Vikipedi

Python

programlama dili
(Python Programlama Dili sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Python (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Python, nesne yönelimli, yorumlamalı, birimsel (modüler) ve etkileşimli yüksek seviyeli bir programlama dilidir.[3]

Python
Paradigmasıçok paradigmalı: nesne yönelimli, zorunlu, fonksiyonel, yansıtıcı
İlk çıkışı20 Şubat 1991
TasarımcıGuido van Rossum
GeliştiriciPython Yazılım Vakfı
Kararlı sürüm3.11.4 / 6 Haziran 2023 (10 ay önce) (2023-06-06)[1] (06.06.2023)
Önizleme sürümü3.12.0a6 (8 Mart 2023 (13 ay önce) (2023-03-08)[2])
Tip sistemigüçlü, dinamik
Önemli uygulamalarıCPython, IronPython, Jython, Python for S60, PyPy, Unladen Swallow
LehçeleriStackless Python, RPython
EtkilendikleriABC, ALGOL 68, C, Haskell, Icon, Java, Lisp, Modula-3, Perl
EtkiledikleriBoo, Cobra, D, Falcon, Groovy, Ruby, JavaScript, Comfy, Land (programlama dili)
PlatformuÇapraz platform
İşletim sistemimacOS, Linux, Windows, OpenBSD, FreeBSD
LisansPython Yazılım Vakfı Lisansı
Olağan dosya uzantıları.py, .pyw, .pyc, .pyo, .pyd, .pyz
Web sitesiwww.python.org

Girintilere dayalı basit söz dizimi, dilin öğrenilmesini ve akılda kalmasını kolaylaştırır. Bu da ona söz diziminin ayrıntıları ile vakit yitirmeden programlama yapılmaya başlanabilen bir dil olma özelliği kazandırır.

Modüler yapısı, sınıf dizgesini (sistem) ve her türlü veri alanı girişini destekler. Hemen hemen her türlü platformda çalışabilir (Unix, Linux, Mac, Windows, Amiga, Symbian). Python ile sistem programlama, kullanıcı arabirimi programlama, ağ programlama, web programlama, uygulama ve veri tabanı yazılımı programlama gibi birçok alanda yazılım geliştirebilirsiniz. Büyük yazılımların hızlı bir şekilde prototiplerinin üretilmesi ve denenmesi gerektiği durumlarda da C ya da C++ gibi dillere tercih edilir.

Python 1980'lerin sonunda ABC programlama diline alternatif olarak tasarlanmıştı. Python 2.0, ilk kez 2000 yılında yayınlandı. 2008'de yayınlanan Python 3.0, dilin önceki versiyonuyla tam uyumlu değildir ve Python 2.x'te yazılan kodların Python 3.x'te çalışması için değiştirilmesi gerekmektedir. Python 2 versiyonun resmi geliştirilme süreci, dilin son sürümü olan Python 2.7.x serisi versiyonların ardından 1 Ocak 2020 itibarıyla resmi olarak sona erdi.[4][5] Python 2.x geliştirilme desteğinin sona ermesinin ardından, Python dilinin 3.7.x ve sonraki sürümlerinin geliştirilmesi devam etmektedir.[6]

Geçmiş değiştir

 
Guido van Rossum

Geliştirilmeye 1990 yılında Guido van Rossum tarafından Amsterdam'da başlanmıştır. Adını sanılanın aksine bir yılandan değil Guido van Rossum’un çok sevdiği, Monty Python adlı altı kişilik bir İngiliz komedi grubunun Monty Python’s Flying Circus adlı gösterisinden almıştır.[7] Günümüzde Python Yazılım Vakfı çevresinde toplanan gönüllülerin çabalarıyla sürdürülmektedir. Python 1.0 sürümüne Ocak 1994'te ulaşmıştır. 2.0 sürümü 16 Ekim 2000'de yayınlanmıştır.[8] 3 Aralık 2008 tarihinden itibaren 3.x serisi yayınlanmaya başlamıştır; ancak 3.x serisi 2.x serisiyle uyumlu değildir.[9]

Kullanım değiştir

 
Python destekli veya tabanlı diğer yazılımlar

Django, Zope uygulama sunucuları, YouTube ve orijinal BitTorrent istemcisi Python kullanan önemli projelerden bazılarıdır. Ayrıca Google, NASA ve CERN gibi büyük kurumlar da Python kullanmaktadır. Pygame ile 2D oyun yapılabilir, Blockchain uygulamaları kodlanabilir, uzaktan kontrol veya görüntü işleme yapılabilir, veri analizi veya veri kontrolü yapılabilir, TensorFlow, PyTorch, Keras gibi kütüphanlerle derin makine öğrenmesi uygulamaları yapılabilir.

Aynı zamanda Python Siber Güvenlik için çok kullanışlı bir programlama dilidir. Kötü amaçlı yazılım analizi ve sızma testi dahil olmak üzere birçok siber güvenlik işlevini yerine getirebilir.[10]

Ayrıca OpenOffice.org, GIMP, Inkscape, Blender, Scribus ve Paint Shop Pro gibi bazı programlarda betik dili olarak kullanılır.

Pek çok Linux dağıtımında ve Apple macOS işletim sisteminde Python öntanımlı bir bileşen olarak gelir.

Söz dizimi değiştir

 
Python programlama dilinin söz dizimi ve renklendirmesi.

Python'un son derece kolay okunabilir olması düşünülmüştür. Bu yüzden örneğin küme parantezleri yerine girintileme işlemi kullanılır. Hatta bazı durumlarda girintileme işlemine dahi gerek kalmadan kodun ilgili bölümü tek satırda yazılabilir. Böylece Python, program kodunuzu en az çaba ile ve hızlıca yazmanıza imkân tanır. Sade sözdizimi ile diğer programlama dillerinden üstündür.

Girintileme değiştir

 
Python 3. Standart tip hiyerarşisi. Bakınız >>> help("TYPES")

Python'da ifade bloklarını sınırlandırmak için süslü ayraçlar ya da anahtar kelimeler yerine beyaz boşluk girintileme kullanılır. Belli ifadelerden sonra girinti artar; girintinin azalması geçerli blokun sonlandığını gösterir.

İşleçler değiştir

* işleci, çarpma işlemleri için

/ işleci, bölme işlemleri için

// işleci, tam sayı bölme işlemleri için

+ işleci, toplama işlemleri için

- işleci, çıkarma işlemleri için

% işleci, mod alma işlemleri için

< işleci, 'küçüktür' anlamına gelir

> işleci, 'büyüktür' anlamına gelir

== işleci, 'eşittir' anlamına gelir

<= işleci, 'küçük eşittir' anlamına gelir

>= işleci, 'büyük eşittir' anlamına gelir

!= işleci, 'eşit değil' anlamına gelir

** işleci, 'üs alma' anlamına gelir

True işleci, 'doğru' anlamına gelir

False işleci, 'yanlış' anlamına gelir

and işleci, 've' anlamına gelir

or işleci, 'veya' anlamına gelir

not işleci, 'değil' anlamına gelir.

İfadeler ve akış kontrolü değiştir

Python ifadeleri şunları içerir:

  • if ifadesi, bir kod blokunu belli bir koşula bağlı olarak, else ve elif (else-if'in kısaltılması) ile birlikte çalıştırır.
  • for ifadesi, yinelenebilir bir nesne üzerinden yineleme yapar, bu sırada ilgili bloktaki her ögeyi bir yerel değişkene atar.
  • while ifadesi, koşulu doğru olduğu sürece o kod bloğunu çalıştırır.
  • try ifadesi, eklenmiş kod bloğundan dolayı oluşan hataları yakalar ve except maddeleriyle; ayrıca finally blokundaki temizleme kodunun blok nasıl sonlanırsa sonlansın çalıştırılmasını sağlar.
  • class ifadesi, bir kod blokunu çalıştırır ve onun yerel adalanını bir sınıfa atar, bu sayede o sınıf Nesne Yönelimli Programlamada kullanılabilir.
  • def ifadesi ile fonksiyon tanımlanır.
  • with ifadesi, bir kod blokunu bir içerik yöneticisine hapseder (örneğin bir kod bloku çalışıtırılmadan önce bir kilit edinir ve sonrasında bu kilidi çözer)
  • pass ifadesi bir NOP görevi görür ve geçici kod bloku yerine kullanılabilir.
  • print ifadesi bir ekrana yazdırma görevi görür. Bu ifade Python 3 sürümüyle birlikte print() fonksiyonu ile değiştirildi.

Her ifadenin kendi sözdizimi vardır, örneğin def ifadesi diğer ifadelerin genelinin aksine blokunu anında çalıştırmaz.

Metotlar değiştir

Nesneler üzerindeki metotlar nesnenin sınıfına eklenmiş fonksiyonlardır; örnek.metod(değişken) sözdizimi, normal metot ve fonksiyonlar için Sınıf.metod(örnek, değişken) ifadesi için bir sözdizimsel şekerdir. Python metotlarının örnek verisine ulaşmaları için açık self parametresine sahip olmaları gerekir. Bu durum Java, C++, Ruby gibi bazı diğer nesne tabanlı programlama diliyle farklılık gösterir.

Standart kütüphane değiştir

Python'un çok büyük bir standart kütüphanesi 30 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. vardır. Bu, dilin artı özelliklerinden biri olarak kabul edilir.

Örnekler değiştir

Python 3 ve üstü sürümler için uygundur.

Merhaba dünya değiştir 

# -*- coding: utf-8 -*-
print("Merhaba Dünya")

Yorum satırları değiştir 

#Tek satırlık bir python yorumu

"""Bu çok satırlı
bir python 
yorumu"""

Girdi alma ve ekrana basma değiştir 

veri = input('Bir veri giriniz:')
print(veri)

Veri Tipleri değiştir

Veri tipi Değiştirilebilir Açıklama Örnekleri
bool hayır Boole'sal değer 
True
False
bytearray evet dızi 
bytearray(b'Some ASCII')
bytearray(b"Some ASCII")
bytearray([119, 105, 107, 105])
bytes hayır Bytelardan oluşan dizi 
b'ASCII'
b"ASCII"
bytes([119, 105, 107, 105])
complex hayır Karmaşık sayı 
3+2.7j
dict evet Komut çizelgesi 
{'anahtar1': 1.0, 3: False}{}
float hayır Kayan nokta 
1.414
int hayır Tamsayı 
42
list evet Farklı veri tiplerinden oluşan bir liste, array olarak ifade edilebilir 
[4.0, 'string', True]
[]
NoneType hayır Değerin yokluğunu ifade eden veri tipi, diğer dillerde null olarak bilinir. None
range hayır İki sayı arasındaki aralık, for döngülerinde yaygın olarak kullanılır 
range(1, 10)
range(10, -5, -2)
set evet Sırasız küme, değerler tekrar edemez 
{4.0, 'string', True}
set()
str hayır Karakter dizisi 
'Vikipedi' "Vikipedi"
""" Birden Fazla 
Satır"""
tuple hayır değiştirilemez liste 
(4.0, 'string', True)
('element',)()

Sürüm Geçmişi değiştir

Sürüm Tarih[11]
0.9 20 Şubat 1991
1.0 26 Ocak 1994
1.1 11 Ekim 1994
1.2 13 Nisan 1995
1.3 13 Ekim 1995
1.4 25 Ekim 1996
1.5 31 Aralık 1997
1.6 5 Eylül 2000
2.0 16 Ekim 2000
2.1 15 Nisan 2001
2.2 21 Aralık 2001
2.3 29 Haziran 2003
2.4 30 Kasım 2004
2.5 19 Eylül 2006
2.6 1 Ekim 2008
2.7 3 Temmuz 2010
3.0 3 Aralık 2008
3.1 27 Haziran 2009
3.2 20 Şubat 2011
3.3 19 Eylül 2012
3.4 16 Mart 2014
3.5 13 Eylül 2015
3.6 23 Aralık 2016
3.7 27 Haziran 2018
3.8 14 Ekim 2019
3.9 5 Ekim 2020
3.10 4 Ocak 2021
3.11 24 Ekim 2022

İsim Kaynağı değiştir

Python'un ismi, dilin yaratıcısı olan Guido van Rossum'un dili geliştirirken keyif aldığı İngiliz komedi grubu Monty Python'dan gelmektedir. Monty Python’a ait birçok atıf Python kodunda ve kültüründe sıklıkla görülebilir.[12] Örneğin, Python literatüründe sıklıkla kullanılan metasentaktik değişkenler, diğer dillerde bulunan geleneksel “foo” ve “bar” yerine “spam” ve “eggs” olarak geçer.[13] Resmi Python belgeleri ayrıca Monty Python rutinlerine çeşitli referanslar içerir.[14] Py- ön eki, bir şeyin Python ile ilgili olduğunu göstermek için kullanılır. Python uygulamalarının veya kitaplıklarının adlarında bu ön ekin kullanımına için Pygame, Qt ve GTK'yi Python'a bağlayan PyQt ve PyGTK ve orijinal olarak Python dilinde yazılmış bir Python uygulaması olan PyPy bunlara örnek olarak verilebilir.

Popülerlik değiştir

2003 yılından itibaren PythonTIOBE Programlama Topluluğu Endeksi'nde en popüler 10 programlama dili arasında istikrarlı bir şekilde yer alırken, Ekim 2021 itibarıyla Java ve C programlama dillerini geçerek en popüler dil konumunda bulunmaktadır.[15] 2007, 2010, 2018 and 2020 yıllarında ise bir yıl içerisindeki en yüksek kademe artışı çatısı altında “Yılın Programlama Dili” seçilmiştir ve bunu 4 kez yapabilen tek dildir.[16][17]

Deneysel bir akademik çalışma, Python gibi komut dosyası yazma dillerinin, dize işlemeyi ve sözlükte aramayı içeren programlama sorunları için C ve Java gibi geleneksel dillerden daha üretken olduğunu raporlamış, bellek tüketiminin genellikle "Java'dan daha verimli ve C veya C++’dan çok daha verimsiz” olmadığını saptamıştır.[18]

Python kullanan büyük kuruluşlar arasında Wikipedia, Google,[19] Yahoo![20] CERN,[21] NASA,[22] Facebook,[23] Amazon, Instagram[24] ve Spotify[25] gibi bazı kuruluşlar yer almaktadır. Sosyal haber ağı sitesi Reddit, çoğunlukla Python ile yazılmıştır.[26]

Python'dan Etkilenen Programlama Dilleri değiştir

Python programlama dilinin tasarımı ve felsefesi, diğer birçok programlama diline de ilham vermiş veya bu dillere etki etmiştir:

  • Boo, benzer bir girintileme, sözdizimi ve nesne modeli kullanır.[27]
  • Cobra, benzer bir girintileme ve sözdizimi kullanır ve “Teşekkürler” kısmında bu dilin gelişimine ilham olan diller arasında Python ilk sırada yer alır.[28]
  • JavaScript ile çapraz derlenen bir programlama dili olan CoffeeScript, Python'dan ilham almış bir sözdizimine sahiptir.
  • ECMAScript/JavaScript, Python'dan yineleyiciler ve oluşturucular ödünç almıştır.[29]
  • Python'a çok benzeyen bir betik dil olan GDScript, Godot oyun motoruna yerleştirilmiştir.[30]
  • Go, "Python gibi dinamik bir dilde çalışma hızı"[31] ve dizileri dilimlemek için aynı sözdizimini paylaşması için tasarlanmıştır.
  • Groovy, Python tasarım felsefesini Java'ya getirme motivasyonuyla geliştirilmiştir.[32]
  • Julia, “genel programlama için Python kadar kullanılabilir” olma hedefiyle tasarlanmıştır.[33]
  • Nim, girintileme ve benzer sözdizimi kullanır.[34]
  • Ruby'nin yaratıcısı Yukihiro Matsumoto Ruby’in gelişimine yönelik şunları ifade etmiştir: "Perl'den daha güçlü ve Python'dan daha nesne yönelimli bir betik dil hedefliyordum. Bu yüzden kendi dilimi tasarlamaya karar verdim."[35]
  • Apple tarafından geliştirilen bir programlama dili olan Swift, Python'dan ilham alan bir sözdizimine sahiptir.[36]

Python'un geliştirme uygulamaları diğer diller tarafından da taklit edilmiştir. Örneğin, Python'da “PEP” olarak geçen, bu dile yönelik bir değişikliğin gerekçesini ve bununla ilgili konuları açıklayan belge talep etme uygulaması, Tcl,[37] Erlang,[38] ve Swift'de de kullanılmaktadır.[39]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Python 3.11.2". 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023. 
  2. ^ "Python 3.12.0a6". 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014. 
  4. ^ "Sunsetting Python 2". Python.org (İngilizce). 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2019. 
  5. ^ "PEP 373 -- Python 2.7 Release Schedule". Python.org (İngilizce). 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2019. 
  6. ^ "Python Developer's Guide - Python Developer's Guide". devguide.python.org. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020. 
  7. ^ "General Python FAQ". 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  8. ^ "Python.org". 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Python.org". 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Siber Güvenlikte Python Kullanımı". Makale. Beyaznet. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2015. 
  12. ^ "Whetting Your Appetite". The Python Tutorial. Python Software Foundation. Archived from the original on 26 October 2012. Retrieved 20 February 2012. 
  13. ^ "In Python, should I use else after a return in an if block?". Stack Overflow. Stack Exchange. 17 February 2011. Archived from the original on 20 June 2019. Retrieved 6 May 2011. 
  14. ^ Lutz, Mark (2009). Learning Python: Powerful Object-Oriented Programming. O'Reilly Media, Inc. p. 17. ISBN 9781449379322. Archived from the original on 17 July 2017. Retrieved 9 May 2017. Fehily, Chris (2002). Python. Peachpit Press. p. xv. 
  15. ^ "TIOBE Index". TIOBE. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. The TIOBE Programming Community index is an indicator of the popularity of programming languages  Updated as required.
  16. ^ "TIOBE Index for January 2021". 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  17. ^ "TIOBE Index for December 2021". 25 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  18. ^ "An empirical comparison of C, C++, Java, Perl, Python, Rexx, and Tcl" (PDF). 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  19. ^ "Qutotes about Python". 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  20. ^ "Organizations Using Python". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  21. ^ "Python : the holy grail of programming". 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  22. ^ "Python Success Stories". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  23. ^ "Tornado: Facebook's Real-Time Web Framework for Python". 19 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  24. ^ "What Powers Instagram: Hundreds of Instances, Dozens of Technologies". 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  25. ^ "How we use Python at Spotify". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  26. ^ "Reddit Archieve Code". 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  27. ^ "Gotchas for Python Users". 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  28. ^ "Acknowledgements". 8 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  29. ^ "Iterators and Generators". 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  30. ^ "Frequently Asked Questions". 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  31. ^ "Google's Go: A New Programming Language That's Python Meets C++". 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  32. ^ "Groovy - the birth of a new dynamic language for the Java platform". 5 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  33. ^ "Why We Created Julia". 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  34. ^ "Nim language draws from best of Python, Rust, Go, and Lisp". 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  35. ^ "An Interview with the Creator of Ruby". 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  36. ^ "Chris Lattner's Home Page". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  37. ^ "TIP 3: TIP Format". 13 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  38. ^ "EEP 1: EEP Purpose and Guidelines". 21 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Swift Programming Language Evolution repository on GitHub". 27 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Python&oldid=31820369" sayfasından alınmıştır