Niyazi Berkes
Niyazi Berkes (d. 21 Ekim 1908, Lefkoşa, Kıbrıs - ö. 18 Aralık 1988, Hythe, Kent, Birleşik Krallık), Kıbrıslı Türk sosyolog ve bilim insanı.
| Niyazi Berkes | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 21 Ekim 1908 Lefkoşa, Kıbrıs |
| Ölüm | 18 Aralık 1988 (80 yaşında) Hythe, Kent, İngiltere |
| Meslek | Sosyolog, yazar |
| Milliyet | Türk |
| Tür | İnceleme, araştırma, monografi |
| Konu | Tarih, politika, sosyoloji, iktisat |
| Edebî akım | Yön dergisi |
| Evlilik | Mediha Esenel (b. 1954) |
Yaşamı ve çalışmaları değiştir
Lefkoşa'da doğdu.[1] Kendisi adını Resneli Niyazi Bey'den, ikiz kardeşi ise Enver Paşa'dan almıştır. Kıbrıs'ta başladığı orta öğrenimini, 1927`de İstanbul Erkek Lisesinde tamamladı.[1] 1931'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirdi.[1] MEB`de çalışma isteği reddedilince, kısa bir süre İstanbul'da özel bir lisenin ortaokul kısmında tarih hocalığı yaptı. Ardından Ankara'da Türk Ocakları binasında yeni açılan halkevinin kütüphanesinde çalışmaya başladı. Türk Maarif Cemiyetinin Ankara Yenişehir'de kurduğu ortaokulun ilk müdürüdür. Sonraları TED Ankara Koleji adını alacak bu okuldaki görevinden sadece ayrıcalıklı seçkinlere hizmet ettiği gerekçesiyle istifa etti. Darülfünun reformunun ardından 1933'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakütesinde sosyoloji asistanı oldu. 1934 yılında yedek subay olarak askerliğini yaptı. Ardından Chicago Üniversitesi sosyoloji bölümünün bilimsel araştırmalar için burs davetiyle Amerika Birleşik Devletleri`ne gitti. 1939'da Türkiye'ye döndü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde sosyoloji doçenti olarak göreve başladı. O dönemde "solculukla" ve "komünistlikle" suçlandı. 1948 DTCF Tasfiyesi sorasında Pertev Naili Boratav ve Behice Boran'la birlikte görevinden uzaklaştırıldı. 1952'de Kanada McGill Üniversitesinde İslam Araştırmaları Enstitüsü'nde önce misafir profesör olarak göreve başladı. 1956'da asli profesör oldu.[2] Burada Türkiye'nin tarihsel ve toplumsal gelişimiyle ilgili çok sayıda araştırma yaptı. 1975 yılında emekliliğinin ardından Birleşik Krallık'a yerleşti.[2] Türkiye'de ilk köy monografisini yapan bilim insanlarındandır.[3]
Mediha Esenel ile olan evliliğinden 1945 yılında oğlu Fikret Berkes doğmuştur.
Eserleri hakkında değiştir
Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu döneminden günümüze dek geçirdiği değişimler üzerine araştırmalar ve kuramsal toplum bilimi çalışmaları yaptı. Gelenekselliğin değişmemek olduğunu belirten Berkes, geleneksellikte hiçbir yeniliğe yer olmadığını savunur. Osmanlı Devleti'nde yeniçerilerin dönüşümünü ve Osmanlı'ya etkilerini toplum bilimsel olarak açıklamaya çalışmıştır. Sekülerleşmenin birinci adımı olarak Tanzimat'tan söz eder. Ekonomik başarısızlığın hukuki başarısızlığa neden olduğunu belirtir. 1942’de yazdığı Bazı Ankara Köyleri Üzerine Araştırma adlı alan çalışması toplum bilimi alanında Türkiye’de yayımlanan ilk monografilerden biridir.
Yazarın diğer önemli yapıtları arasında, Siyasi Partiler (1964), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965), Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969), Atatürk ve Devrimler (1982), Teokrasi ve Laiklik (1984) yer alır. İletişim Yayınlarından çıkan Unutulan Yıllar adlı kitabında (yayına hazırlayan Ruşen Sezer) 1930'lu ve 1940'lı yılların siyasal ve entelektüel ortamını anlatmaktadır.
Ziya Gökalp'ın denemelerinden yaptığı çevirileri Turkish Nationalism and Civilization adlı bir kitapta toplayıp Birleşik Krallık'ta yayımlamıştır (1959).
Eserleri değiştir
- İnceleme Araştırma
- Propaganda Nedir? (1942)
- Siyasi Partiler (1964)
- Türkiye' de Çağdaşlaşma (The Development of Secularism in Turkey, 1964)
- Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965)
- Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969)
- Türkiye İktisat Tarihi[4] Cilt 1, Cilt 2 (1969,1970)
- Türk Düşününde Batı Sorunu (1975)
- Atatürk ve Devrimler (1982)
- Teokrasi ve Laiklik (1984)
- Anı
- Unutulan Yıllar
- Gezi
- Asya Mektupları26 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Vikisöz'de Niyazi Berkes ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Kongar, Emre (derleyen); Özer, İnan (hazırlayan) (Mart 2012). Türk Toplumbilimcileri. 1 (2. bas.). İstanbul: Remzi Kitabevi. s. 239. ISBN 978-975-14-1378-9.
- ^ a b Kaçmazoğlu, H. Bayram (2012). Türk Sosyolojisinde Temalar 2: Kuram, Uygulama, Sosyalizm. İstanbul: Doğu Kitabevi. s. 57. ISBN 978-605-5296-07-0.
- ^ Altun, Gurcan; Akansu, Bulent; Ugur Altun, Betul; Azmak, Derya; Yilmaz, Ahmet (Kasım 2004). "Deaths due to hunger strike: post-mortem findings". Forensic Science International. 146 (1): 35-38. doi:10.1016/j.forsciint.2004.03.022. ISSN 0379-0738.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018.