Mustafa Fevzi Sarhan
Mustafa Fevzi Sarhan (1876, Akhisar - 19 Eylül 1933, Paris), Türk hukukçu, din adamı ve siyasetçidir. Osmanlı ve erken Cumhuriyet döneminde siyasi görevler üstlenmiş, özellikle hukuk ve siyaset alanındaki çalışmalarıyla tanınmıştır. Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ında ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) milletvekilliği yapmış, aynı zamanda Şeriyye ve Evkaf Vekilliği görevinde bulunmuştur.
| Mustafa Fevzi Sarhan | |
|---|---|
| |
| Meclis-i Mebûsan 4. ve 5. Dönem Mebusu | |
| Görev süresi 18 Nisan 1912 - 21 Aralık 1918 | |
| Yerine geldiği | Musa Kazım Onar |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Seçim bölgesi | 1912 – Saruhan 1914 – Saruhan |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 2., 3. ve 4. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 19 Eylül 1933 | |
| Seçim bölgesi | 1923 – Saruhan 1927 – Manisa 1931 – Manisa |
| Türkiye Şeriyye ve Evkaf Vekili | |
| Görev süresi 24 Eylül 1923 - 6 Mart 1924 | |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Musa Kazım Onar |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1876 Akhisar, Manisa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 19 Eylül 1933 (56-57 yaşlarında) Paris, Fransa |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Evlilik(ler) | Fatma Hadiye Hanım |
| Çocuk(lar) | Mehmet Haldun Sarhan, Ahmet Huldi Sarhan |
Hayatı ve kariyeri
değiştirMustafa Fevzi Sarhan, 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'nun Aydın Vilayeti'ne bağlı Saruhan Sancağı'ndaki Akhisar kazasının Şeyhisa Mahallesi'nde doğdu.[1] Babası Efendizade Hacı Yusuf Ziya, annesi Fatma Hanım'dır. Eğitimine 1889'da Manisa'daki Sultaniye Medresesi'nde başlamış, burada müderrisler Rıza Efendi ve Mehmet Efendi'den ders almıştır. 1897'de ilk icazetini almış, 1898'de İstanbul'a giderek dönemin tanınmış âlimlerinden iki yıl ders görmüş ve 1900'de ikinci icazetini elde etmiştir. Aynı dönemde, 1899'da İstanbul Hukuk Mektebi'ne kaydolmuş, 1904'te bu okulu birincilikle bitirmiştir. Mezuniyeti dolayısıyla "Altın Maarif Madalyası" ile ödüllendirilmiştir. Eğitim sürecinde Almanca, Fransızca, Arapça ve Farsça öğrenmiştir.[1]
Akademik ve memuriyet kariyeri
değiştirMustafa Fevzi, 1905'te İstanbul Hukuk Mektebi'nde Mecelle müderris yardımcısı olarak göreve başlamıştır. 1908'de memuriyet kadrosuna alınarak maaşa bağlanmıştır. Şubat 1907'de Mekteb-i Nüvvâb'da ilâmat-ı hukukiye ve cezaiye dersleri vermiş, Ekim 1909'da hukuk muhakeme usulü ve tanzim-i ilamat-ı cezaiye, Aralık 1909'da ise tanzim-i ilamı cezaiye ve icra kanunu muallimliklerine atanmıştır. Bu dersleri 1920'ye kadar sürdürmüştür. Ferit Paşa Hükûmeti döneminde derslerine sınırlama getirilmiştir. Memuriyet kariyerinde ayrıca 28 Mart 1904'te Maliye Bakanlığı Hukuk Müşavirliği Kalemi'nde görev almış, aynı yıl Maliye Dava Vekâleti'ne getirilmiştir. 10 Kasım 1908'de Hukuk Müşavirliği'ne terfi etmiş, 28 Eylül 1908'de İstanbul İkinci Hukuk Mahkemesi Başkanlığı'na, 1910 sonunda İkinci Ticaret Mahkemesi Başkanlığı'na, 12 Temmuz 1911'de Beyoğlu Bidayet Mahkemesi Başkanlığı'na atanmıştır.[1]
Siyasi kariyeri
değiştirMustafa Fevzi, 1912 yılında yapılan genel seçimlerde Saruhan'dan milletvekili seçilerek Meclis-i Mebûsan'a girdi. Bu görev sırasında Beyoğlu Bidayet Mahkemesi Başkanlığı'ndan istifa etti ve meclisin kapatılmasına kadar milletvekilliğini sürdürdü. 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasıyla Saruhan milletvekili olarak yeniden meclise girdi. 2 Mayıs 1920'de kurulan İcra Vekilleri Heyeti'nin bir parçası olarak Şeriyye ve Evkaf Vekaleti'nde görev aldı. 30 Ekim 1923'ten 3 Mart 1924'e kadar bu vekilliği yürüttü. Bu dönemde dinî müesseseler ve vakıfların yönetimi tek çatı altında toplandı. 1923 yılında İstanbul'a 15 günlük bir ziyaret gerçekleştirerek Evkaf İdaresi'ni, Dârülfünûn'u ve vakıf kurumlarını inceledi. 3 Mart 1924'te Şeriyye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Reisliği ve Evkaf Müdüriyet-i Umumiyesi kuruldu.[1]
7 Temmuz 1923'te 2. Dönem seçimlerinde Halk Fırkası'ndan 587 oyla milletvekili seçildi ve 11 Ağustos 1923'te meclise katıldı. Adliye, Kavanin-i Maliye, Memurin Muhakemat, Kanun-i Esasi, Diyanet ve Evkaf komisyonlarında görev aldı, iki kez Adliye Komisyonu başkanlığı yaptı. 7 Ekim 1927'de 3. Dönem seçimlerinde 811 oyla yeniden Manisa milletvekili seçildi ve 1 Kasım 1927'de meclise katıldı.[2] 4 Mayıs 1931 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Manisa milletvekili olarak görevine devam etti ve 1933'te ölene kadar bu görevi sürdürdü.[1]
Diğer çalışmaları
değiştir26 Mayıs 1927'de İzmir-Kasaba Demiryolu Şirketi ile hükûmet arasındaki ihtilafın çözümünde görev aldı. Bu çalışması için 8 Mayıs 1929'da Bakanlar kurulu kararıyla 300 lira ödüllendirildi. Antalya'daki Karamuk ve Bucak orman davalarının devlet lehine sonuçlanması için çalıştı ve bu hizmeti karşılığında 3 Temmuz 1930'da 3.000 lira ödül aldı. Bu ödül, 20 Mayıs 1931 ve 2 Ağustos 1931 tarihli Bakanlar kurulu kararlarıyla onaylandı.[1]
1928 yılında Harf Devrimi'nin yaygınlaştırılması amacıyla Akhisar'da çalışmalara katıldı ve yeni Türk alfabesinin tanıtımı için toplantılar düzenledi. 17 Kasım 1927'de Akhisar'da düzenlenen Tütüncüler Kongresi'ne katılarak başkan seçildi. Eylül 1932'de Tütün Satış Kooperatifi'nin kurulmasına öncülük etti. 29 Şubat 1928'de Akhisar Tütüncüler Bankası İdare Heyeti'ne seçildi ve 6 Nisan 1931'de bankanın başkanı oldu.[1]
Ölümü ve hatırası
değiştirMustafa Fevzi, 1933 yılında rahatsızlanarak tedavi için önce Viyana'ya, ardından Paris'e gitti. Paris'te ameliyat geçirdi ve 19 Eylül 1933'te 58 yaşında öldü. Cenazesi tahnit edilerek Marsilya'dan vapurla İstanbul'a, oradan trenle Ankara'ya getirildi ve 23 Ekim 1933'te Cebeci Asri Mezarlığı'nda defnedildi. Cenaze törenine TBMM Başkanı Kâzım Özalp, CHP Genel Kâtibi Recep Bey ve çok sayıda kişi katıldı. Ölümünden sonra boşalan meclis sandalyesine Yusuf Hikmet Bayur seçildi. Akhisar'da Efendi Mahallesi'nin adı, 1933 yılında Belediye Meclisi kararıyla "Mustafa Fevzi Bey Mahallesi" olarak değiştirilse de günümüzde Efendi Mahallesi olarak adlandırılmaktadır.[1]
Özel hayatı
değiştirFatma Hadiye Hanım ile evli olan Mustafa Fevzi'nin Ahmet Huldi ve Mehmet Haldun adında iki oğlu olmuştur. Oğlu Mehmet Haldun Sarhan, 7. Dönem Manisa milletvekili olarak görev yapmıştır.[1]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h i Taşkınoğlu, Mehmet (1 Eylül 2013). "Mustafa Fevzi (Sarhan) Son Şer'iye ve Evkaf Vekili, Manisa Milletvekili". Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11 (3). Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi. ss. 204-217. ISSN 1304-4796. 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.