Sokoto Halifeliği

Sokoto Halifeliği, Nijerya’da 19. yüzyılda kurulan sultanlık, bu sultanlığın başşehri, günümüzde Nijerya’da aynı adı taşıyan eyaletin merkezi. Nijerya’nın kuzeybatısında Nijer sınırına çok yakın bir yerde bulunan Sokoto’nun adı Hevsâ dilinde Sakvato, Sakkwato ve Sakata olarak geçer. Bu ismin Arapça sûk (çarşı) kelimesinden geldiği ileri sürülmektedir. Kurucularına nispetle şehre Birnin Şeyhu da Bello da (Şeyh Osman b. Fûdî ve Muhammed Bello’nun başşehri) denmektedir. Osman b. Fûdî’nin başlattığı cihad hareketi öncesinde küçük bir kasaba olan Sokoto, onun 1804’te oğlu Muhammed Bello’ya kasabanın civarında askerî bir karargâh kurmasını emretmesiyle önem kazandı. Osman b. Fûdî, 1808’de Gobir’in başşehri Alkalawa’yı ele geçirip bölgedeki diğer Hevsâ devletlerini hâkimiyeti altına aldı, 1812’de Sokoto Sultanlığı (Halifeliği) veya Nijerya Fûlânî Devleti olarak tanınan bir yönetim kurdu. Halife unvanını taşımak ve cihad faaliyetini bizzat düzenlemekle birlikte aktif siyasetten büyük ölçüde çekildi. İki eyalete ayırdığı ülkesinin batı eyaletlerinin yönetimini kardeşi Abdullah’a, doğu bölgesinin yönetimini Sokoto’yu başşehir yapan oğlu Muhammed Bello’ya bırakıp Sifâve’de oturmayı tercih etti. Oğlunun daveti üzerine Sokoto’ya giden Osman b. Fûdî iki yıl sonra burada öldü (1817). Sokoto, bu tarihten 1903 yılına kadar bazı sultanların geçici sürelerle Vurno ve Chimmola’da oturduğu dönemler dışında Sokoto halifeliğine başşehirlik yaptı. Devlet en güçlü dönemini Muhammed Bello (1817-1837) zamanında yaşadı.

Sokoto Halifeliği Daular Khalifar Sakkwato al-Khilāfat fi'l-Bilād as-Sūdān دولة الخلافة في بلاد السودان
1804-1903
Bayrak
Ahmadu Rufai döneminde Hicri 1287 (Miladi 1870) yılında Sokoto Sultanlığı haritası
Başkent	Sokoto
Resmî dil(ler)	Arapça
Yaygın dil(ler)	Hausaca Fulanice
Resmî din	Sünnilik
Hükûmet	Hilâfet
Halife / Emîrü'l-mü'minîn
• 1804-1817 Osman İbn Fodio (ilk) • 1902-1903 Muhammadu Attahiru (son)
Sadrazam
• 1804-1817 Abdullahi dan Fodio (ilk) • 1886-1903 Muhammadu al-Bukhari (son)
Yasama organı	Şura
Tarihçe
• Kuruluşu 4 Şubat 1804 • Kuzey Nijerya Protektorası 1 Ocak 1897 • Dağılışı 29 Temmuz 1903
Para birimi	Dirhem
Öncüller Ardıllar Katsina Kebbi (eyalet) Agadez Sultanlığı Kuzey Nijerya Protektorası Alman Kamerunu Fransız Batı Afrikası

Kaynakça

• İngilizce Vikipedi'de "Sokoto Caliphate" maddesi2 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.