Portal:Bizans İmparatorluğu

düzenle Bizans İmparatorluğu Portali

Bizans İmparatorluğu, (Yunanca: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, Basileía tôn Rhōmaíōn "Rum İmparatorluğu"; Latince: Imperium Romanum) ya da 16. yüzyılda Alman Hieronymus Wolff'un adlandırmasıyla Bizans İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu'nun 395'te Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasıyla ortaya çıktı. Başkenti Roma olan Batı Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda Germen kabilelerince yıkıldı. Merkezi Konstantinopolis (bugünkü İstanbul) olan ve Bizans İmparatorluğu da denen Doğu Roma İmparatorluğu ise, bin yılı aşkın süre varlığını sürdürdü. Bizans'ın ortaya çıkışı, Roma İmparatoru I. Konstantin'in başkenti, Roma'dan bugünkü İstanbul'a taşımasıyla da yakından ilişkilidir.

Roma İmparatoru I. Konstantin (Büyük Konstantin), 330'da imparatorluğun başkentini eski Yunan kenti Byzantion'a (Bizans) taşıdı ve yeni başkente, Konstantin'in kenti anlamına gelen Konstantinopolis (Constantinopolis) adını verdi. Büyük Konstantin, Roma'dan senatörler ve yüksek memurlar getirterek Konstantinopolis'te yeni bir yönetim oluşturdu ve kenti yeniden imar etti. Roma çok tanrılı olmasına karşın, Konstantinopolis'i bir Hıristiyan kenti yaptı ve kendisi de bu dini benimsedi.

Bizans'ın yöneticileri kendilerini Roma İmparatorluğu'nun gerçek mirasçıları olarak kabul ettiler ancak öte yandan Roma ile ilişkilerini de sürdürdüler. Roma İmparatorluğu'nun batı kesimi küçük devletlere ayrılıp parçalanırken, Bizans İmparatorluğu bütünlüğünü korumayı başardı. Batıdan bağımsız olarak Doğu Akdeniz'de egemen olan Bizans İmparatorluğu, klasik Yunan ve Roma uygarlıklarının son merkezi oldu.

Daha fazlası...

düzenle Seçilen tarihsel karakter

Aelia Eudoksia, 380'li yıllarda Batı Roma Ordunun başkomutanlığını ("magister militum") yapan Frank asıllı Flavius Bauto'nun kızıdır. Philostorgius, babasının kimliğinden bahsetmektedir. 7. yüzyıl keşişi, Sedre'li John olarakta bilinen ve 641-648 yılları arasında Antakya Patrikliği yapmış Antakya'lı John, bugüne eksik ulaşmış eserinde, Bauto'yu General Arbogast'ında babası olarak gösterir. Bu ilişki modern tarihçiler tarafından kabul edilmemektedir, bazı modern tarihçilerin bazıları annesinin Romalı olduğunu bildirir ancak temel kaynaklarda annesinin geçmişi hakkında bir bilgi yoktur.

385 yılında, babası Arcadius ile birlikte Romalı konsül olmuş, 388 yılında ise ölmüştür. Zosimus'a göre, Eudoksia hayatına Konstantinopolis'te Doğu Roma İmparatorluğu'nda magister militum olan Promotus'un evinde başladı. Oraya geldiğinde yetim olduğu düşünülmektedir, bu durum iki magister militum'un arkadaş olduğunu ya da politik müttefik olduğunu gösterir.

Promotus, 391 yılında öldü. Zosimus'a göre, dul karısı Marsa ve iki oğlu ile beraber, I. Theodosius'un iki oğlu Arcadius ve Honorius ile beraber büyümüştü. Sonuçta, Eudoksia ile Arcadius küçüklüklerinden beri tanışıklardı. Zosimus, Eudoksia'nın Pansophius tarafından eğitildiğini bildirir. Onun önceki özel öğretmeni Nicomedia piskoposu olmuştur. Eudoksia, bakıcı ailesinin hırslarının bir aracı olarak hazırlandığına dair iddialar vardır.

17 Ocak 395 tarihinde, I. Theodosius bir ödem yüzünden, Milano'da öldü. Arcadius, Doğu Roma İmparatoru ve Honorius Batı Roma İmparatoru oldu. Arcadius, Doğu'nun Praetorian Prefect'i Rufinus'un kontrolü altına girdi. Rufinus, Arcadius' kızı ile evlendirip, Theodosius hanedanı ile akraba olmak istiyordu. İmparator'un kayınpederi olursa, İmparator olma umudu da vardı.

Fakat, Rufinus, Batı'nın magister militum'u olan Stilicho ile olan ihtilafı nedeniyle, dikkatini bu yöne odakladı. Eudoksia'nın Arcadius ile evliliği, Büyük Saray'da görevli bir memur olan Eutropius tarafından ayarlanmıştır. Rufinus'un rızası ya da bilgisi olmadan, evlilik, 27 Nisan 395 tarihinde gerçekleşti. Eutropius için, bu evlilik, imparator üzerinde etkisini artırmak istemesi ve yeni imparatoriçenin sadakâtinden umut ediyordu. Rufinus, Promotus'un düşmanıydı. Promotus'un, Eudoksia dahil ev halkının, Rufinus'un ayağını kaydırmak isteyebilirlerdi. Arcadius, kendisini imparattorluk üzerinde kendi yönetimini kurma iddiası için için motive edebilirdi. Zosimus, Arcadius'un gelinin sıra dışı güzelliğinden etkilendiğini yazar, ancak bu daha sonraki yazarlar tarafından şüpheli bulunmuştur. Arcadius, yaklaşık 18 yaşındaydı, Eudoksia'nın aynı yaşta olduğu kabül edilebilir.

Evliliği ile ölümü arasınde geçen on yılda, Eudoksia'nın yaptığı doğumlardan beşi yaşadı. Martyrius takma ismini kullanan çağdaşı bir kaynak 2 ölü doğum yaptığını bildirir. Bu kaynağın, Aziz İoannis Hrisostomos'un her iki sürgününe katılmış ve destekçisi Cosmas olduğu düşünülmektedir. Zosimus, Eudoksia'nın, oğlu Theodosius'un, bir saray çalışanı ile yaşadığı bir aşk ilişkisinin sonucu doğduğuna dair geniş söylentiler olduğunu bildirir. Zosimus'un Eudoksia ile ilgili yazdıkları genellikle düşmancadır ve anlattıklarının hassasiyeti şüphelidir.

Saray ve devlet işlerinde ki etkisi, tarihçiler arasında tartışma konusudur. Philostorgius, kocasından daha akıllı olduğunu belirtir fakat "barbar bir küstahça gurur" taşıdığı şeklinde bir yorumda bulunur. Zosimus, güçlü arzularının Saray memur ve çevresindeki kadınlar tarafından yönlendirildiğini belirtir. Günümüzde, ilk kaynakların onun etkisini küçümsediği ve 400 ile öldüğü 404 yılı arasında hükümetin onun etkisinde olduğu düşünülmektedir.

403 yılında, Konstantinopolis Prefect'i Simplicius, tabanı mermer olan somaki taşı bir sütün üzerinde Eudoksia'ya adanmış bir heykelini dikmiştir. Arcadius, ölümünden sonra Silivri (Selymbria) şehrinin ismini "Eudoksiapolis" olarak değiştirmiş ancak ancak bu isim tutmamıştır.

Daha fazlası...

düzenle Ayın tarihi eseri

Ayasofya, (Yunanca: Αγιά Σοφιά, tam adı: Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, Latince: Sancta Sophia ya da Sancta Sapientia), Bizans İmparatoru I. Jüstinyen tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul'un tarihi yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında İstanbul'un Türkler tarafından alınmasıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüştür ve günümüzde müze olarak hizmet vermektedir. Ayasofya, mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır.

Binanın adındaki “sofya” sözcüğü herhangi bir kimsenin adı olmayıp, eski Yunanca’da “bilgelik” anlamındaki sophos sözcüğünden gelir. Dolayısıyla “aya sofya” adı “kutsal bilgelik” ya da "ilahî bilgelik” anlamına gelmekte olup, Ortodoksluk mezhepinde Tanrı'nın üç niteliğinden biri sayılır. 6. yüzyılın ünlü mimarlarından Milet'li İsidoros ve Tralles'li Anthemius'un yönettiği Ayasofya’nın inşaatinde yaklaşık 10.000 işçinin çalıştığı ve Jüstinyen'in bu iş için büyük bir servet harcadığı belirtilir. Bu çok eski binanın bir özelliği yapımında kullanılan bazı sütun, kapı ve taşların binadan daha eski yapı ve tapınaklardan getirilmiş olmasıdır. Bizans döneminde Konstantinopolis Patriği'nin patrik kilisesi ve Doğu Ortodoks Kilisesi’nin merkezi olmuş bulunan Ayasofya, doğal olarak vaktiyle büyük bir “kutsal emanetler” koleksiyonunu içermekteydi.

Daha fazlası...

düzenle Bunları Biliyor Muydunuz?

Josef Bringas, isyan eden general Nikiforos Fokas'a karşı Konstantinopolis'e birlikler getirdi; asilerin Boğaziçi'ni geçmelerini engellemek için tüm gemileri tuttu; babası Bardas Fokas'ı rehin aldı ama başarılı olamadı.
İsaakios Komnenos, kardeşi Aleksios'u teşvik ederek onu Bizans İmparatoru III. Nikiforos'a karşı darbe yaptırmış, Aleksios da İmparator olduktan sonra abisini Sebastokrator ilan etmiştir.

düzenle Haftanın maddesi

Aleksiad, (Şablon:Lang-el), İmparator I. Aleksios Komnenos'un kızı Bizans tarihçisi Anna Komnena tarafından yazılmış Orta Çağ biyografik kitaptır.

Aleksiad içinde, Anna 1081-1118 yılları arasında babasının hükümdarlığı dönemine tekabül eden Bizans İmparatorluğu'nun politik ve askeri tarihini anlatmıştır. Bu, kitabı döneminin en önemli Bizans üzerine kaynağı haline getirmektedir. Bunun yanında, Aleksiad Birinci Haçlı seferinin Bizans olan ilişkisinide kitabın yazılmasından elli yıl önce gerçekleşmiş olsada dökümante etmiştir. Erken 12. yüzyılda doğu ile batı arasındaki tartışmaya ışık tutumakta ve Bizans'ın Haçlılar algısı üzerine değerli bir kaynaktır. Kitap, Antik Yunancanın en prestijli lehçesi Attic Yunancada yazılmıştır. Bizans'ta politik ve askeri tarih üzerine bir kadın tarafından yazılmış çok az örnekten biridir. Anna, bazılarınca ilk büyük kadın tarihçi olarak kabul edilmektedir.

Anna ile Aleksios'un ilişkisi nedeniyle, Anna'nın nesnelliği üzerine, onun bunu aksi yönde sık teşebüslerine rağmen, güçlü bir önyargı problemi mevcuttur. Ancak hayranlık duyduğu babası hakkında eleştirilerin maskelenmiş izlerini bırakmıştır. Latinler (Normanlar ve "Franklar") hakkındaki hoşnutsuzluğunu saklamamış ve onları "barbar" olarak nitelemiştir. Ermeniler'de bu nitelemeden nasiplerini almışlardır. Ayrıca babasından sonra imparator olan kardeşi II. Yannis Komnenos için duyduğu derin nefretide saklamamıştır. Diğer yandan, tüm bunlar, onun, düşmanlarının erdem, yetenek hatta parıltıları hakkındaki hayranlığı dile getirmesine engel olmamıştır. Bu düşmanlara, Robert Guiscard ve oğlu I. Boemondo'da dahildir. Modern okuyucunun gözüne, askeri olayların ve imparatorun şanssızlıkları abartılmış ve kısmen Homer etkisi ile basmakalıp gelebilir. Ayrıca, özellikle Selçuklular olmak üzere yabancı güçlerin isim ve rütbeleri konusunda karışıklıklar ile bir kaç coğrafya ve tarih hatası mevcuttur.

Daha fazlası...

düzenle Seçilen Resim