Milan Nedić
Milan Nedić (Sırpça Kiril: Милан Недић; 7 Eylül 1877 - 4 Şubat 1946) Sırp general ve siyasetçidir. II. Dünya Savaşı döneminde, Yugoslav Ordusu'nun Genelkurmay Başkanı, Yugoslav Kraliyet Hükümeti'nin Savaş Bakanı ve Nazi destekli bir Sırp kukla hükûmeti olan Ulusal Kurtuluş Hükümeti'nin Başbakanı'ydı.
| Milan Nedić Милан Недић (Sırpça) | |
|---|---|
| |
| Ulusal Kurtuluş Hükümeti Başbakanı | |
| Görev süresi 29 Ağustos 1941 - 6 Ekim 1944 | |
| Yerine geldiği | Ofis kuruldu |
| Yerine gelen | Ofis kaldırıldı |
| Yugoslavya Krallığı Ordu ve Donanma Bakanı | |
| Görev süresi 1939-1940 | |
| Yugoslavya Kraliyet Ordusu Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 1934-1935 | |
| Yerine geldiği | Milan Milovanović |
| Yerine gelen | Ljubomir Marić |
| Sırbistan Krallığı Ordu Donatım Subayı | |
| Görev süresi 1916-1918 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 7 Eylül 1877 Grocka,  Sırbistan Prensliği, Osmanlı İmparatorluğu
|
| Ölüm | 4 Şubat 1946 (68 yaşında) Belgrad, .svg){kind=small} Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti
|
| Milliyeti | Sırp |
| Bitirdiği okul | Askeri Akademi Genelkurmay Hazırlık Okulu |
| Dini | Sırp Ortodoks |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Sırbistan Krallığı.svg){kind=small} Yugoslavya Krallığı
|
| Hizmet yılları | 1904-1939 |
| Rütbesi | Binbaşı (1910-1913) Yarbay (1913-1915) Albay (1915-1918) Tuğgeneral (1918-1923) Tümgeneral (1923-1930) Orgeneral (1930-1939) |
| Komutası | ↓Sırbistan Kraliyet Ordusu↓
Ordu Donatım Komutanlığı (1916-1918)
Timok Bölgesi Piyade Tugayı (1918-1923) |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, |
Nedić, savaştan sonra, Yugoslav komünist yetkililer tarafından hapse atıldı. 1946'da aniden camdan atlayarak intihar ettiği rapor edildi.[1] Bu iddia yakın zamanda, Yugoslav OZNA'nın eski bir subayının konu hakkında ifade vermesiyle birlikte gündeme gelerek tekrar sorgulandı.[2]
Hayatı değiştir
Nedić, Osmanlı İmparatorluğu'nun Sırbistan Prensliği'inde, Belgrad'a yakın olan Grocka'da doğdu. Liseyi Kragujevac'da bitirdi ve 1895'te Askeri Akademi'nin alt kademesine girdi. 1904'te Akademi'nin üst kademesini tamamlayarak, ilk önce Genelkurmay'ın hazırlık okuluna, daha sonra da Sırbistan Kraliyet Ordusu'na katıldı.[3]
1908'den itibaren kurmay subay olarak hizmet veren Nedić, 1910 - 1912 yılları arasında Fransa'da yurtdışı görevi yaptı. 1910'da Binbaşı rütbesine terfi etti ve bu dönemde katıldığı Balkan Savaşı’nda, cesaretinden dolayı çok sayıda nişan ve madalya aldı. 1913’te Yarbay rütbesine terfi etti.
I. Dünya Savaşı sırasında, 1915’te Albay rütbesine terfi etti ve Sırp Ordusu’nun en genç Albayı olarak Genelkurmay’da hizmet verdi. Sırp Orudusu’nun ve Sırp Hükûmeti’nin Kasım 1915’ten Ocak 1916’ya kadar devam eden, Avusturya ve Almanya baskısı altında gerçekleşen geri çekilme sürecinde Nedić’in birlikleri koruma sağlamıştır. Nedić, halkı ve ordusu ile birlikte geri çekilen Sırbistan Kralı I. Petar’ın, 1916 yılında Ordu Donatım Subayı olarak atanmıştır. Eylül 1918’de, İngiliz, Fransız ve Yunan müttefikleriyle birlikte Selanik Cephesi’ni yaran Timok Bölgesi Piyade Tugayı’nın kumandanlığını yapmıştır.
Kariyer hayatı değiştir
Yugoslavya Krallığı değiştir
Savaştan sonra Nedic, 3. ve 4. Ordu bölgesi ve daha sonrasında Drava Kolordu Bölgesi’nin komutanlığına getirilene kadar, Timok Bölgesi Piyade Tugayı’nın komutanlığını yapmaya devam etti. 1923’te Korgeneral ve 1930’da Orgeneral oldu. 1934-1935 yılları arasında Yugoslav Kraliyet Ordusu Genelkurmay Başkanlığı görevini icra etti. Nedic 1939’da Yugoslavya Krallığı’nın Ordu ve Donanma Bakanı oldu ancak Adolf Hitler'in Nazi Almanyası’na karşı girilecek potansiyel bir savaşı onaylamadığından, Naip Pavle tarafından 6 Kasım 1940'ta görevden alınmıştır. Bu olay büyük ihtimalle Nazi Almanyası’nın müttefiki olan, o dönemde Ustaşa’nın sürgündeki aşırı milliyetçi Hırvat lideri Ante Pavelić’i barındıran Faşist İtalya ile yaşanan huzursuzluk nedeniyle ve bir Yugoslav Devleti fikrine şiddetle karşı olan Gabriele D’Annunzio gibi bazı İtalyan faşistlerin geçmişte yapmış oldukları belâgatlarından dolayı meydana gelmiştir. Nedic, Mihver sonrası rejimi deviren 1941 darbesini memnuniyetle karşılamış ve darbenin sonrasında yaşanan Almanya’nın önderliğindeki Mihver Devletler’in istilası sırasında Yugoslavya için savaşmıştır.
İşgal altındaki Sırbistan değiştir
Wehrmacht kumandanı Heinrich Danckelmann, Sırp direnişini pasivize etmek için Nedić’i Alman işgalindeki Sırbistan’ın yönetimine getirdi. Nedić, bu atamadan kısa bir süre önce tek oğlunu ve hamile olan gelinini Smederevo’daki binlerce kişinin ölümüne sebep olan bir cephane patlamasında kaybetmişti. 29 Ağustos 1941 tarihinde Ulusal Kurtuluş Hükümeti olarak adlandırılan hükûmetin Başbakanlığı görevini üstlenmeyi kabul etti.
1 Eylül 1941’de Belgrad Radyosu'nda konuşma yapan Nedić, önderliğini yaptığı hükûmetin amacının; Faşist İtalya, Nazi Almanyası, Bağımsız Hırvatistan Devleti, Macaristan, Bulgaristan ve Bosnalı Müslümanlar tarafından işgal edilmiş ve kuşatılmış olan “Sırp halkının özünü kurtarmak” olduğunu ilan etmiştir. Šumadija, Drina Vadisi, Pomoravlje ve Banat’ın Alman işgali altında olduğunu bilerek, Almanların; yaralanan her bir Alman askeri için 50, ölen her bir Alman askeri için 100 Sırp öldürüleceği kuralı nedeniyle işgal güçlerine karşı herhangi bir direniş organizasyonuna karşı çıkmıştır. Bunun yanı sıra, en az 300,000 Sırp, Alman kamplarına zorla alınmıştır. Başında olduğu hükûmetin Almanya tarafından finanse edilen propagandası, Sırpların bu düşünce gruplarını Almanlarla birlikte düşmanları olarak görmelerini sağlamak adına masonluk aleyhtarlığıyla[4] bağlantılı olan Yahudi aleyhtarlığını ve komünizm karşıtlığını desteklemiştir.
Nedić yönetimindeki Sırp Hükümeti büyük çoğunluğu Sırp kökenli olmak üzere sığınan çok sayıda mülteci kabul etti. Alman işgalciler savaş döneminde ne Nedić’in otoritesine ne de Sırplara karşı hiç saygı duymuyorlardı. Yukarıda bahsedilen, Kragujevac katliamında olduğu gibi; öldürülen her bir Alman askeri için 100 Sırp’ın öldürülmesi kuralını temel alan Alman misillemelerinde savaş bağlantılı nedenlerden dolayı 300.000’in üzerinde Sırp hayatını kaybetti. Ağustos 1942’de, Alman işgalciler Sırbistan'ı “Judenfrei” (Yahudilerden arındırılmış) ilan ettiler. Nedić ayrıca Çetnikler’e kendi hükûmetinden gizlice para ve silah aktarımında bulundu.
4 Ekim 1944’te Yugoslav Partizanları’nın başarıları ve Belgrad’a yaptıkları saldırı ile birlikte Nedić hükûmeti yıkıldı ve 6 Ekim’de Nedić Belgrad’ı terkederek o dönem Almanya’ya bağlı olan Kitzbühel, Avusturya’ya kaçarak işgalci İngilizlere sığındı. 1 Ocak 1946’da İngiliz kuvvetler Nedić’i Yugoslav Komünist güçlere teslim etti.
Ölümü değiştir
Nedić, vatana ihanet suçundan Belgrad’da mahkûm edildi. 5 Şubat’ta gazeteler, Milan Nedić’in gardiyanların bakmadığı bir sırada camdan atlayarak intihar ettiğini rapor etti.
Yugoslav OZNA eski subayı Miodrag Mladenović, yakın zamanda yaptığı bir açıklamada, 4 Şubat 1946’da o dönem Nedić’in mahkûm olarak bulunduğu Zmaj Jovina sokağından bir cesedi kaldırmak için emir aldığını söyledi. Olay mahalline vardığında, cesedin bir battaniye ile sarılı olduğunu ve rigor mortis(ölü katılığı)‘in halihazırda gerçekleşmiş olduğunu gördü. Kendisine verilen emirler doğrultusunda, cesedi, alışılmadık bir şekilde çok derin bir mezara gömüldüğü mezarlığa götürdü. Taşıdığı cesedin yüzünü görmek için herhangi bir girişimde bulunmadığını ancak ertesi gün haberlerde, Milan Nedić’in Zmaj Jovina sokağı üzerinde bulunan hapisanenin camından atlayarak intihar ettiği haberini okuduğunu açıkladı.[2]
Mirası değiştir
Sırp Bilim ve Sanat Akademisi Nedic’i en önemli 100 Sırp arasında gösterdi.[5] Sırp Liberal Partisi, Nedic’in imkânsız şartlar altında Nazilere karşı yaptıkları için anti-Nazi imajını ön plana çıkarmak adına bir girişimde bulunduysada, sonuç olarak bu girişim Sırbistan’da çok sayıda tartışmanın fitilini ateşlemiştir. Nedic’in portresi, Sırbistan Hükümet Binası’nda Sırp Başbakanlar’ın portreleri arasında asılıydı. Söz konusu portre, 2008 yılında ülkede neo-Nazi yürüyüşleri gerçekleştikten sonra, İçişleri Bakanı ve Başbakan Vekili Ivica Dačić tarafından kaldırılmıştır.[6]
Kaynakça değiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2014.
- ^ Ramet & Lazić (2011), p. 17
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2014.
- ^ "Not Ljotić, but Nedić". 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.
- ^ "Dačić traži da se ukloni Nedićeva slika iz Vlade". 4 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.
Bibliyografya değiştir
- Ramet, Sabrina P.; Lazić, Sladjana (2011), "The Collaborationist Regime of Milan Nedić", Ramet, Sabrina P.; Listhaug, Ola (Ed.), Serbia and the Serbs in World War Two, Londra: Palgrave Macmillan, ss. 17-43
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: The Chetniks. 1. San Francisco: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0857-6. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. 2. San Francisco: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3615-4. 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.