Türkiye cumhurbaşkanları listesi

Vikimedya liste maddesi

Türkiye cumhurbaşkanları listesi, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olarak görev yapmış kişileri içeren listedir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre cumhurbaşkanı, devlet ve hükûmet başkanıdır ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanlığını temsil eder. Cumhurbaşkanı, beş yıllığına görev yapar. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.[a] Günümüzde cumhurbaşkanı; kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilmektedir.[2] Cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışına çıkma, ölüm, çekilme veya başka bir nedenle görevini sürdürememesi durumunda, yenisi seçilene kadar en yaşlı cumhurbaşkanı yardımcısı makama vekâlet eder.[3]

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, Türkiye'yi ve cumhurbaşkanını temsil eden resmî simgelerinden biridir. Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir.
Ankara'da yer alan Çankaya Köşkü, 1923–2014 yılları arasında cumhurbaşkanların resmî ikametgâhıydı. Fotoğraf, köşkün 1935 yılındaki hâlini göstermektedir.

Bugüne kadar 12 kişi ant içerek cumhurbaşkanlığı yaparken, 5 kişi de cumhurbaşkanlığına vekillik etmiştir. Bu kişilerden ikisi görevleri sırasında doğal nedenlerden ölmüş (Mustafa Kemal Atatürk ve Turgut Özal), biri askerî darbe sonucu devrilmiş (Celâl Bayar) ve biri Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından sağlık sebeplerinden ötürü görevden alınmıştır (Cemal Gürsel). Göreve geldiğinde 42 yaşında olan Mustafa Kemal Atatürk en genç, 69 yaşında olan Fahri Korutürk ise en yaşlı cumhurbaşkanı olmuştur.

İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye'de cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim 1923 günü TBMM tarafından oy birliğiyle seçildi.[4] Yaklaşık 15 yıl ile bu görevde en çok kalan kişi olan Atatürk, dört dönem boyunca cumhurbaşkanlığı yaptı. 1960 yılında meydana gelen ve Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk askerî darbe olan 27 Mayıs Darbesi sonucunda Cumhurbaşkanı Celâl Bayar görevden alındı ve Cemal Gürsel yönetimindeki Millî Birlik Komitesi ülkeyi yönetmeye başladı. Yaklaşık bir yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen ve 1961 Anayasası'nı yürürlüğe koyan Gürsel, askerî yönetim sonrası TBMM tarafından cumhurbaşkanı seçildi.[4] 6. cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün 6 Nisan 1980 tarihindeki görev bitiminden sonra TBMM bir türlü yeni bir cumhurbaşkanı seçemedi ve bu durum, yaklaşık beş ay süren vekâletli ve cumhurbaşkansız bir dönemin yaşanmasına neden oldu. 12 Eylül 1980 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen askerî darbe sonucunda, Genelkurmay Başkanı Kenan Evren yönetimindeki Millî Güvenlik Konseyi ülke yönetimini ele geçirdi. Yaklaşık iki yıl boyunca "devlet başkanlığı" sıfatını üstlenen Evren, 1982'deki anayasa referandumu sonucunda 1982 Anayasası'nı yürürlüğe koydu ve yeni cumhurbaşkanı seçildi.[4] 1989'da göreve gelen Turgut Özal, yaklaşık 3,5 yıl cumhurbaşkanlığı yaparak bu görevde en az kalan kişi oldu. 21 Ekim 2007 tarihinde yapılan anayasa değişikliği referandumu sonucu, Türkiye cumhurbaşkanının artık doğrudan halk oylamasıyla seçilmesi uygulaması getirildi. 10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan ilk doğrudan halk oylamasında %51,79 oy alan Recep Tayyip Erdoğan, 12. Türkiye cumhurbaşkanı seçildi.[4] Cumhurbaşkanını seçmek için yapılan halk oylamalarına 2018 ve 2023'te devam edildi.

Cumhurbaşkanları içerisinden Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celâl Bayar, "partili cumhurbaşkanı" olarak görev yapmışlardır. Atatürk ve İnönü hem Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel başkanı hem de cumhurbaşkanı olarak görevlerini sürdürmüş, Celâl Bayar ise cumhurbaşkanlığı görevi başladığında Demokrat Parti (DP) genel başkanlığından istifa etmiş ama cumhurbaşkanlığı sırasında parti üyesi olmayı sürdürmüştür. 1961 Anayasası'nın getirdiği cumhurbaşkanının partisiz olma zorunluluğu, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesiyle kaldırıldı. Referandum sonucunda mevcut cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) genel başkanlığı görevine tekrar gelerek dördüncü partili cumhurbaşkanı oldu.

Cumhurbaşkanları listesi

değiştir
Fotoğraf İsim
(Doğum–Ölüm)
Görev süresi ve yetki Parti Önceki görevi Not
1   Mustafa Kemal Atatürk
(1881–1938)
29 Ekim
1923
10 Kasım
1938
1923 Cumhuriyet Halk Partisi 1. TBMM Başkanı [5]
1927
1931
1935
15 yıl ve 13 gün
TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, 10–11 Kasım 1938 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı.
2   İsmet İnönü
(1884–1973)
11 Kasım
1938
22 Mayıs
1950
1938 Cumhuriyet Halk Partisi 1. Türkiye Başbakanı [6]
1939
1943
1946
11 yıl ve 193 gün
3   Celâl Bayar
(1883–1986)
22 Mayıs
1950
27 Mayıs
1960
1950 Demokrat Parti 3. Türkiye Başbakanı [7]
1954
1957
10 yıl ve 6 gün
Kabul edilen 1961 Anayasası ile birlikte cumhurbaşkanı olan kişinin partisiz olması kararlaştırıldı. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra Millî Birlik Komitesi ülkeyi yönetmeye başladı. Cemal Gürsel, askerî yönetim boyunca başbakanlık ve devlet başkanlığı yaptı. TBMM yeniden açılınca cumhurbaşkanlığına seçildi.
4   Cemal Gürsel
(1895–1966)
26 Ekim
1961
28 Mart
1966
1961 Bağımsız Millî Birlik Komitesi Başkanı [8]
4 yıl ve 154 gün
5   Cevdet Sunay
(1899–1982)
28 Mart
1966
28 Mart
1973
1966 Bağımsız 12. TSK Genelkurmay Başkanı [9]
7 yıl ve 1 gün
Cumhuriyet Senatosu Başkanı Tekin Arıburun, 28 Mart–6 Nisan 1973 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı.
6   Fahri Korutürk
(1903–1987)
6 Nisan
1973
6 Nisan
1980
1973 Bağımsız Türkiye Moskova Büyükelçisi [10]
7 yıl ve 1 gün
Cumhuriyet Senatosu Başkanı İhsan Sabri Çağlayangil, 6 Nisan–12 Eylül 1980 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı.
12 Eylül Darbesi'nden sonra Millî Güvenlik Konseyi ülkeyi yönetmeye başladı. Kenan Evren, askerî yönetim boyunca devlet başkanlığı yaptı ve 1982 Anayasası'nın halk oylamasında kabulüyle cumhurbaşkanı oldu.
7   Kenan Evren
(1917–2015)
9 Kasım
1982
9 Kasım
1989
1982 Bağımsız Millî Güvenlik Konseyi Başkanı [11]
7 yıl ve 1 gün
8   Turgut Özal
(1927–1993)
9 Kasım
1989
17 Nisan
1993
1989 Bağımsız 19. Türkiye Başbakanı [12]
3 yıl ve 160 gün
TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk, 17 Nisan–16 Mayıs 1993 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı.
9   Süleyman Demirel
(1924–2015)
16 Mayıs
1993
16 Mayıs
2000
1993 Bağımsız 12. Türkiye Başbakanı [13]
7 yıl ve 1 gün
10   Ahmet Necdet Sezer
(1941–)
16 Mayıs
2000
28 Ağustos
2007
2000 Bağımsız 14. Anayasa Mahkemesi Başkanı [14]
7 yıl ve 105 gün
11   Abdullah Gül
(1950–)
28 Ağustos
2007
28 Ağustos
2014
2007 Bağımsız 40. Türkiye Dışişleri Bakanı [15]
7 yıl ve 1 gün
1961 Anayasası'nın getirdiği cumhurbaşkanının partisiz olma zorunluluğu, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesiyle kaldırıldı. Atatürk, İnönü ve Bayar'ın ardından Erdoğan dördüncü partili cumhurbaşkanı oldu.
12   Recep Tayyip Erdoğan
(1954–)
28 Ağustos
2014
görevde 2014 Bağımsız
(2014–2017)
25. Türkiye Başbakanı [16]
2018 Adalet ve Kalkınma Partisi
(2017–günümüz)
2023
10 yıl ve 105 gün

Vekâleten görev yapmış cumhurbaşkanları listesi

değiştir

Zaman çizelgesi

değiştir
Recep Tayyip ErdoğanAbdullah GülAhmet Necdet SezerSüleyman DemirelHüsamettin CindorukTurgut ÖzalKenan Evrenİhsan Sabri ÇağlayangilFahri KorutürkTekin ArıburunCevdet SunayCemal GürselCelâl Bayarİsmet İnönüAbdülhalik RendaMustafa Kemal Atatürk

Görev sürelerine göre

değiştir

Cumhurbaşkanlığı makamında kesintisiz en uzun süre kalan kişi Mustafa Kemal Atatürk'tür. Çok partili dönemde ise cumhurbaşkanlığı makamında en uzun süre bulunan kişi Recep Tayyip Erdoğan olmuştur.

No Cumhurbaşkanı Görev süresi Görev başlangıcı Görev sonu Notlar
1 Mustafa Kemal Atatürk 15 yıl, 12 gün 29 Ekim 1923 1 Kasım 1927 Görevdeyken öldü.
1 Kasım 1927 4 Mayıs 1931
4 Mayıs 1931 1 Mart 1935
1 Mart 1935 10 Kasım 1938
2 İsmet İnönü 11 yıl, 192 gün 11 Kasım 1938 3 Nisan 1939
3 Nisan 1939 8 Mart 1943
8 Mart 1943 5 Ağustos 1946
5 Ağustos 1946 22 Mayıs 1950
3 Recep Tayyip Erdoğan 10 yıl, 104 gün 28 Ağustos 2014 9 Temmuz 2018
9 Temmuz 2018 3 Haziran 2023
3 Haziran 2023 Görevde
4 Celâl Bayar 10 yıl, 5 gün 22 Mayıs 1950 14 Mayıs 1954 27 Mayıs Darbesi sonunda görevden alındı.
14 Mayıs 1954 1 Kasım 1957
1 Kasım 1957 27 Mayıs 1960
5 Ahmet Necdet Sezer 7 yıl, 104 gün 16 Mayıs 2000 28 Ağustos 2007
6 Cevdet Sunay 7 yıl, 0 gün 28 Mart 1966 28 Mart 1973
Fahri Korutürk 7 yıl, 0 gün 6 Nisan 1973 6 Nisan 1980
Kenan Evren 7 yıl, 0 gün 9 Kasım 1982 9 Kasım 1989 1982 referandumu ile cumhurbaşkanı oldu.
Süleyman Demirel 7 yıl, 0 gün 16 Mayıs 1993 16 Mayıs 2000
Abdullah Gül 7 yıl, 0 gün 28 Ağustos 2007 28 Ağustos 2014
7 Cemal Gürsel 4 yıl, 153 gün 26 Ekim 1961 28 Mart 1966 TBMM tarafından görevden alındı.
8 Turgut Özal 3 yıl, 159 gün 9 Kasım 1989 17 Nisan 1993 Görevdeyken öldü.
  Şu anki aktif cumhurbaşkanı

Eğitim düzeylerine göre

değiştir

Mezun oldukları en üst seviye eğitim kurumuna göre Türkiye cumhurbaşkanlarının listesi aşağıdaki gibidir:

Öğrenim Cumhurbaşkanları
Doktora İstanbul Üniversitesi Abdullah Gül
Yüksek Lisans Ankara Üniversitesi Ahmet Necdet Sezer
Harp Akademisi Mustafa Kemal Atatürk
İsmet İnönü
Cemal Gürsel
Cevdet Sunay
Fahri Korutürk
Kenan Evren
Lisans

[b] [c]

Ankara Üniversitesi Ahmet Necdet Sezer
Deniz Harp Okulu Fahri Korutürk
İstanbul Üniversitesi Abdullah Gül
İstanbul Teknik Üniversitesi İsmet İnönü
Turgut Özal
Süleyman Demirel
Kara Harp Okulu Mustafa Kemal Atatürk
İsmet İnönü
Cemal Gürsel
Cevdet Sunay
Kenan Evren
Marmara Üniversitesi Recep Tayyip Erdoğan
Ortaokul Celâl Bayar

Yaşlarına göre

değiştir
 
Cumhurbaşkanlarının göreve başlama yaşları grafiği

Türk cumhurbaşkanlarının göreve başlama yaşlarının medyanı 63,5'tir. Göreve en genç başlayan Mustafa Kemal Atatürk (42), en yaşlısı ise Fahri Korutürk'tür (69).[4] Görev sonu en genç cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk (57) iken, en yaşlısı ise Celâl Bayar'dır (77).

70 yaşında görevinden ayrıldıktan beş ay sonra ölen Cemal Gürsel, tüm cumhurbaşkanları arasında en kısa emeklilik süresine sahiptir. Gürsel'in görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine, TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı görevine son verilmişti. Mustafa Kemal Atatürk ve Turgut Özal, görevde bulundukları sırada öldükleri için cumhurbaşkanlığı sonrası emeklilik yaşamamışlardır.

Celâl Bayar'ın 26 yıl süren cumhurbaşkanlığı sonrası emeklilik yaşamı, Türkiye cumhurbaşkanlığı tarihinin en uzun emekliliğidir. 103 yaşında ölen Celâl Bayar, aynı zamanda ülkenin en uzun ömürlü cumhurbaşkanıdır ve Süleyman Demirel ve Kenan Evren ile birlikte, 90'larına kadar yaşamış üç Türk cumhurbaşkanından biridir. Şu anda yaşayan en genç cumhurbaşkanı, 70 yaşında olan Recep Tayyip Erdoğan'dır.

Cumhurbaşkanı Doğum Cumhurbaşkanlığı Başkanlık sonrası
zaman aralığı
Ömrü
Göreve başlama yaşı Görev sonu yaşı Ölüm Yaşı
01 Atatürk, Mustafa KemalMustafa Kemal Atatürk 1881 41–42 yıl
29 Ekim 1923
56–57 yıl
10 Kasım 1938
00,0010 gün[d] 10 Kasım 1938 56–57 yıl
02 İnönü, İsmetİsmet İnönü 24 Eylül 1884 54 yıl, 48 gün
11 Kasım 1938
65 yıl, 245 gün
27 Mayıs 1950
23 yıl, 212 gün 25 Aralık 1973 89 yıl, 92 gün
03 Bayar, CelâlCelâl Bayar 16 Mayıs 1883 67 yıl, 11 gün
27 Mayıs 1950
77 yıl, 11 gün
27 Mayıs 1960
26 yıl, 87 gün 22 Ağustos 1986 103 yıl, 98 gün
04 Gürsel, CemalCemal Gürsel 10 Haziran 1895 66 yıl, 122 gün
10 Ekim 1961
70 yıl, 291 gün
28 Mart 1966
170 gün 14 Eylül 1966 71 yıl, 96 gün
05 Sunay, CevdetCevdet Sunay 10 Şubat 1899 67 yıl, 46 gün
28 Mart 1966
74 yıl, 46 gün
28 Mart 1973
9 yıl, 55 gün 22 Mayıs 1982 83 yıl, 101 gün
06 Korutürk, FahriFahri Korutürk 15 Ağustos 1903 69 yıl, 234 gün
6 Nisan 1973
76 yıl, 235 gün
6 Nisan 1980
7 yıl, 189 gün 12 Ekim 1987 84 yıl, 58 gün
07 Evren, KenanKenan Evren 17 Temmuz 1917 65 yıl, 115 gün
9 Kasım 1982
72 yıl, 115 gün
9 Kasım 1989
25 yıl, 181 gün 9 Mayıs 2015 97 yıl, 296 gün
08 Özal, TurgutTurgut Özal 13 Ekim 1927 62 yıl, 27 gün
9 Kasım 1989
65 yıl, 186 gün
17 Nisan 1993
00,0010 gün[d] 17 Nisan 1993 65 yıl, 186 gün
09 Demirel, SüleymanSüleyman Demirel 1 Kasım 1924 68 yıl, 196 gün
16 Mayıs 1993
75 yıl, 197 gün
16 Mayıs 2000
15 yıl, 32 gün 17 Haziran 2015 90 yıl, 228 gün
10 Sezer, Ahmet NecdetAhmet Necdet Sezer 13 Eylül 1941 58 yıl, 246 gün
16 Mayıs 2000
65 yıl, 349 gün
28 Ağustos 2007
17 yıl, 104 gün Hayatta 83 yıl, 88 gün
11 Gül, AbdullahAbdullah Gül 29 Ekim 1950 56 yıl, 303 gün
28 Ağustos 2007
63 yıl, 303 gün
28 Ağustos 2014
10 yıl, 104 gün Hayatta 74 yıl, 42 gün
12 Erdoğan, Recep TayyipRecep Tayyip Erdoğan 26 Şubat 1954 60 yıl, 183 gün
28 Ağustos 2014
Görevde Görevde Hayatta 70 yıl, 288 gün

Yaşayan eski cumhurbaşkanları

değiştir

Ölen son eski cumhurbaşkanı

değiştir

Süleyman Demirel (1924–2015), 17 Haziran 2015'te 90 yaşında hayatını kaybederek en son ölen eski cumhurbaşkanı olmuştur.

Ayrıca bakınız

değiştir
  1. ^ 2014 yılında parlamenter sistem, 2018'de ise başkanlık sistemine göre halk oyuyla cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın, 2023'te üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olup olamayacağı yönünde bir tartışma konusu ortaya çıktı. Bazı siyasiler ve hukukçular, devlet anayasasında "bir kişinin iki kezden fazla cumhurbaşkanı seçilemeyeceği" hükmünü gerekçe göstererek Erdoğan'ın üçüncü kez aday olamayacağını savunurken, MHP'nin başını çektiği diğer kesim ise başkanlık sistemine veya Türkiye'deki ismiyle "Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine" göre 2018'de ilk kez cumhurbaşkanı seçildiği için Erdoğan'ın bir sonraki seçimde aday olmasının bir engel teşkil etmediği görüşünü savundular.[1]
  2. ^ Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 1936 yılına kadar "Mülkiye Mektebi" adıyla İstanbul'da faaliyet göstermiştir. Bu yüzden Ankara Üniversitesi ve Mülkiye Mektebi, bazı isimler için ayrı olarak ele alınmıştır.
  3. ^ Recep Tayyip Erdoğan'ın diploması olmadığına dair şaibe ve çeşitli iddialar mevcuttur.
  4. ^ a b Görev süresinde yaşamını yitirdi

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Sayın, Ayşe (7 Şubat 2022). "Erdoğan'ın 3. dönem adaylığı tartışması: Nasıl başladı, taraflar ne diyor?". BBC News Türkçe. 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  2. ^ "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" (PDF). mevzuat.gov.tr. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  3. ^ "Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi" (PDF). mevzuat.gov.tr. 10 Temmuz 2018. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  4. ^ a b c d e "Türkiye'nin 12 Cumhurbaşkanı". Bianet. 23 Nisan 2018. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022. 
  5. ^ "Mustafa Kemal ATATÜRK". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 27 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  6. ^ "İsmet İNÖNÜ". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  7. ^ "Celal BAYAR". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 7 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  8. ^ "Cemal GÜRSEL". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 27 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  9. ^ "Cevdet SUNAY". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  10. ^ "Fahri KORUTÜRK". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  11. ^ "Kenan EVREN". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  12. ^ "Turgut ÖZAL". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  13. ^ "Süleyman DEMİREL". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 27 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  14. ^ "Ahmet Necdet SEZER". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  15. ^ "Abdullah GÜL". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 
  16. ^ "Recep Tayyip ERDOĞAN". T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024. 

Dış bağlantılar

değiştir