Peynirli, Ardanuç
Peynirli, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
| Peynirli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Peynirli Peynirli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 80,51 km² |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 237 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Tarihçe değiştir
Peynirli köyünün eski adı Kaptahor'dur. Bu yer adı Türkçeye Gürcüce Kaptahori'den (კაპტახორი) girmiştir.[4] Nitekim 1574 tarihli Osmanlı tahrir defterinde ve Artvin vilyati üzerine 1927'de yayımlanmış olan Osmanlıca bir kaynakta köyün adı Kaptahor (قاپتاخور) olarak geçer.[5][6] Ruslar ise, 1886 nüfus tespiti sırasında köyü iki adla, Kantahor / Kaptahor (Кантахор / Каптахор) olarak kaydetmiştir.[7]
Kaptahori, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri yönetiminde olan köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında, Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 70 haneden (yaklaşık 350 kişi) oluşuyordu. Bu tarihte, sekizi boşalmış olmakla birlikte 58 köyü kapsıyan Ardanuç nahiyesinin nüfus açısından en büyük köylerinden biriydi. Bu defterde 64 hane Hristiyan, 6 hane Müslüman olarak kaydedilmiştir. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu iyice azalmıştı ve 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre 25 haneye (yaklaşık 125) düşmüştür. Bu tarihte nüfusun tamamı Hristiyan olarak kaydedilmiştir. Hristiyan 39 hane ile Müslüman 6 hanenin köyden göç ettiği bu kayıttan anlaşılmaktadır.[5]
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde Kaptahori'de 58 hanede 159 erkek yaşıyordu. Bu tarihte Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun 318 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8] Rus idaresinin 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde 594 kişi kaydedilmiştir. Günümüzde de Şavlaturi (შავლათური), Çalati (ჭალათი), Karkeşeti (ქარქეშეთი), Salesavi (სალესავი), Agara (აგარა), Lomisagara (ლომისაგარა), Zvari (ზვარი), Çalisagara (ჭალისაგარა), Zemo Zvari (ზემო ზვარი), Kvemo Zvariani (ქვემო ზვარიანი), Datviçala (დათვიჭალა), Leketi (ლეკეთი) gibi Gürcüce yer adlarının hakim olduğu köyde nüfusun % 79,5'inin (472 kişi) "Türk", % 20,5'inin (122 kişi) "Kürt" olarak kaydedilmiş olması dikkat çekicidir. Müslüman olmuş Gürcüler "Türk" adıyla kaydedilirken, köye Kürt nüfusu yerleştirilmiş olmalıdır. Bu sırada Kaptahori, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Tanzoti nahiyesinin dört köyünden biriydi.[7][9]
Kaptahori, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükûmeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi ve köy fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Kaptahori köyü Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Kaptahori, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Artvin livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. "Kapdahor" adıyla kaydedilmiş olan köyün nüfusu 77 hanede yaşayan 317 kişiden oluşuyordu.[11] 1886 yılındaki nüfusla kıyaslandığında, Kaptahori'nin nüfusunun iyice azalmış olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Kaptahori'nin nüfus 1935 yılında 637 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu sırada köy, Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı.[12]
Kaptahori / Kabdahor Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Peynirli olarak değiştirildi.[13] 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerini gezen Nikolay Marr, Kaptahori'nin peyniriyle ünlü olduğunu ve uzak çevresinde bile bu peynirin bilindiğini yazmıştır. Köye bundan dolayı Peynirli adı verildiği anlaşılmaktadır.[14] Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Peynirli (Kaptahor)" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[15]
Peynirli köyünde, mahzen veya depo olarak kullanılan yeraltı yapıları, bir kayada savunma amaçlı iki yapı kalıntısı ve Eminağagil mahallesinde yarı yıkık bir kale bulunmaktadır.[16]
Coğrafya değiştir
Peynirli köyü, Artvin il merkezine 58 km, Ardanuç ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 237[3] |
| 2020 | 242[3] |
| 2019 | 226[3] |
| 2018 | 229[3] |
| 2017 | 198[3] |
| 2016 | 206[3] |
| 2015 | 197[3] |
| 2014 | 212[3] |
| 2013 | 239[3] |
| 2012 | 207[3] |
| 2011 | 239[3] |
| 2010 | 246[3] |
| 2009 | 247[3] |
| 2008 | 233[3] |
| 2007 | 188[3] |
| 2000 | 363[17] |
| 1990 | 518[17] |
| 1985 | 642[17] |
Kaynakça değiştir
- ^ Rızvanoğlu, Mehmet Tuncer (2003). "Ardanuç İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası (Doktora Tezi)". Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 130.
- ^ "Peynirli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Peynirli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 105 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 38 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 186 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 309" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 269 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 105, 148 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Peynirli Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.