Potasyum sülfat

Potasyum sülfat
	; Arkanit
Tanımlayıcılar
CAS numarası	7778-80-5 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChEBI	CHEBI:32036 ;
ChEMBL	ChEMBL2021424 ;
ChemSpider	22915 ;
ECHA InfoCard	100.029.013
EC Numarası	231-915-5;
E numaraları	E515(i) (asitliği düzenleyiciler, ...)
KEGG	D01726 ;
PubChem CID	24507;
RTECS numarası	TT5900000;
UNII	1K573LC5TV ;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID6029701 ;
	InChI InChI=1S/2K.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h;;(H2,1,2,3,4)/q2+1;/p-2 Key: OTYBMLCTZGSZBG-UHFFFAOYSA-L ; InChI=1/2K.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h;;(H2,1,2,3,4)/q2+1;/p-2 Key: OTYBMLCTZGSZBG-NUQVWONBAU;
	SMILES [K+].[K+].[O-]S([O-])(=O)=O;
Özellikler
Molekül formülü	K2SO4
Molekül kütlesi	174.259 gr/mol
Görünüm	Beyaz katı
Koku	kokusuz
Yoğunluk	2,66 gr/cm3
Erime noktası	1.069 °C (1.956 °F; 1.342 K)
Kaynama noktası	1.689 °C (3.072 °F; 1.962 K)
Çözünürlük (su içinde)	111 gr/L (20 °C) ; 120 gr/L (25 °C) ; 240 gr/L (100 °C)
Çözünürlük ürünü (Ksp)	1,32 (120 g/L)
Çözünürlük	gliserinde çok az çözünür ; aseton, alkol, CS2de çözünmez
Manyetik alınganlık (χ)	−67,0·10−6 cm3/mol
Kırınım dizimi (nD)	1,495
Yapı
Kristal yapı	ortorombik
Tehlikeler
	İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Tahriş edici
	GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Tehlike
R-ibareleri	R22
G-ibareleri	S36
Tehlike ifadeleri	H318
Önlem ifadeleri	P280, P305+P351+P338, P310
Parlama noktası	Yanıcı değildir
	Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	6600 mg/kg (oral, sıçan)
AB İndeksi	Listede yer almamaktadır
Güvenlik bilgi formu (SDS)	External MSDS
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Potasyum selenat; Potasyum tellürat
Diğer katyonlar	Lityum sülfat; Sodyum sülfat; Rubidyum sülfat; Sezyum sülfat
Benzeyen	Potasyum bisülfat; Potasyum sülfit; Potasyum bisülfit; Potasyum persülfat
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
	Bilgi kutusu kaynakları

Potasyum sülfat, formülü K₂S O₄ olan, yanmaz, suda çözünebilen beyaz kristal yapıda bir potasyum tuzudur. Genellikle potasyum ve kükürt kaynağı olarak gübrelerde kullanılır.

Tarihi değiştir

Potasyum sülfat (K₂SO₄) 14. yüzyılın başlarından beri bilinmekteydi ve Johann Rudolf Glauber, Robert Boyle ve Tachenius tarafından araştırılmaktaydı. 17. yüzyılda, asit tuzu ile alkali tuzu kombinasyonundan oluştuğu için arcanuni veya sal duplicatum olarak adlandırılıyordu.^[3]^[4]

Doğal kaynakları değiştir

Potasyum sülfatın mineral formu, arkanit, nispeten nadir bulunan bir mineraldir. Potasyum sülfatın doğal kaynakları Stassfurt tuzuunda bolca bulunan minerallerdir. Bu mineraller potasyum sülfat ve magnezyum, kalsiyum ve sodyum sülfatların kaynağıdır.

Bu mineraller:

Kainit, MgSO₄·KCl·H₂O
Schönit, K₂SO₄·MgSO₄·6H₂O
Leonit, K₂SO₄·MgSO₄·4H₂O
Langbeinit, K₂SO₄·2MgSO₄
Glaserit, K₃Na(SO₄)₂
Polihalit, K₂SO₄·MgSO₄·2CaSO₄·2H₂O

Kainit gibi bazı minerallerden potasyum sülfat kolayca ayrılabilir çünkü içerdiği diğer tuzlar suda daha az çözünür.

Kieserit, MgSO₄·2H₂O, potasyum sülfat elde etmek için potasyum klorür çözeltisi ile karıştırılabilir.

Üretimi değiştir

Potasyum sülfatın üretim şekli sodyum sülfat üretimindekine benzerdir.

Potasyum sülfat, Nicolas Leblanc yöntemine göre potasyum klorürle sülfürik asit tepkimesinden elde edilebilir. Potasyum sülfat aşağıdaki reaksiyona göre üretilir.

2 KCl + H₂SO₄ → 2 HCl + K₂SO₄

Hargreaves(en) yöntemi potasyum sülfat üretimi için başlangıç materyali olarak kükürt dioksit, oksijen, su ve potasyum klorür kullanır. Hidroklorik asit buharlaşır. Kükürtün yanmasından SO₂ üretilir.

Özellikleri değiştir

Susuz kristalleri çift 6-yüzlü piramit şeklindedir, fakat buna rağmen rombik olarak sınıflandırılır. Şeffaftır, acı, tuzlu bir tadı vardır. Bu tuz, suda çözünebilir ancak Potasyum hidroksit (yoğunluk 1,35) çözeltileri ve saf etanolde çözünmez. 1067 °C'de erir.^[5]

Kullanımı değiştir

Potasyum sülfatın temel kullanımı gübre olaraktır. K₂SO₄, bazı bitkilere zararlı olabilecek klor içermez. Tütün, bazı meyveler ve sebzeler gibi klora duyarlı bitkiler için potasyum sülfat tercih edilir. Daha az duyarlı bitkiler de eğer toprakta sulama suyundan kaynaklanan klor birikmesi varsa yine de optimum gelişme için potasyum sülfat gerektirebilir.^[6]

İşlenmemiş potasyum sülfat tuzu bazen cam yapımında da kullanılır.

Potasyum hidrojen sülfat değiştir

Potasyum hidrojen sülfat veya bisülfat, KHSO₄, K₂SO₄ ve eşit mol sülfürik asit ile kolayca üretilebilir. 197 °C'de eriyen rombik piramit yapı oluşturur.

Yararlanılan kaynaklar değiştir

^ Patnaik, Pradyot (2002). Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill. ISBN 0-07-049439-8.
^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.
^ De Milt, Clara (1942). "Christopher Glaser". Journal of Chemical Education. 19 (2). s. 53. doi:10.1021/ed019p53.
^ Klooster, van (1959). "Three centuries of Rochelle salt". Journal of Chemical Education. 36 (7). s. 314. doi:10.1021/ed036p314.
^ Windholtz, M(Ed.)& Budavari, S (Ed). (1983). The Merck Index, Rahay: Merck & Co.
^ Fertilizer manual (3rd ed. bas.). Dordrecht: Kluwer academic publ. 1998. s. 615. ISBN 0-7923-5032-4. KB1 bakım: Fazladan yazı (link)

Dış bağlantılar değiştir

mindat.org: Arcanite 9 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
webmineral: Arcanite 9 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Patnaik, Pradyot (2002). Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill. ISBN 0-07-049439-8.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.

[3] De Milt, Clara (1942). "Christopher Glaser". Journal of Chemical Education. 19 (2). s. 53. doi:10.1021/ed019p53.

[4] Klooster, van (1959). "Three centuries of Rochelle salt". Journal of Chemical Education. 36 (7). s. 314. doi:10.1021/ed036p314.

[5] Windholtz, M(Ed.)& Budavari, S (Ed). (1983). The Merck Index, Rahay: Merck & Co.

[6] Fertilizer manual (3rd ed. bas.). Dordrecht: Kluwer academic publ. 1998. s. 615. ISBN 0-7923-5032-4. KB1 bakım: Fazladan yazı (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Tanımlayıcılar
Arkanit

CAS numarası	7778-80-5
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü
ChEBI	CHEBI:32036
ChEMBL	ChEMBL2021424
ChemSpider	22915
ECHA InfoCard	100.029.013
EC Numarası	231-915-5
E numaraları	E515(i) (asitliği düzenleyiciler, ...)
KEGG	D01726
PubChem CID	24507
RTECS numarası	TT5900000
UNII	1K573LC5TV
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID6029701
InChI InChI=1S/2K.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h;;(H2,1,2,3,4)/q2+1;/p-2 Key: OTYBMLCTZGSZBG-UHFFFAOYSA-L InChI=1/2K.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h;;(H2,1,2,3,4)/q2+1;/p-2 Key: OTYBMLCTZGSZBG-NUQVWONBAU
SMILES [K+].[K+].[O-]S([O-])(=O)=O
Özellikler
Molekül formülü	K₂SO₄
Molekül kütlesi	174.259 gr/mol
Görünüm	Beyaz katı
Koku	kokusuz
Yoğunluk	2,66 gr/cm³^[1]
Erime noktası	1.069 °C (1.956 °F; 1.342 K)
Kaynama noktası	1.689 °C (3.072 °F; 1.962 K)
Çözünürlük (su içinde)	111 gr/L (20 °C) 120 gr/L (25 °C) 240 gr/L (100 °C)
Çözünürlük ürünü (K_sp)	1,32 (120 g/L)
Çözünürlük	gliserinde çok az çözünür aseton, alkol, CS₂de çözünmez
Manyetik alınganlık (χ)	−67,0·10⁻⁶ cm³/mol
Kırınım dizimi (n_D)	1,495
Yapı
Kristal yapı	ortorombik
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Tahriş edici
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar
İşaret sözcüğü	Tehlike
R-ibareleri	R22
G-ibareleri	S36
Tehlike ifadeleri	H318
Önlem ifadeleri	P280, P305+P351+P338, P310
Parlama noktası	Yanıcı değildir
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD₅₀ (medyan doz)	6600 mg/kg (oral, sıçan)^[2]
AB İndeksi	Listede yer almamaktadır
Güvenlik bilgi formu (SDS)	External MSDS
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Potasyum selenat Potasyum tellürat
Diğer katyonlar	Lityum sülfat Sodyum sülfat Rubidyum sülfat Sezyum sülfat
Benzeyen	Potasyum bisülfat Potasyum sülfit Potasyum bisülfit Potasyum persülfat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları