Mendel genetiği

Gregor Mendel (1822-1884) genetik bilimine katkılarıyla, klasik genetiğin kurucularından kabul edilir.

Mendel Genetiğinin Tarihçesi

1856-1863 yılları arasında, Moravya'da bir rahip olan Gregor Mendel, bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle genetik mirasın temel yasalarını keşfetti. Mendel'in çalışmaları, bir önceki dönemde bitki ıslahı ve evrimsel süreçlerin anlaşılmasında büyük bir ilerleme kaydedilmediği bir zamanda gerçekleşti.

Mendel, bezelye bitkilerinde kalıtımın nasıl işlediğini sistemli bir şekilde gözlemledi ve bu gözlemlerini matematiksel bir yaklaşımla analiz etti. Mendel'in ortaya koyduğu temel prensipler, dominant ve resesif genler, homozigot ve heterozigot terimleri gibi kavramları içeriyordu. Bu çalışmaları, her bir özellik için ayrı genlerin bulunduğunu ve bu genlerin bağımsız olarak miras alındığını gösterdi.

Mendel çiçekleri

Mendel Yasaları

Mendel’in 1. yasası

Alellerin ayrışım prensibi = Bağımsız ayrışım prensibi

P: SS (anne) X ss (baba) kromozom sayısı:2n

Bu karakterler çaprazlanır

Muhtemel aleller:

G: S (anneden) ve s (babadan) kromozom sayısı: n

F1: Ss

Çaprazlama sonucu oluşan karakter sarı renk tohumdur.

Birbirlerinden belli bir karakterin farklı iki çeşidiyle ayırt edilen (iki allel) iki saf soyun aralarında çaprazlanması sonucu F1 dölünde, ana ve babadan yalnız birine benzeyen homojen bireyler ortaya çıkar.

Mendel bu bulgulara göre şu açıklamaları yapmıştır:

1. Belli bir karakteri belirleyen kalıtsal belirleyiciler vardır (günümüzde gen adı verilen birimler).
2. Her ergin bireyin hücrelerinde bir karaktere ait 2 belirleyici (2 allel) bulunmaktadır. F1 de bunlardan biri dominant diğeri resesiftir.
3. Kalıtsal belirleyiciler gamet hücreleri aracılığı ile dölden döle nakledilir. Eşey hücreleri oluşumu sırasında, ayrılan allellerin taksimi tamamen bağımsız ve eşit şekilde gerçekleşir. Örneğin Ss allel çifti taşıyan bir annenin allelleri S ve s ‘dir. Oluşacak eşey hücresine, bu karakter belirliyicisinin S alleli iletilir, diğer hücreye de s alleli iletir. Her eşey hücresi her bir karaktere ait sadece bir allel taşıyabilir. İşte bu Mendel’in birinci yasasının temelidir.

Mendel’in 2. yasası

Bireylerin ilk hücresini (zigotu) oluşturmak üzere eşey hücrelerinin birleşmesi tamamen rastlantıya bağlıdır. F1 döllerin kendi aralarında çaprazlanmasıyla elde edilen döl F2 dölüdür. Belli bir karakterin her iki çeşidini gösteren bireyler her zaman belirli ve sabit oranda çıkarlar.

P: Ss X Ss

F1 döller kendi aralarında çaprazlanır .

G: S s S s

Eşey hücrelerine taksim edilen muhtemel alleler.

F2: G S s

S SS Ss

s Ss ss

%25 SS

%50 Ss

%25 ss

Oranları hiçbir zaman değişmez --> 3:1

Sarı renkli tohumların yeşil renklilere oranıdır.

Bu deney ve çaprazlamaları yapması ona genetiğin babası unvanını kazandırmıştır. Ayrıca köpekleri çok sevmesine rağmen bu çaprazlamaları bezelyelerle yapması da onun başarısına büyük katkı sağlamıştır.

Ayrıca bakınız

• Mendel
• Klasik genetik

Kaynakça

• Rehber Ansiklopedisi