Paşabahçe (vapur)

Türkiye
Tipi:	Yolcu Gemisi
Üretim Yeri:	Cantieri Navali di Taranto SPA Taranto, İtalya (ilk imalat) Haliç Tersanesi, İstanbul, Türkiye (Kapsamlı yenileme / yeniden imalat)
İnşa No:	141
Denize İndirilişi:	22 Haziran 1952
Türkiye'de Göreve Başlayışı:	17 Ekim 1952 (Hizmete ilk giriş) 13 Ağustos 2022 (Kapsamlı yenileme sonrası tekrar hizmete dönüş)
Genel Özellikler
Uzunluk:	73,99 m
Genişlik:	13,71 m
Derinlik:	3,90 m
Ağırlık:	994 Grosston
Motor:	Sulzer 10 TD 36 2 zamanlı Dizel motor (İlk imalat) ABC 6DZC 4 zamanlı Dizel motor (Kapsamlı yenileme sonrası)
Motor Gücü:	2 x 1600 HP (İlk imalat) 2 x 1800 HP (Kapsamlı yenileme sonrası)
Yolcu Kapasitesi:	2120

Paşabahçe vapuru, 1952 İtalyan yapımı, iki zamanlı dizel makinalara sahip, her zaman Kabataş - Adalar-Yalova hattında işletilmiş bir vapurdur. Yalova seferleri, 1995'te Yalova'nın il olmasıyla sonlandırılmıştır.

Vapurun yeniden hizmete girmesinin ardından 2023 yılında çekilmiş bir fotoğrafı

Vapurda bulunan Artemis gravürü

2010 yılında hizmet dışına çıkarılmış, 2020 yılında Haliç Tersanesi'nde başlatılan kapsamlı yenileme sonrasında vapur, 2022 yılında yeni seyrüsefer sistemleri ve yeni dört zamanlı dizel makinalarıyla tekrar hizmete girmiş ve Şehir Hatları'nı filosunun 29. gemisi olmuştur. Halihazırda Şehir Hatları'nın en güçlü ve en hızlı vapurudur.

Vapurun Yapısal Özellikleri

Üst kata çıkan kapıları ve merdivenleri dardır. İkinci katındaki 1. mevki bahçesi ahşap ile kaplıdır. Bu bölüm birinci mevki olmasına rağmen tahta sıralarla doludur. Bunun dışında genişliği, direğindeki sahanlık, uzunluk ve estetik çelik yapısı ile kolayca ayırt edilebilir. Ek olarak ikinci kattan aşağı inen ana merdivenin sahanlığında gravürlerin olduğu yerde av tanrıçası Artemis'in bir figürü vardır. Bir diğer detay, makine dairesinde, makinelerin devir saatleri arasında İtalya'da imalat sırasında yerleştirilmiş çelikten bir kalp figürü olmasıdır. Adına şarkı yazılmış bir tek vapurdur. Vapur için bestelenen Paşabahçe Vapuru'nda isimli şarkının sözleri Fethi Karamahmudoğlu tarafından yazılmış, bestesi ise Zâvil makamında Rüştü Eriç tarafından yapılmıştır. Üçüncü kata çıkan dar merdiven, diğer vapurların aksine küçük bir kapıya sahiptir. Üst güverteye bacanın içinden çıkılır. Ana güvertede, kıç tarafta diğer vapurların aksine kıç alt salona giriş ve üst kata çıkış yoktur. 2. katında diğer "bahçe tipi" vapurlarda olduğu gibi filikalar vardır ve bu durum sadece bahçe tipi vapurlarda geçerli olup Fenerbahçe vapurunun emekli olmasından sonra şu anda filikası olan tek faal Şehir Hatları vapurudur.

Vapurun Tarihçesi

Paşabahçe vapurunun omurgası II. Dünya Savaşı bitmeden hemen önce savaş gemisi yapilması amacıyla kızağa konulmuştur. Ancak, geminin inşaasının başlamasından kısa bir süre sonra savaş sona ermiştir. 1950 yılında Şehir Hatları'ndan gelen sipariş üzerine kızağa konulan omurga üzerine açık denizde yol alabilecek bir yolcu vapuru olarak inşa edilmiştir. 22 Haziran 1952’de İtalya'nın Taranto limanından İstanbul’a hareket eden Paşabahçe Vapuru, diğer ithal gemiler gibi römorkörlerle çekilerek değil, toplamda 3200 beygir güç üreten makineleriyle kendi başına yola çıkmıştır.

2,5 gün süren seferden sonra, Paşabahçe Vapuru, 1 Ekim 1952'de İstanbul’a giriş yapmıştır. 58 yıl boyunca kesintisiz bir şekilde Şehir Hatları'nda, özellikle Adalar ve Yalova hattında işletilen gemi, 2010 yılının Şubat ayında Haliç Tersanesi'ne bakıma alınmıştır. Yaklaşık bir sene bakımda bekleyen Paşabahçe, 2011 yılında kendisi için özel olarak Beykoz'da yapılan iskeleye tonozlarla ve halatlar yardımıyla bağlanarak önce nikâh salonu olarak görev yapmıştır. Beykoz Belediyesi tarafından dalış turizmine kazandırılması için girişimlere konu olan gemiye deniz güvenliği gerekçesiyle ilgili kurumlardan onay çıkmamıştır.

2019 yılında sökülmek üzere ihaleye çıkarılan 68 yaşındaki vapur, İBB'nin girişimleriyle ve Sunay Akın, Nihat Sırdar ve Büyükada doğumlu gazeteci Adil Bali gibi birçok ismin oluşturduğu kamuoyu sonucunda hurda olmaktan kurtarılmıştır. İBB'nin Şehir Hatları'na yeniden kazandırmak üzere gemiyi istemesi üzerine önce ihale iptal edilmiştir. Daha sonra Beykoz Belediye Meclisi, oy birliğiyle aldığı kararla Paşabahçe'nin yolcu vapuru olarak kullanılması ve 2 yıl içinde yüzer hale getirilmesi şartıyla Şehir Hatları'na bedelsiz tahsisini onaylamış ve protokol imzalamıştır Kararın hemen ardından gemi, yaklaşık 8 yıldır Beykoz'da beklediği iskeleden römorkörler yardımıyla alınıp İBB iştiraki Şehir Hatları'na bağlı Haliç Tersanesi'ne getirilmiştir. Paşabahçe Vapuru, Haliç Tersanesi'nde yaklaşık 1,5 yıl içinde kapsamlı bir restorasyon çalışmasıyla yeniden imal edilmiştir. Bu süreçte vapurun, sökülen dış kaplaması yenilenmiş, ahşap kısımları yeniden yapılmış, Artemis figürü restore edilmiş ve ek olarak engelli rampası, baş iticiler gibi orijinal tasarımda olmayan ancak diğer vapurlarda olan yeni özellikler de eklenmiştir. Restorasyon sırasında vapurun 18 knot hız yapabilmesine imkan veren Sulzer 10 TD 36 iki zamanlı dizel motorları yerine vapurun 20 knot hız yapabilmesine imkan veren, daha az gürültülü ve eski motorun yarısı kadar yakıt tüketimine sahip yeni ABC 6DZC 4 zamanlı Dizel motorlar eklenmiştir. Eski motorlar sergilenmek üzere koruma altına alınmıştır. Restorasyon süreci bittikten sonra vapur, Haliç sularında tecrübe seferlerine çıkarılmıştır.

Vapur, 70. yaşında 13 Ağustos 2022'de Şehir Hatları genel müdürü Sinem Dedetaş, İBB başkanı Ekrem İmamoğlu, CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve birçok konuğun katılımıyla 150 günde 150 proje kapsamında Haliç Tersanesi'nde düzenlenen bir törenle Haliç'te yapılan 30 dakikalık bir seyrüseferle yeniden boğaza dönmüş, şehir hatları filosuna dahil olmuş ve seferlere tekrar başlamıştır. Vapur şu anda Kabataş-Adalar ekspres seferinde çalışmaktadır. İlerleyen zamanlarda başka seferlerde ve daha sık frekanslarla çalışması planlanmaktadır.

Vapurun Özellikleri

Paşabahçe vapuru, 73,99 metre uzunluğa, 2,8 metre tasarım taslağına sahiptir. Paşabahçe, orijinal tasarımda iki adet iki zamanlı Sulzer dizel makineye sahipti. Bu makineler iki zamanlı olup gemide bir şanzıman sistemi bulunmamaktaydı. Yani makineler geri komutu verildiğinde makineler durdurulur, pistonlara basınçlı hava sıkılarak motor aksi yönde çalıştırılırdı. Bu sebeple bahçe tipi vapurlar genelde çok fazla manevra gerektirmeyen Adalar hattı gibi uzun hatlarda çalışmışlardır. Sulzer motorları, 2020 yılında başlayan ve 1,5 yıl süren vapurun yeniden imal edilme sürecinde tekrar çalıştırılamadığından bu motorların yerini ABC (Anglo Belgian Corporation) marka dört zamanlı yeni dizel motorlar almıştır. Bu süreçte gemiye ayrıca orijinal tasarımda olmayan ancak diğer vapurlarda olan ve geminin manevra yapmasını kolaylaştıran baş iticiler de vapurun pruva kısmına eklenmiştir. 1952 yapımı olmasından dolayı İstanbul Şehir Hatları'nın en yaşlı, en büyük (groston olarak) ve hâlâ en hızlı gemisidir. 2008'de Fenerbahçe Vapuru'nun emekli olmasıyla birlikte de şehir hatlarında kalan tek telgraflı ve bahçe tipi gemidir.