Paul Bonatz

Paul Bonatz (6 Aralık 1877 - 20 Aralık 1956), Alman mimardır. Türkiye'de bulunduğu 1940'larda İkinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın destekleyici ve yönlendiricilerinden olmuştur.

Paul Bonatz

1896-1901 arasında Münih Teknik Üniversitesi'nde mimarlık eğitimi gördükten sonra, Stuttgart Üniversitesi'nde Prof. Theodor Fischer'in asistanı olarak çalıştı (1902-1906), 1908'de onun yerine geçti. Türkiye'de çalışmaya geldiği 1943'e değin öğretmenliğini sürdürdüğü gibi kendi bürosunda mimarlık uygulamalarını da yürüttü. Tübingen Üniversitesi Kitaplığı (1910-1912), Hannover Kent Salonu (1910-1914), yarışma projesi olarak tasarladığı basit biçimlerle sağlanmış bir anıtsallıktaki Stuttgart Garı (F. E. Scholer ile birlikte; 1914-1917), mühendislik yapılarının birer mimarlık konusu olabileceğini gösterdiği Neckar Barajı ve Elektrik Santralı (1926-1935), Stuttgart'taki Zepplin Oteli (1931-1933), İsviçre'de Basel Güzel Sanatlar Müzesi (R. Christ ile birlikte; 1932-1936), çeşitli otoyol köprüleri (1938-1941) bu dönem yapıtlarının başlıcalarıdır.

Bonatz, Türkiye'ye ilk kez 1916'da İstanbul'da yaptırılacak Türk-Alman Dostluk Evi proje yarışması için yer görmeye gelmişti. 1942'de bir kez daha gelerek, Anıtkabir'in inşası için düzenlenen uluslararası mimari proje yarışmasında jüri üyeliği yaptı. Ertesi yılın başlarında, Adolf Hitler dönemi Alman mimarlığını çeşitli ülkelerde tanıtmak amacını taşıyan Alman Mimarlık Sergisi'ni Ankara ve İstanbul'da sunmak üzere yeniden Türkiye'ye geldi. Onun bu göreve getirilmesi, tarafsız kimliğinin, bu girişimin bir Nazi propagandası olarak görülmesini engelleyeceğini düşünen dönemin Ankara'daki Alman büyükelçisi Franz von Papen tarafından uygun görülmüştü. Bonatz aynı yılın sonunda Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Teknik Öğretim Müsteşarlığı Yapı Bürosu mimarlık danışmanlığa getirildi.

Bonatz'ın Stutgart Garı (Stuttgart Hauptbahnhof)

1947'ye değin süren bu görevi sırasında çeşitli kentlerde gerçekleştirilecek sanat enstitüleri için projeler hazırladı. 1943-1944'te Emin Halid Onat ile birlikte İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi olarak kullanılacak Taşkışla'nın onarım çalışmalarına katıldı, 1946-1954 arasında aynı okulda mimari proje hocalığı yaptı. Çanakkale Şehitleri Anıtı, İstanbul Radyoevi ve İstanbul Adalet Sarayı gibi önemli yapıların yarışma jürilerinde bulundu. UIA'nın (Uluslararası Mimarlar Birliği) 1948'de toplanan ilk genel kuruluna Türk heyetiyle birlikte katıldı. 1954'te savaş sonrası Almanya'sının yeniden imarında yer almak isteğiyle Almanya'ya geri döndükten iki yıl sonra öldü.

Bonatz'ın sağlamlık, dayanıklılık, yalınlık ilkelerine dayanan mimarlığı, hiçbir döneme bağlı olmadan çağdaş olmak (zeitlos) görüşünden yola çıkar, ama o Türkiye'de kaldığı süre içinde II. Ulusal Mimarlık Akımı'ndan etkilenerek, ulusal kültüre sahip çıkma anlayışı içinde, mimarlıkta yerel öğelerin kullanılması ve yapıların bulundukları bölgeyle uyum içinde olması ilkelerine yönelmiştir. Ankara'daki Saraçoğlu Memur Evleri Mahallesi gibi yapılarının tasarımında, geleneksel Türk konut mimarlığının belirgin öğelerini bu doğrultuda kullanmıştır. 1946'da Ankara Opera Sahnesi'ne dönüştürmekle görevlendirildiği, Şevki Balmumcu'nun sergi salonunu çağdaş anlayışta yeniden ele almıştır. Ankara'daki Falih Rıfkı Atay Evi, (eski) Ankara Havalimanı Terminal Binası, İstanbul Bebek'teki Sirel Evi ve Ortaköy'deki bir apartman gibi Türkiye'deki başka uygulamaları dışında Leben und Bauen (1950; Yaşamak ve Yapı Yapmak) ve Brücken (F. Leonhardt ile, 1951) adlı iki kitabı yayımlanmıştır.