Ohannes Kuyumcuyan
Ohannes Kuyumcuyan bilinen adıyla Ohannes Paşa[1] (Arapça: أوهانس باشا, 1852, İstanbul - 1933, Roma), yüksek rütbeli Osmanlı Ermenisi siyasetçi, bürokrat ve diplomat. Osmanlı Hariciye Nazırlığında müsteşarlık ve Şûrâ-yı Devlet'te üye olarak görev yaptı. 1912'den 1915'te istifa edene kadar Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Cebel-i Lübnan Sancağı'nın mutasarrıf'lığında bulunan Ohannes Paşa, sancağın son Hristiyan mülki amiridir.
| Ohannes Kuyumcuyan | |
|---|---|
| |
| 8. Cebel-i Lübnan Sancağı mutasarrıfı | |
| Görev süresi 1912-1915 | |
| Yerine geldiği | Youssef Coussa |
| Yerine gelen | Ali Münif Bey Mutasarrıflığın özel statüsü kaldırıldı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1852 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1933 (80-81 yaşlarında) Roma, İtalya Krallığı |
| Ebeveyn(ler) | Bedros Kuyumcuyan (babası) |
| Mesleği | Bürokrat · diplomat · siyasetçi |
İlk yılları değiştir
Ohannes Kuyumcuyan, 1852 yılında Osmanlı Sadrazamı Mehmed Emin Âli Paşa'nın himayesinde olan Ermeni Katolik bürokrat Bedros Kuyumcuyan'ın oğlu olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'da doğdu. Ohannes'ın babası Bedros Kuyumcuyan, Ormanlar ve Madenler Müdürü olarak görev yaptıktan sonra eyalet meclisi üyeliğine seçildi. Baba Kuyumcuyan, İstanbul'daki Maruni Kilisesi elçiliğinin yöneticisinin yeğeni olan Lübnanlı bir Maruni ile evlendi ve kendisi de Cebel-i Lübnan Sancağı Mutasarrıflığı valiliğine aday oldu. "Kuyumcuyan" soyadına sahip aile, önceki nesil üyelerinin kuyumculuk mesleği ile uğraşması nedeniyle varlıklı bir aileydi.[2]
Kariyeri değiştir
Ohannes Kuyumcuyan, eğitimini Paris'te tamamladıktan sonra 1877'de İstanbul'a dönerek Osmanlı Hariciye Nezâreti Hukuk Müşavirliğinde muavin olarak memuriyete başladı. Hariciye Nezâreti İstişare Odası muavinliği görevi sonrası Nisan 1894'te Roma Elçiliği'ne başkatip olarak tayin edildi. On beş yıl kadar Roma Elçiliğinde görev yapıp sefaret müsteşarlığına kadar yükseldikten sonra 1908 yılında İstanbul'a dönerek Şûrâ-yı Devlet üyesi tayin edildi. Posta ve Telgraf Bakanlığı'nda kıdemli müfettiş ve Gelir Dairesi'nde kıdemli danışman dahil olmak üzere diğer birkaç bürokrat ile birlikte aday gösterildi.[2] 21 Ekim 1909'da ise İstanbul'daki Hariciye Nezareti müsteşarlığına getirildi. Üç yıl kadar bu görevini yürüttükten sonra 23 Aralık 1912 tarihli protokol ve aynı tarihli (13 M 1331) fermana göre vezirliğe terfi ettirildi ve beş yıllık bir süre için Cebel-i Lübnan Sancağı'na mutasarrıf olarak atandı.[3] I. Dünya Savaşı sonrasında Fransız-İngiliz ve Arap yönetimine devredilmeden önce özerk statüde bulunan Cebel-i Lübnan'ın son gayrimüslim mutasarrıfı oldu.[4]
İstifası ve son yılları değiştir
Kuyumcuyan, Osmanlı Bahriye Nazırı ve Birinci Dünya Savaşı sırasında bölgenin askeri valisi olan Cemal Paşa'nın Ermeni karşıtı politikaları nedeniyle onunla çalışmak istemediğini belirtti ve Haziran 1915'te görevinden istifa etti. Ohannes anılarında, Cemal Paşa'nın mutasarrıflık görevini savunulamaz hale getirdiğini, paşanın istifasını reddettiğini ve bunun yerine kendisine mutasarrıflığın idari konseyini yenilemesini ve İttifak Güçlerine sempati duyan veya destekleyen üyelerin onun onayı ile seçilecek kişilerle değiştirilmesini emrettiğini yazdı.[2] Bu, Cebel-i Lübnan Sancağı'nın özerkliğinin fiilen feshedilmesi anlamına geliyordu. Ohannes Paşa, önce görmezden gelinen sonra kabul edilen istifasını sunarak direnmeye çalıştı.[5] 11 Temmuz 1915'te Osmanlı hükûmeti, mutasarrıflık valiliği protokollerini resmen iptal etti ve daha sonra Dahiliye Nezâreti Cebel-i Lübnan Sancağı'na Hristiyan olmayan Türk valiler atadı.[2][6]
Özel hayatı ve ölümü değiştir
Daha sonra Roma'ya göç eden Kuyumcuyan burada 81 yaşında hayatını kaybetti.[2][7] Osmanlıca, Arapça ve akıcı derecede Fransızca bilen Ohannes Paşa'nın birkaç çocuğu oldu.[2][7] Ohannes Kuyumcuyan adil bir vali ve reformcu olarak tanımlandı.[8]
Kaynakça değiştir
- ^ British Documents on Foreign Affairs--reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print: From the mid-nineteenth century to the First World War. The Near and Middle East, 1856-1914. Part I. Series B (İngilizce). University Publications of America. 1984. s. 381. ISBN 978-0-89093-602-3. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b c d e f Akarli, Engin Deniz (1993). "Ohannes Pasha (1912–1915)" (İngilizce). University of California Press. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Didem Özel Tümer (25 Nisan 2022). "Dışişlerinin duvarlarındaki isimler". Milliyet. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Saro Dadyan. "Osmanlı Hariciye Nezaretinde Ermeniler". Türkler ve Ermeniler - Tarih Boyunca Türk-Ermeni İlişkileri. Marmara Üniversitesi. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Pacha, Ohannès Kouyoumdjian (2003). Le Liban à la veille et au début de la Grande Guerre: mémoires d'un gouverneur, 1913-1915 (Fransızca). Éd. du Centre d'Histoire. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ Vehbiye Eviz (Ekim 2014). "II. ABDÜLHAMİT HAN DÖNEMİNDE ERMENİ MESELESİ ÜZERİNDE OSMANLI-İNGİLİZ SİYASİ MÜCADELESİ" (PDF). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. s. 10. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ a b Thompson, Elizabeth F. (15 Nisan 2013). Justice Interrupted: The Struggle for Constitutional Government in the Middle East (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-07619-8. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2022.
- ^ "Mutasarrıflar ve eserleri: Yusuf Franco Paşa ve Ohannes Kuyumcuyan Paşa". المتصرفون وأعمالهم: يوسف فرانكو باشا وأوهانس قيومجيان باشا [Resimlerle tarih - Lübnan ve on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda dünya] (Arapça). 7. Dar el-Ilm Lil Malayin. 2020. ISBN 9789953636092.