Türkiye'deki Antik Bölgeler
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Türkiye'deki Antik Bölgeler, Türkiye antik bölge yerleşimleri olarak çok zengin bir coğrafya barındırmaktadır. Yapılan bilimsel incelemer neticesinde başlangıç zaman ortasından Buzul Çağı sonrasına kadar gelen süre içerisinde insan toplulukları yerleşimi iklim kuşaklarına göre daha çok yaşam alanı ve çeşitliliği belirgin bölgelere yerleşmeye başladığı arkeolojik alanlardaki yapılan bilimsel araştırmalar sonucu ortaya çıkmaktadır.[1] Türkiye, Anadolu coğrafyası ile daha fazla yerleşke olarak antik iskan alanı geliştirmiş olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye'deki tarih öncesi kitlelere bakıldığında antik bölgelerdeki yerleşimlerin üzerinde evcilleştirilmiş hayvanlar yetiştiren yerleşik toplumlar ve bitkilerin tarımını yapan avcı toplayıcı hatta çiftçilik bağlarını güçlendirmiş, hayvancılığın çoğalmasında önemli rol oynadığını görmekteyiz.[1]
Yerleşim değiştir
Başlangıç zaman ortasından Buzul Çağı sonrası ardına kadar gelen süre içerisinde insan toplulukları iklim kuşaklarının daha çok yaşam alanı ve çeşitliliği belirgin yerlere yerleşmeye başladığı gözlenmektedir. Anadolu toprakları bu yüzden daha fazla yerleşke ve medeniyetlere ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Türkiye'deki antik yerleşimlere bakıldığında bölgeler içerisinde sınıflandırılabilir. Türkiye'deki antik bölgeleri iki kısımda değerlendiren Antik araştırmacı belgesel yönetmeni Tekin Gün, ilk olarak 3.3 milyon ile 300.000 yıl öncesine kadar uzanan Eski Taş Çağı, ikincisi ise 50.000 ila 10.000 yıl öncesine kadar uzanan Üst Paleolitik dönem (Eski Taş Devri'nin üçüncü ve son alt devridir.) işaret etmekte olduğu sanılmaktadır. Göbeklitepe ve Çatalhöyük yerleşim tabakalarını bu döneme ilişkilendirebiliriz. İnsanlık tarihinin başlangıcından erken döneme kadar zaman içerisinde kalan tarih, Anadolu topraklarında yıllar boyu devam eden göçler iskan hareketlerinin çoğalmasına ve toplulukların güçlenmesine olanak sağladığını kısıtlı kayıtlı belgelerden anlaşılmaktadır.
Paleolitik/Epipaleolitik Çağ (Eski Taş/Yontma Taş Çağı) değiştir
Tarihöncesi uygarlığının gelişme sürecinde, kültürel evrelerin en uzunu ve buzul çağlarının kültürel karşılığı olan; insanlığın ilk ortaya çıkışından, MÖ yaklaşık 10.000 yıl öncesine kadar süren arkeolojik çağ. Bu çağda çaytaşı, çakmaktaşı, hayvan kemikleri ve ağaç gibi doğal maddelerden yapılan ilk aletlerin kullanılmaya başlandığı ve insanların mağara, kaya sığınağı gibi yerlerde büyük gruplar- (kalabalık aileler) biçiminde yaşadıkları bilinmektedir. Paleolitik insan, besinini avcılık ve toplayıcılık yoluyla tüketime hazır olarak sağlamakta; kendisi besin üretmemekteydi.[2] Bölge Likya Ateş, bu çağda bulunmuş ve çiğ yenemeyen besinleri pişirmeye, ısınmaya, yırtıcı hayvanlardan korunmaya yaramıştır. Mağara ve kaya sığınaklarının duvarlarına çizilen resimler yine bu çağın belirgin özelliklerindendir. Paleolitik Alt, Orta ve Üst olmak üzere üç alt döneme ayrılmaktadır.[3] Epipaleolitik Çağ ise, doğayı denetimi altına almaya başlayan insanın, besi üretimine geçişinin hemen öncesinde yer alan çağdır. Anadolu ve Trakya için ise, bugüne kadar bilinen Paleolitik/Epipaleolitik yerleşmeler arasında Yarımburgaz (İstanbul) ve Karain (Antalya) mağaraları, bu çağı en iyi yansıtan yerleşmelerdir.[2]
Antik bölgeler değiştir
Marmara bölgesi değiştir
Karadeniz bölgesi değiştir
Ege bölgesi değiştir
Akdeniz bölgesi değiştir
İç Anadolu bölgesi değiştir
Güney doğu Anadolu bölgesi değiştir
Doğu Anadolu bölgesi değiştir
Geç Bronz Çağı bölgeleri (yaklaşık MÖ 1200) değiştir
- Alaşya (daha sonra Klasik Çağ'da Kıbrıs, Anadolu'nun güneyinde)
- Assuva, kabaca Batı Anadolu'nun büyük bir kısmı, MÖ 1400'den bir süre önce kurulmuş 22 eski Anadolu devletinden oluşan bir konfederasyon (veya birlik) idi (Asya adının kökeni olabilir).
- Adadura
- Alatra
- Assuva
- Dura
- Dunda
- Halluwa
- Ḥuwallušiya
- Karakisa / Karkiya (daha sonra Klasik Çağ'da Karya)
- Kispuwa
- Kuruppiya
- Land of Mount Pahurina
- Luissa, -luišša ile biten bir ad (veya Luišša adının tamamı)
- Lukka / Lugga (daha sonra Klasik Çağ'da Likya)
- Parista
- Pasuhalta
- Taruisa (daha sonra Troas / Troad? Klasik Çağ'da) (Başkent Wilusa/Wilusiya idi, Yunanlılar tarafından İlion/Troya adı verilen kent ile özdeşleştirilmiştir.)
- Unaliya
- Waršiya / Waršiyalla (Warsiya / Warsiyalla)
- muhtemelen -wwa ile biten bir isim,
- Bilinmeyen (silinmiş bir isim)
- Bilinmeyen (silinmiş bir isim)
- Bilinmeyen (silinmiş bir isim)
- Arzava, kabaca Anadolu'nun bir parçası olup, MÖ 2. binyılın ikinci yarısında (kabaca MÖ 15. yüzyılın sonlarından MÖ 12. yüzyılın başlarına kadar) oluşmuştur. Batı Anadolu'daki Assuva ile çağdaş (başkent Hititler tarafından Apasa olarak biliniyordu, daha sonra Yunanlılar tarafından Ephesos olarak adlandırıldı).
- Arzava, Lydia veya Maeonia olarak adlandırılan klasik bölge olabilir, o zamanki başkent Hititler tarafından Apasa olarak bilinirdi, daha sonra Yunanlılar tarafından Ephesos olarak anılırdı, Lidya veya Maeonia'nın Klasik Çağ başkenti o zamanki Efes değil Sardis'ti.
- Assuva Ligi ile aynı bölge veya topraklardan birkaçını içeriyordu ancak aşağıda belirtilenleri içermiyordu:
- Bugüne kadar Arzava kompleksinin bir parçası olduğu belirtilmeyen bilinen Batı Anadolu Geç Tunç Çağı bölgeleri ve/veya siyasi oluşumları şunlardır:
- Karkiya (daha sonra Klasik Çağ'da Karya) (ana kıyı kentlerinden biri Hititler tarafından Millawanda, daha sonra Yunanlılar tarafından Miletos olarak adlandırılmıştır)
- Luke / Lugga (daha sonra Klasik Çağ'da Likya)
- Masa / Masa Ülkesi (daha sonra Mysia? 9'da)
- Hitit Arzava / Hitit Assuva, üç batı eyaletinden (Hitit İmparatorluğunun fethinden sonra) oluşan, kabaca Anadolu'nun büyük bir kısmı, Arzava'dan daha çok "Assuva Birliği" toprakları veya bölgeleriyle neredeyse aynıydı.
- Hapalla / Haballa (Doğu Arzava - yukarı Sangarios Nehri (bugünkü Sakarya Nehri) havzası ve doğu Frigya, batı Galatya ve ayrıca Masa veya Mysia'nın klasik bölgeleri veya kısımları olabilir)
- Mira / Mira-Kuwaliya (Güney Arzawa - Karya, Lukka / Likya sınırında [veya bazı kısımlarını içeriyor)
- Seha / Seha Nehri Ülkesi (Kuzey Arzava - Lidya veya Maeonia, Seha muhtemelen Yunanlıların Hermos adını verdikleri, bugünkü Gediz'in aktığı nehirdi)
- Azzi-Hayasa / Hayasa-Azzi (Küçük Ermenistan? Klasik Çağ'da)
- Hatti / Hatti Ülkesi (Geniş Anlam - Hitit İmparatorluğu'nun zirvesinde konuşan Hitit veya Nesite topraklarını içeren ve Hitit İmparatorluğu ile onun yönettiği ülke ve bölgeler, topraklar ile eşanlamlı olarak da kullanılan toprakları içeren Orta Anadolu)
- Hatti / Land of Hatti (Dar Anlam - Halys nehrinin kıvrımıyla tanımlanan, Hititler tarafından Marassanta veya Marassantiya olarak adlandırılan Orta Anadolu'nun eski ülkesi (Hitit imparatorluğunun çekirdek ülkesiydi ve aynı zamanda Hitit İmparatorluğu ve Hitit İmparatorluğu ile yönetilen ülke ve bölgelerle eşanlamlı olarak da kullanılıyordu). o) (daha sonra Kapadokya ve Batı Pontus'un bir parçasıydı)
- Hattuşa (Hitit İmparatorluğu'nun uzun süre başkenti)
- Katerra Udnē (Hititçe'de "Ova") (Orta Anadolu Platosu) (daha sonra çoğunlukla Kapadokya'nın bir parçasıydı ve Lycaonia'nın bazı kısımlarını içermiş olabilir veya içermemiş olabilir, Lycaonia çoğunlukla Luvi dili konuşuyordu veya daha yakından ilişkili bir dildi ve Hitit / Nesite konuşmuyordu) (Katerra Udnē muhtemelen Katta Peda - "Aşağıdaki Yer" veya "Aşağıdaki Yer" ismiyle - "aşağı" veya "aşağı" ve peda - "yer" kelimesinden türetilmiş olup olası fonetik değişiklik yoluyla Kapadokya ismi ortaya çıkmıştır - Katt(a)-peda > *Kat-peda > *Kat-pata > *Kat-patu + ka > Kat-patuka > *Kappaduka, Yunancadan Kappadokía olarak ödünç alınmıştır.)
- Purushanda (Katerra Udnē - Ova'da önemli bir şehir)
- Kussara / Kusshara Doğu Anadolu'da, Marassantiya/Halys nehrinin güneyinde, Nesa bölgesi veya ülkesinin doğusunda yer alan ülke.
- Nesa, Kendilerine Nesuminler - "(halk) Nesa'dan" ve dilleri Nesili - "(dil) Nesa'dan" adını veren Hititlerin / Nesilerin asıl vatanı. "Nesa" sadece bir şehrin değil, aynı zamanda orta Marassantiya / Halys nehri yatağının güneyindeki bir bölge veya ülkenin adıydı.
- Sarazzi Udnē (Hitit dilinde "Yayla") (Doğu Anadolu dağları, özellikle Yukarı Marassantiya / Halys havzası) (Kapadokya'nın daha sonraki kısmı, Batı Pontus ve Küçük Ermenistan)
- Zalpa / Zalpuva / "Zalpa Ülkesi", bölge, ülke, Anadolu (Küçük Asya) Karadeniz / Pontus Euxinos kıyısında (Karadeniz'in güney kıyısının bir kısmı). Hititler Karadeniz'e "Zalpa Denizi" veya adını verdiler.
- Zalpa / Zalpuva henüz keşfedilmemiş bir Tunç Çağı Anadolu kenti olup aynı adı taşıyan bölgenin başkentiydi.
- Hatti / Land of Hatti (Dar Anlam - Halys nehrinin kıvrımıyla tanımlanan, Hititler tarafından Marassanta veya Marassantiya olarak adlandırılan Orta Anadolu'nun eski ülkesi (Hitit imparatorluğunun çekirdek ülkesiydi ve aynı zamanda Hitit İmparatorluğu ve Hitit İmparatorluğu ile yönetilen ülke ve bölgelerle eşanlamlı olarak da kullanılıyordu). o) (daha sonra Kapadokya ve Batı Pontus'un bir parçasıydı)
- Kaska / Kaska Ülkesi (Klasik Çağ'da Doğu Pontus) (Kaska halkının ülkesi veya bölgesi, Hattilerin soyundan gelebilir veya akraba olabilirler)
- Luwiya / Luwa (Güney ve Güneydoğu Anadolu'nun Luwi dili konuşulan büyük bir bölümünü kapsadığı görülüyor) (Assuwa ve Batı Anadolu'daki çağdaşı Arzawa ile akrabaydı ancak aynı değildi)
- Hulaya (daha sonra Hulaya (daha sonra Isauria? Klasik Çağ'da)sauria? Klasik Çağ'da)
- Isuva (Daha sonra Klasik Çağ'da Melitene ve Sophene) (Melid ana merkeziydi)
- Kammanu (bölge veya ülke ve aynı zamanda MÖ 1. bin yılda Hitit sonrası Luvi devleti) (ana şehri Melid, daha sonra Melitene, bugünkü Malatya idi)
- Kizzuvatna/ Kizzuwatna (Luvice: Kizz Uwadna / Kizz Uwatna - "Bu Taraftaki Arazi", kizz'den - "bu tarafta" ve uwadna veya uwatna - "kara" veya "ülke"; Hititçe: Kez Udnē - "Bu Taraftaki Arazi", kez - "bu tarafta" ve udnē - "kara" veya "ülke")'den (daha sonra Klasik Çağ'da Cilicia Pedias / Cilicia Campestris)
- Ḫiyawa / Adanava, Luvilerin yerel isimleri (Asurlular için Quwê, Babilliler için Hume, eski İsrailliler / İbraniler için Keveh) (bölge veya ülke ve aynı zamanda MÖ 1. binyıldaki Hitit sonrası Luvi devleti) (Cilicia Pedias / Cilicia Campestris'in sonraki kısmı) Klasik Çağ). Hititler tarafından Kilikya'nın Adana, Adaniya veya Ataniya şehir ve bölgesine bağlı olan bölgeye Danuna / "Duna Ülkesi" adı verilmiştir. Deniz kavimlerinden eski Mısırlıların Denyen adını verdikleri kavmin aslen geldiği bölge olabilir.
- Khilakku (bölge veya ülke ve aynı zamanda MÖ 1. binyılda Hitit sonrası Luvi devleti) (Klasik Çağ'da Cilicia Pedias / Cilicia Campestris'in sonraki kısmı)
- Kurkuma (Gurgum) (region or country and also post-Hittite Luwian state in the first millennium BC)
- Tuwana / Tuwanuwa (later Tyanitis in the Classical Age)
- Tabal (region or country and also post-Hittite Luwian state in the first millennium BC) (Tuwana > *Tuwan(a) > *Tuwan > *Tuban > *Tubal > Tabal) (this name may have been the inspiration for the Old Hebrew name Tubal, son of Japheth, son of Noah, in the Bible)
- Tarhuntassa (later Cilicia Trachaea / Cilicia Aspera), Tarhuntassa was the name not only of a city but also of a region or country in south Anatolia.
- Tarhuntassa city, Tarhuntas Assa - "Tarhunt city" (one of the capitals of Hittite Empire in a country or region of the same name)
- Zanta Uvadna - Orta Anadolu Platosu. Luvi kökenli ve Hititçe Katerra Udnē - "Aşağı topraklar" (Lycaonia'nın bazı kısımlarını veya çoğunu kapsamış olabilir veya içermeyebilir, Lycaonia çoğunlukla Luvi dilini konuşuyordu veya daha yakından ilişkili bir dili konuşuyordu ve Hitit / Nesite konuşmuyordu) Pala (Hititler, Kuzey Küçük Asya'nın / Anadolu'nun büyük bir kısmını doğuda Marassantiya nehirleri, batıda Sahiriya ve kuzeyde Zalpa Denizi / Zalpa Denizi (Palaic dilinde) arasına dahil etmiş görünüyor.) (daha sonra Klasik Çağ'da Paphlagonia)
- Aravana
- Kalasma
- Kassiya
- Kasula
- Pala proper (daha sonra Klasik Çağ'da Paflagonya)
- Tumanna (daha sonra Klasik Çağ'da Domanitis?)
Bazen Anadolu'ya dahil olan bölgeler değiştir
- Kummuh / Kummaha (bölge veya ülke ve ayrıca MÖ 1. binyılda Hitit sonrası Luvi devleti) (daha sonra Klasik Çağ'da Kommagena) (Toros Dağları'nın güney yamacında olmasına rağmen coğrafi olarak Anadolu'da düşünülebilir.)
- Palistin / Walistin (Klasik Çağ'da daha sonra Pieria) (Filistinlerin orijinal bölgesi olabilir mi?)
- Pattin / Pattina (Klasik Çağ'da daha sonra Pieria) (Asurlular tarafından Unqi olarak bilinir)
Kaynakça değiştir
- ^ a b GÜN, Tekin. Bir Belgeselcinin Gözünden Türkiye’deki Antik Bölgeler ve Kentleri. Sivil Gündem Platformu/Fark Yaratanlar- Direnen Tarih. ss. 1,19. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- ^ a b "Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi". 14 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ HARMANKAYA, Savaş. Türkiye Paleolitik Araştırmaları Üzerine Bir Değerlendirme (PDF). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri. ss. 7,8,21. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
Dış bağlantılar değiştir
- Antik kentler ve bölgeleri 20 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.