterilmesinin durumu netleştireceğine inanıyorum. Bu noktada madde yazarı İnsanperver, sosyolojiyle ilgili katkılarını gördüğüm Mskyrider, sosyoloji literatürüne atıfta bulunduğunu gördüğüm Kibele ve kadın sayfasındaki değişikliğini gördüğüm Birburqwe'nin görüşlerini özellikle duymak isterim. --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 16:58, 11 Mayıs 2017 (UTC)

Bildikleriniz doğru ancak eklemekte yarar var; Büyük Türkçe Sözlük'ten kontrol ederseniz sizin de göreceğiniz gibi,

İngilizcedeki "sex"in karşılığı olarak "eşey"in kullanıldığı ve şu şekilde açıklandığı görülür:

"Bitki ya da hayvanlarda dişi ya da erkek olarak adlandırılmasını sağlayan görev, yapı ve karakter topluluğu, Cins." (BSTS / Biyoloji Terimleri Sözlüğü 1998)

İngilizcedeki "gender"in karşılığı olarak da "cinsiyet"in kullanıldığı ve şu şekilde açıklandığı görülebilir:

"Bazı dillerde kelimelerin gramer bakımından «erkeklik», «dişilik» veya «yansızlık» özelliği taşıması. Almanca der Tisch «masa» erkek kelime, die Tasche «çanta» dişi kelime, das Buch «kitap» da yansız kelime türündendir. İslav dillerinden geçme +ça/+çe eki de eklendiği kelimede dişilik gösteren bir ektir: kral/kraliçe, Tanrı/Tanrıça «ilâhe» gibi. Dilimizde erkeklik, dişilik ve yansızlık gösteren bir gramer kategorisi yoktur; kâtip /kâtibe, muallim/muallime, müdür/müdire gibi örnekler Arapçadan geçmedir." (BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003)

Yani demek istediğim verdiğiniz "Güncel Türkçe Sözlük"te sözcüklerin tüm güncel kullanımlarını kapsayan tanımlamalar yapılmaktadır; ancak aynı kurumun Büyük Türkçe Sözlük'ünde bilimsel yönü ve ayrıntılı kökeni daha net görülebilir.

Bu bakımdan "cinsiyet", "gender"a yani Türkçede aktivistlerin "Toplumsal" sıfatını kullanmak zorunda hissettikleri terime denk gelmektedir. "Cins/eşey" ise "sex"e aynı şekilde aktivistlerin "Biyolojik" sıfatıyla belirttikleri terime denk gelir.

Sözcüklerin Türkçe ve İngilizcedeki kullanımlarından yola çıkacak olursak da:

sex-ual => cins-el ve sex-ual-ity => cins-el-lik şeklinde Türkçeye geçtiği görülmektedir.

Bu bakımdan "cinsiyet" hem günlük kullanım hem de bilimsel kullanımda "eşey"den fazlasını ifade eden ve "gender"a karşılık gelen bir sözcüktür. Bu bağlamda Toplumsal cinsiyet maddesinin de halihazırda olan cinsiyet maddesine aktarılmasını öneriyorum.--insan|perver 17:31, 11 Mayıs 2017 (UTC)

Bildikleriniz doğru olduğunu söylemekle birlikte İnsanperverin gerekli eklemeyi yaptığını ve kendisine katıldığımı da belirtmek istiyorum. "Güncel Türkçe Sözlük"ten[3] yapılan aramalarda bir sözcüğün güncel kullanımlarını görürken, "Büyük Türkçe Sözlük"ten[4] aynı aramayı yaptığımızda sözcüğün bilimsel kullanımı ve ayrıntılarına ulaşabileceğimizi görüyoruz. (Zaten TDK bile "Büyük Türkçe Sözlük"te arama yapmak için oluşturduğu sayfada bunu belirtmiştir.)

Bundan mütevellit Toplumsal cinsiyet maddesinin cinsiyet maddesi ile birleştirilmesinde ziyan görmüyorum. Birburqwe_✉ 18:21, 11 Mayıs 2017 (UTC)

• İnsanperver ve Birburqwe'nin söylediklerine katılıyorum. "gender" kelimesini "toplumsal cinsiyet" olarak çevirip kullanan akademisyenler var ancak genel olarak "cinsiyet" kelimesi kullanımının daha yaygın olduğunu düşünüyorum. Örneğin "gender role" için cinsiyet rolü terimi kullanılsa da "toplumsal cinsiyet rolü" diye bir kullanıma pek rastlamadım. Zaten aslında bakacak olursak "gender" terimi de içinde hem biyolojik hem de toplumsal özellikleri içeren bir terim. Dolayısıyla maddenin adı bence uygun, toplumsal cinsiyet maddesi burası ile birleştirilebilir. --Mskyrider ^ileti 05:22, 12 Mayıs 2017 (UTC)

• Herkese aydınlatıcı yorumları için teşekkürler. Geç de olsa toplumsal cinsiyet maddesinin cinsiyet maddesiyle birleştirilmesi için girişime başlayacağım bu durumda. --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 23:04, 31 Ağustos 2017 (UTC)

Toplumsal cinsiyet ile cinsiyet maddesinin birleştirilmesi yanlış, kavramsal bir fark var. İki ayrı maddede ele alınmalı.--Kingbjelica (mesaj) 19.00, 13 Eylül 2019 (UTC)

• Üzerinden yıllar geçmiş ve ben yeni farkettim tartışmayı. Buraya yönlendirdiğin için teşekkürler @Seksen iki yüz kırk beş. Konuya gelirsem; Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları gibi akademide bambaşka bir çalışma alanı varken iki başlığın birleştirilmesi kesinlikle hatalı. İki kavramın farklı olarak işlendiği akademik çalışmalar da mevcut. Toplumsal cinsiyet kavramı, "cinsiyet" maddesine sığmayacak kadar geniş bir alan.--Pragdon^mesaj 10.12, 29 Haziran 2020 (UTC)

Daha önce görüş bildiren arkadaşlara da seslenmiş olayım belki yeniden değerlendirmek isteyebilirler; @Kingbjelica, @Birburqwe, @İnsanperver, @Mskyrider.--Pragdon^mesaj 10.26, 29 Haziran 2020 (UTC)

@Pragdon, teşekkür ederim, tartışmanın başında benim de pozisyonum bu yöndeydi. Ancak ufak bir düzeltme yapacak olursam, yukarıda alınan karar aslında "toplumsal cinsiyet = cinsiyet", "biyolojik cinsiyet = cins" şeklinde adlandırma olmasıydı diye algılamıştım. Dolayısıyla bu maddede biyolojik cinsle ilgili bilgilerin çıkarılması ve doğru adın tartışılması gibi geliyor bana buradaki mesele. --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 11.24, 29 Haziran 2020 (UTC)

Sayın @Pragdon, Türk akademi camiasında ve medyada her ne kadar toplumsal cinsiyet gibi bir kullanım olsa da bu @İnsanperver'in yukarıda belirttiği gibi bir aktivizmden kaynaklanıyor. Ayrıca attığınız iki kavramın farklı işlendiği makalede cinsiyet (sex) denilerek yani esasen cins, eşey olarak ele alınarak, toplumsal cinsiyet ise gender denilerek anlatılmış. Bizim Türkçe'de cinsiyet ve toplumsal cinsiyet dediğimiz kavramlar doğrudan gendera karşılık gelmekte ve aynı şeyler. Cins, eşey ise sexe karşılık gelmekte. Zaten Türkçe vikipedide bulunan Cins ve cinsiyet ayrımı sayfasının da bu bağlamda bize yardımcı olacağını düşünüyorum. Konu gayet açık aslında. Birleştirilmesinde herhangi bir sorun yok, sadece içeriklerde düzenlemeler yapılmalı bu tanımlara göre.--Birburqwe_✉ 12.06, 29 Haziran 2020 (UTC)

• LGBTİ+ kavramlarının günümüzde biliniyor ve tanınıyor olması da aktivizm temelli ama gidip sadece eşcinsellik maddesi içerisinde birleştirmiyoruz @Birburqwe :). Ayrıca aktivizmden kaynaklanıyor olsa bile şuan sadece Ulusal Tez Merkezi'ne baktığımızda 818 çalışma çıkıyor. Sadece bu çalışmaları kaynak göstersek bile 818 kaynaktan oluşan bambaşka bir madde oluşturulabilecek bir yapıda bu adlandırma. @Flanoz, @Yagmurkozmik size de seslenmiş olalım. :)--Pragdon^mesaj 12.18, 10 Temmuz 2020 (UTC)

Merhabalar, tartışmadan yeni haberdar oldum. Toplumsal cinsiyetin akademide ayrı bir çalışma alanı olması ve aktivistlerin de özellikle bu ifadeyi kullanmayı tercih etmesinin sebebi semantik olarak bu iki kavramın ayrışmış olmasıdır. Cinsiyet maddesinde toplumsal cinsiyetin açıklandığı bölüme bakarsak, cinsiyet ifadesinin zaman zaman hem sex hem gender yerine kullanılabildiğini zaten görürüz: "Toplumsal cinsiyet kavramı, biyolojik cinsiyetten farklı olarak, bir kişinin, “sosyal” veya “psikolojik” cinsiyetini tanımlar. Söz konusu kavram İngilizceden, özellikle toplumsal/sosyal cinsiyet (gender) ile biyolojik cinsiyet (sex) arasındaki ayrımı gözetebilmek için alınmıştır. Türkçede “cinsiyet” her iki anlamda da kullanılabilmektedir; toplum ve sosyal bilimlerde bu kavram (gender) özellik bir teknik terim olarak işlevsellik kazanmaktadır." Cinsiyet ifadesinin hem sex hem de genderi karşılıyor olması oldukça problemli, zira sex ve gender arasındaki sınırı belirsizleştiriyor. Öte yandan toplumsal cinsiyet kavramı üstüne yazılabilecek çok fazla bilgi ve kullanılabilecek akademik kaynaklar var. Cinsiyet maddesi altında bir alt başlık olması hakkıyla ele alınmamasına yol açıyor. Bu yüzden Toplumsal cinsiyetin ayrı bir madde olması gerektiğini düşünüyorum.--Flanoz (mesaj) 19.53, 10 Temmuz 2020 (UTC)

• Merhaba, @Pragdon, @Flanoz, @Kingbjelica'nın ifade ettiği gibi, toplumsal cinsiyet ve biyolojik cinsiyet ayrı birer madde olmalı. Şu an maddedeki kavramsal çelişkiyi yaratan durum, toplumsal cinsiyetin beşeri bilimler dahilinde bilimsel bir alan olması. Türkiye de dahil, sayısız yüksek lisans-doktora [5] ve akademik araştırma merkezi[6] var bu alanda. Yani toplumsal cinsiyeti "cinsiyet" maddesi altında açıklamak, "sosyoloji" maddesini "insan" maddesi altında açıklamaya çalışmaya benziyor. Bu alandaki -benim de dahil olduğum- akademik çalışmalar Ankara'da 1950'li yıllarda kadınların kamusal alan kullanımından [7] gecekondu mahallelerinden toplukonutlara yerleştirilen kişilerin gündelik hayat pratiklerine [8] kadar çok çeşitli konuları kapsayabiliyor, sosyoloji, antropoloji, kent planlama, mimarlık gibi farklı disiplinlerle kesişebiliyor. Ayrıca toplumsal cinsiyet, etnografi, fenomenoloji gibi akademik metodolojilerin içinde de bir alan artık.[9] Biyolojik cinsiyetse biyoloji bilimine ait, pozitif bilimler dahilinde bir konu. Dolayısıyla bu maddede şu an tüm bu beşeri bilimlere ait meseleleri X ve Y kromozomlarının protein dizilimleri ile aynı yerde açıklamaya çalışmak kavramsal bir sorun yaratıyor. Ayrıca mevcut maddenin görseli[10] de niçin bazı toplumlarda dişiliğin pembe, erkekliğin mavi renk ile kodlandığını sorunsallaştıran toplumsal cinsiyetin Viki görseli olarak oldukça ironik diye düşünüyorum.Yagmurkozmik (mesaj) 15.11, 11 Temmuz 2020 (UTC)