Mogan Gölü
Mogan Gölü, Ankara'nın Gölbaşı ilçesinde bulunan bir set gölüdür. Göl ve çevresi, Barselona Sözleşmesi çerçevesinde Türkiye'de ilan edilen 15 özel koruma bölgesinden bir tanesini oluşturan "Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi" içinde yer alır.[1] Bulunduğu coğrafyada önemli bir sulak alan ve rekreasyon mekanı olmasının yanı sıra florası ve faunası bakımından da ülkenin önemli doğal yaşam alanlarından bir tanesidir.
Mogan Gölü | |
---|---|
Havza | |
Konum | Gölbaşı, Ankara, Türkiye |
Koordinatlar | 39°46′4″K 32°47′31″D / 39.76778°K 32.79194°D |
Genel bilgiler | |
Akarsu (gelen) | Çölova Deresi |
Akarsu (giden) | Mogan Deresi |
Göl türü | Set gölü |
Yüzölçümü | 6,3 km2 (2,4 sq mi) |
Su hacmi | 14.000.000 m³ |
Yüzey rakımı | 1.200 m (3.900 ft) |
Wikimedia Commons | |
Etimoloji
değiştir"Mogan" kelimesinin etimolojik açıdan bir kökeni bulunmamakla birlikte, sonradan türetildiği düşünülmektedir. Halk arasında anlatılagelen bir efsaneye göre; eski zamanlarda gölün yakınlarında bir köyde yaşayan Monza ve Ganey isimli iki genç birbirine aşık olur. Fakat ailelerin şiddetle bu birlikteliğe karşı çıkması üzerine kavuşma ümidini kaybeden gençlerden her biri, gölün farklı yakalarında bulunan iki tepeye kaçar. Gece gündüz hiç durmadan ve göz pınarları kuruyana kadar ağlayan aşıkların gözyaşları zamanla birike birike bir göl oluşturur ve halk da bu göle Monza ve Ganey'in baş harflerinden oluşan "Mogan" yakıştırmasını yapar. O günden beri gölün bu isimle anıldığı rivayet edilir.[2]
Oluşumu ve jeolojik yapısı
değiştirMogan Gölü, Ankara'nın 20 kilometre güneyinde, Eymir Gölü'nün de dahil olduğu bir havzada yer alır. Günümüzde gölün bulunduğu nokta başlangıçta bir akarsu vadisi iken; Sukesen, Başpınar, Gölova ve Yavrucak gibi derelerin taşıdığı alüvyonların vadinin önünü kapatması sonucunda zamanla tatlı su gölüne dönüşmüştür. Kuzey, doğu ve batıdan tepelerle çevrili olup güneyindeki düzlük ovaya doğru genişleme göstermiştir. Yağışların yoğun olduğu dönemlerde olası su taşkınları önlemek amacıyla Eymir Gölü ile Mogan arasına 1972 yılında bir regülatör inşa edilmiştir.[3] 2010-2011 yılların arasında bölgede yaşanan bol yağışlar sonrasında uzun bir süre sonra ilk defa bu regülatör kapakları açılmış; bu sayede hem büyük bir su baskını önlenmiş hem de Eymir Gölü'nde su seviyesi yükselmiştir.[kaynak belirtilmeli] Toplam göl alanı 63 km², hacmi 14 milyon m³ ve ortalama derinliği ise 3.5-4 metredir. Çevre uzunluğu 14 kilometre olup boyutları 6x0,9 km oranındadır.[4] Kurak dönemlerde en derin noktası 4.5 metre olarak ölçülmüş olup su seviyesinin en yüksek olduğu zamanlarda bu sayı 5 metreye kadar çıkmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Fauna
değiştirGöl ve çevresi, belirli mevsimlerde pek çok kuş türüne ev sahipliği yapan önemli bir sulak alan özelliği göstermektedir. Tarih boyunca 226 farklı kuş türünün kaydedildiği gölde özellikle dikkuyruk ve pasbaş patka türleri yoğun bir şekilde üremektedir.[kaynak belirtilmeli] Öte yandan; 2000 yılının ortalarına kadar göldeki baskın balık türünün Esox lucius olduğu, aynı zamanda Silurus glanis, Cyprinus carpio ve Tinca tinca’nın da oldukça bol bulunduğu bilinmektedir. 2017 yılında yapılan çalışmalar sonucunda Cyprinidae, Atherinidae ve Esocidae familyalarına ait Cyprinus carpio, Carassius gibelio, Tinca tinca, Alburnus escherichii, Pseudorasbora parva, Atherina boyeri ve Esox lucius gibi balık türlerinin burada yaşamaya devam ettiği tespit edilmiştir. Fakat, daha önceki yıllarda literatüre geçen Silurus glanis’e rastlanmamıştır. Ayrıca; Carassius gibelio, Pseudorasbora parva ve Atherina boyeri gibi türler göle giriş şekli belirlenemeyen, istilacı türlerdendir. Özellikle Carassius ailesi girdiği ortama çok çabuk adapte olan ve hızlı bir şekilde üreyen bireylere sahip olduğu için gölün ekolojik dengesini olumsuz yönde etkilemiştir.[4]
Kuşlar
değiştirTakson adı | Türkçe adı | Korunma Durumu (IUCN) | Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri | Konaklama sebebi |
---|---|---|---|---|
Acrocephalus melanopogon | Bıyıklı kamışçın | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Ardea purpurea | Erguvani balıkçıl | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Ardeola ralloides | Alaca balıkçıl | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Aythya nyroca | Pasbaş patka | VU - Hassas | B1, C1 - Dar yayılışlı tekil, Ekolojik bütünlük | Göç, üreme |
Botaurus stellaris | Bayağı balaban | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Calandrella rufescens | Çorak toygarı | VU - Hassas | B1 - Dar yayılışlı tekil | Üreme |
Circus aeruginosus | Kızıl tuygun | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Falco naumanni | Küçük kerkenez | LC - Asgari endişe | A1, C1 - Tehlike altında, Ekolojik bütünlük | Göç |
Fulica atra | Sakarmeke | LC - Asgari endişe | B3, C3 - Dar yayılışlı topluluk, Ekolojik bütünlük | Göç |
Ixobrychus minutus | Küçük balaban | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Netta rufina | Macar ördeği | LC - Asgari endişe | B3, C3 - Dar yayılışlı topluluk, Ekolojik bütünlük | Göç |
Nycticorax nycticorax | Gece balıkçılı | LC - Asgari endişe | C1 - Ekolojik bütünlük | Üreme |
Oxyura leucocephala | Dikkuyruk | VU - Hassas | A1, B1, C1 - Tehlike altında, Dar yayılışlı tekil, Ekolojik bütünlük | Üreme |
Balıklar
değiştirTakson adı | Türkçe adı | Korunma Durumu (IUCN) |
---|---|---|
Cyprinus carpio | Sazan | VU - Hassas |
Carassius gibelio | Gümüşi havuz balığı | |
Tinca tinca | Kadife balığı | LC - Asgari endişe |
Alburnus escherichii Steindachner | İnci balığı | LC - Asgari endişe |
Pseudorasbora parva | Çakıl balığı | LC - Asgari endişe |
Atherina boyeri | Küçük gümüş balığı | LC - Asgari endişe |
Esox lucius | Turna balığı | LC - Asgari endişe |
Memeli ve sürüngenler
değiştirTakson adı | Türkçe adı | Korunma Durumu (IUCN) | Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri |
---|---|---|---|
Lutra lutra | Bayağı su samuru | NT - Neredeyse tehdit altında | C1 - Ekolojik bütünlük |
Emys orbicularis | Benekli kaplumbağa | NT - Neredeyse tehdit altında | C1 - Ekolojik bütünlük |
Testudo graeca | Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası | VU - Hassas | A1, C1 - Tehlike altında, Ekolojik bütünlük |
Flora
değiştirAçık göl alanının etrafını sazlık, ıslak çayır, bozkır, kuru tarımsal alanlar ve koruluklar çevreler. Kıyı kesimleri ise taş ve kum zeminli olup köklü su bitkilerinin yoğun olarak yayılış gösterdiği, besince zengin bir göldür. Bölgeye endemik bir bitki türü olan sevgi çiçeği en çok gölün batı kısmındaki Kalındil Burnu'nda ve güney kesimlerde bulunur.
Takson adı | Türkçe adı | Korunma Durumu (IUCN) | Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri |
---|---|---|---|
Centaurea tchihatcheffii | Sevgi çiçeği, yanardöner | CR - Kritik tehlikede | A1, A2 - Tehlike altında |
Puccinellia anisoclada subsp. melderisiana | EN - Tehlikede | B1, B2 - Dar yayılışlı |
Çevre sorunları
değiştirGölün kuzey kıyı şeridi çeşitli tesislerin inşa edilmesi amacıyla doldurulmakta ve buradaki sazlık alanlar sökülerek yok edilmektedir. Ayrıca gölün etrafında bulunan yerleşim yerlerinden ve endüstriyel işletmelerden çıkan atıklar, kimyasal gübre ve ilaçlar da göle karışmaktadır. Ortaya çıkan büyük miktarda azot ve fosfor gölün ötrofikasyon seviyesini artırmakta, oksijen seviyesinin giderek düşmesi de burada yaşayan balık soylarını tehdit etmektedir.[5] 2008 yılında, Kızılırmak'tan Mogan'a girişi sağlanan su kısa bir süreliğine buradaki canlı yaşamını iyileştirdiyse de, ertesi yıl bu kaynak kesilince göldeki binlerce yavru gümüş ve sazan balığı ölmüştür. 2012 senesinde, gölü besleyen derelerde arka arkaya su taşkınları yaşanması sonucunda da yine binlerce balık kıyıya vurmuştur. Felaketin sebebi tespit edilememiştir.[6][7]
Son yıllarda artış gösteren sazlık yangınları, yasa dışı avcılık gibi etkenler de nesli tehlike altında bulunan dikkuyruk, Macar ördeği pasbaş patka gibi türleri de olumsuz etkilemektedir. Ayrıca yağışların azlığı yüzünden Eymir'e olan su akışı da azalmış, bunun sonucunda her iki göl ekosisteminde de bozulmalar meydana gelmiştir. Gölün çevresindeki yeşil alanlarda bulunan kavak ağaçlarının tahrip edilmesi ve yer yer kesilmesi de küçük kerkenez kolonisi için ciddi bir sorun oluşturmaktadır.[3]
Mogan Gölü Çevresi Rekreasyon Alanı
değiştirDoğa parkı 644.979 m² alan üzerine kurulmuştur. Düzenlenen doğa parkı alanı içerisinde piknik alanları, asma köprülerle ulaşılan marina adası, ahşap kıyı yolu, koşu yolu ve yaya yolları, çocuk oyun alanları, engelli çocuklar için oyun alanı, istasyonlu koşu pisti, 3 tane tenis kortu, 2 adet mini futbol sahası ve basketbol sahaları bulunuyor.Rekreasyon alanında binicilik merkezi, spor merkezi, Mogan Gölü Araştırma Merkezi, deniz feneri binası, kayıkhane, su deposu, çeşitli kafeteryalar, danışma binaları, wc (tuvalet) binaları, tenis, golf, kaykay ve bisiklet kulübü binaları hizmet veriyor.
Mogan Gölünün Haymana yolu kıyı şeridinde yer alan bölgeye, yaklaşık 4 kilometrelik ahşap platform kumsal yürüyüş yolu yapılarak, yol üzerine 3 tane seyir terası ve 400 tane oturma bankı yerleştirildi. Mogan gölü kıyısında yapılan 25 metre yüksekliğindeki deniz fenerinin balkonundan gölün tüm güzelliği izlenebilmektedir. Akşamları, deniz fenerinin tepesine takılan lazer sistemi ile gölün yüzeyi aydınlatılıyor. Mogan gölüne hakim bir tepede ise, bölge halkı ile tüm Başkentlilerin yararlanabileceği 3000 kişilik bir amfi tiyatro ve 1000 kişilik modern bir nikâh salonu bulunur.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi" (PDF). Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.
- ^ "Efsaneler - Mogan Gölü Efsanesi". envanter.gov.tr. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c d e Dicle Tuba Kılıç; Cem Orkun Kıraç. "Mogan Gölü" (PDF). Önemli Doğa Alanları Kitabı. Doğa Derneği. ss. 58-59. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ a b c Ali Gül; Semra Benzer; Ömer Saylar; Göktuğ Gül; Mehmet Yılmaz (2017). "Mogan Gölü balık faunası". BAUN Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 19 (1). Balıkesir Üniversitesi. ss. 91-103. doi:10.25092/baunfbed.321040. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Özden Fakıoğku; Serap Pulatsü (2005). "Mogan Gölü'nde (Ankara) Bazı Restorasyon Önlemleri Sonrası Dış Kaynaklı Fosfor Yükünün Belirlenmesi". Tarım Bilimleri Dergisi. 15 (1). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi. ss. 63-69. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ NTVMSNBC. "Mogan Gölü'nde balıklar ölüyor". 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
- ^ Serttürk, Eda (27 Ekim 2012). "Mogan'da çevre felaketi". Hürriyet. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
Dış bağlantılar
değiştir- Lake Mogan - Conflicts among the stakeholders of Lake Mogan Special Protection Area during the conservation [1] (İngilizce)
- Barbaros, F., Çetinkaya, C.P., Harncıoğlu, N. Effects of Human Activities on Water Quality: A Case Study - Mogan and Eymir Basin (İngilizce)