Mari El
Mari El Cumhuriyeti (Ova Marice: Марий Эл Республик, Dağlık Marice: Мары Эл Республик, Rusça: Республика Марий Эл), Rusya'ya bağlı özerk bir cumhuriyettir.
Mari El Cumhuriyeti
Марий Эл Республика | |||||
| |||||
Milli Marş: Mari El Cumhuriyeti Millî Marşı | |||||
Konum | |||||
Mari El | |||||
Yönetim | |||||
Ülke: | Rusya | ||||
Federâl Bölge: | Volga | ||||
Ekonomik Bölge: | Volga | ||||
Başkent: | Yoşkar-Ola | ||||
Cumhurbaşkanı: | Leonid Markelov | ||||
Genel bilgiler | |||||
Yüzölçüm: | 23.200 km² (8.958 sq mi) | ||||
Nüfus: | 727.979 | ||||
- Yoğunluk: | 31 /km² (81 /sq mi) | ||||
Diğer bilgiler | |||||
Dili: | Rusça, Marice (Dağlık Marice, Ova Marice, Kuzeybatı Marice) | ||||
Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
Kodu: | 90 |
Coğrafi durumu değiştir
Ülke, Doğu Avrupa Ovası üzerinde, İdil Nehri etrafında Rusya Federasyon'u içinde bulunur. Bataklık halinde olan Mari Çöküntüsü ülkenin batısında yer alır. Topraklarının %57'si ormanlarla kaplıdır.
- Yüzölçümü: 23.200 km²
- Sınırları: Nijniy Novgorod Oblastı (güneybatı, batı, kuzeybatı, kuzey), Kirov Oblast (doğu, kuzeydoğu, güney), Tataristan (güneydoğu, güney), Çuvaşistan (güney).
- En yüksek noktası: 278 m
Zaman Dilimi değiştir
Mari El Moskova Zaman Dilimindedir. (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD).
Nehirler ve Irmaklar değiştir
Mari El Cumhuriyeti'nde 476 akarsu bulunur. Bu akarsular genelde kasım-nisan ayları arasında donar.
Göller değiştir
Mari El'de 200 tane göl bulunur.
Doğal Kaynaklar değiştir
Mari El, doğal kaynaklardan yoksun bir ülkedir. Ülkede bataklık kömürü, maden suları ve kireçtaşı kaynakları bulunur.
İlklim değiştir
Ülke ılıman iklim kuşağı üzerinde bulunur. Yazları sıcak, kışları ise soğuk ve karlı geçer.
- Ortalama ocak ayı sıcaklığı: -13 °C
- Ortalama temmuz ayı sıcaklığı: +19 °C
İdari bölümler değiştir
Bu alt başlığın ana maddesi: Mari El İdari Yapılanması
Demografi değiştir
Eski adı Çirmiş (Çeremis, Çemeris) olan etnik Mari (Çirmiş) halkı, Fin Ural dil ailesinin bir üyesi olan Mari dili'ni konuşur. Mari (Çirmiş) dili, ülkede iki ayrı lehçe halinde konuşulur, bunlar Rusça ile birlikte ülkenin resmi dili olan Ova Maricesi ve Dağ Maricesidir.
1917'deki Sovyet Devrimi ardından Mari El Cumhuriyeti, eski topraklarının büyük bir bölümünü kaybetmiştir. Bugün Çirmiş halkının %48,3'ü Mari El dışında, %4,1'i ise Rusya dışında yaşamaktadır.
Cumhuriyetin %47,5'i etnik Ruslardan ve %42,9'u Marilerden oluşur. Ülkenin %6'sı Tatar ve geri kalan %3,6'sı 50 farklı etnik gruptan oluşur.
- Nüfus: 727.979 (2002)
- Kent: 459.687 (%63,1)
- Kırsal: 268.292 (%36,9)
- Erkek: 338.485 (%46,5)
- Kadın: 389.494 (%53,5)
- Ortalama yaş: 36,7
- Kent: 36.7
- Kırsal: 36.7
- Erkek: 34.0
- Kadın: 39.0
Etnik yapı değiştir
Yoşkar-Ola, Voljsk şehirlerinde, Yoşkar-Ola'nın dolayında cumhuriyetin batısında Ruslar çoğunluğu oluşturur. Köy yerlerinde Mariler çoğunluğu teşkil ederler. Dağlı Mari rayonu (Kırık-Mari ilçesi) esas etnik yapısını dağlı (kırık[1]) Mariler oluşturur. Zvenigovo rayonunda Çuvaş köyü vardır.
Halk | 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | K. s. | % | |
Mariler | 247.979 | %51,4 | 273.332 | %47,2 | 279.450 | %43,1 | 299.179 | %43,7 | 306.627 | %43,5 | 324.349 | %43,3 | 312.178 | %42,9 | 290.863 | %43,9 |
Ruslar | 210.016 | %43,6 | 266.951 | %46,1 | 309.514 | %47,8 | 320.825 | %46,9 | 334.561 | %47,5 | 355.973 | %47,5 | 345.513 | %47,5 | 313.947 | %47,4 |
Tatarlar | 20.219 | %4,2 | 27.149 | %4,7 | 38.821 | %6,0 | 40.279 | %5,9 | 40.917 | %5,8 | 43.850 | %5,9 | 43.377 | %6,0 | 38.357 | %5,8 |
Çuvaşlar | 2.184 | %0,5 | 5.504 | %0,9 | 9.065 | %1,4 | 9.032 | %1,3 | 8.087 | %1,1 | 8.993 | %1,2 | 7.418 | %100 | 6.025 | %0,9 |
başka | 1.703 | %0,4 | 6.674 | %1,2 | 10.830 | %1,7 | 15.433 | %2,3 | 14.015 | %2,0 | 16.167 | %2,2 | 19.943 | %2,7 | 13.138 | %2,0 |
Bütün | 482.101 | %100,0 | 579.610 | %100,0 | 647.680 | %100,0 | 684.748 | %100,0 | 704.207 | %100,0 | 749.332 | %100,0 | 728.429 | %100,0 | 696.459 | %100,0 |
Mari El Tatarları değiştir
ayrıca bakınız: Mari il Tatarları
Tatarlar Yoşkar-Olada, Voljskta, Zvenigovo, Mari Türek ilçesi, Medvedevo, Morki rayonlarında durmaktadırlar. Baranga rayonunda Tatar Türkleri % 47,6 oranını teşkil etmektedirler (1989). Mari El ülkesinde 36 yerleşimde Tatar Türkleri yoğunluk sağlamıştır. 19 Tatarca öğretim veren okul vardır.
Medyaya Yansıması değiştir
Rusya'nın Ukrayna'yı işgal harekatı için mahkumlardan asker toplama kampanyası ile gündeme gelen Mari El Cumhuriyeti'nde, bir hapishanede Rus özel askeri şirketi Wagner'in patronu Yevgeniy Prigozjin'in konuşma yaptığı görüntüler basında yer aldı.
Wikimedia Commons'ta Mari El ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça değiştir
- ^ Orta Asya Türkçelerinde kırka, kır sözü dağ manasında kullanılır. Marice'de ise dağ, dağlı "kırık" olarak söylenir.