Peynirli, Tortum
Peynirli, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Peynirli | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Peynirli Peynirli'nin Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 104,75 km² |
| Rakım | 2560 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 83 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Tarihçe değiştir
Peynirli'nin eski adı Türkçe kaynaklarda Kovans, Kuvans, Koğansi olarak geçer. Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Koğansi (قوغانسی) şeklinde yazılmıştır.[5] Bu yer adının, Gürcüce "kva" (ქვა) kelimesinden türemiş ve "taşlı yer" anlamındaki Kvanisi'den (ქვანისი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[6]
Kuvans veya Kvanisi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün sınırları içindeki megalit yapı kalıntısı buranın çok eski bir yerleşim bölgesi olduğunu göstermektedir.[7]
Kovans köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı bir köydü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köydeki 13 hanede 38 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Kovans köyünün topal nüfusunun yaklaşık 76 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[6]
Kuvans köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Koğansi (قوغانسی) şeklinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi.[5] 1940 genel nüfus sayımında "Koğans" şeklinde kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 221 kişiden oluşuyordu.[8] Kuvans veya Koğans Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Peynirli olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Peynirli köyünde 296 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 67 kişi okuma yazma biliyordu.[9]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[10]
Rize Çamlıhemşinden alınan göçler ve zamanla tahsis edilen akrabalık bağları sebebiyle karadeniz kültüründen oldukça etklilenmiştir. Ancak, Mahallenin tarihi çok eskiye dayanmaktadır. Yerleşim yeri, eski bir Rum köyüdür. Eski Rum yapıları kati rivayetlerle sabittir. Yakın mecralardaki isimlendirmelerden de anlaşılacağı üzere Mahallede bir kilise dahi mevcuttu. Zamanla harap olmuş ve günümüze kadar harabesi dahi ulaşamamıştır. rumlardan sonra Türkler köyde yerleşim kurmuştur. Tarihleri sabit olmamakla birlikte, Türklerin yaklaşık 200-300 yıl arası bir süredir mahallede ikamet ettiği tahmin edilmektedir.
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 87 km, Tortum ilçe merkezine 35 km uzaklıktadır.[11] Mahalle, Tortum'un batısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna Ziyaretli, Yellitepe, Alapınar, Esendurak ve Tortumkale mahalleleri üzerinden 25,3 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[12]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 83[1] |
| 2021 | 120[1] |
| 2020 | 134[1] |
| 2019 | 169[1] |
| 2018 | 174[1] |
| 2017 | 98[1] |
| 2016 | 98[1] |
| 2015 | 105[1] |
| 2014 | 120[1] |
| 2013 | 123[1] |
| 2012 | 128[2] |
| 2011 | 131[2] |
| 2010 | 143[2] |
| 2009 | 139[2] |
| 2008 | 167[2] |
| 2007 | 150[2] |
| 2000 | 191[2] |
| 1990 | 252[13] |
| 1985 | 328[14] |
| 1965 | 296[15] |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Peynirli Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Erzurum Tortum'un Mahalleleri". AtlasBig. 1 Oca 1970. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Peynirli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 183 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 251.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Peynirli Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Peynirli to D 950". Peynirli to D 950. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.