Mandalina

Mandalina
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Plantae;
Klad	Angiosperms (Kapalı tohumlular);
Klad	Eudicots (İki çenekliler);
Klad	Rosids;
Takım:	Sapindales;
Familya:	Rutaceae (Sedef otugiller);
Alt familya:	Aurantioideae;
Cins:	Citrus;
Tür:	C. reticulata;
İkili adlandırma
	Citrus reticulata; Blanco

Mandalina (Citrus reticulata), ılıman iklimde yetişmekte olan Turunçgiller (Rutaceae) familyasına ait bir meyve türüdür. Turuncu, sarı renklerde olan mandalina, etli ve sulu bir yapıya sahiptir. Mandalina, portakala nazaran daha yumuşak olan kabuğu soyulduktan sonra yenebildiği gibi suyu sıkılarak da içilebilir.

Tangerina, nova, kinnow, fremond, klausellina, robinson, okitsu, satsuma, ankor, klemantin, fortune, yerli, lee, fairchild marisol, minneola, ortanik, kara, ovari gibi çeşitleri vardır.^[1].

Türkiye'de en çok Akdeniz'de, Ege bölgesinin kıyı kesimlerinde ve kısmen Karadeniz Bölgesinde yetiştirilir.

EtimolojiDüzenle

Mandalina kelimesi, Türkçeye İtalyanca "mandarino" kelimesinden geçmiş, Batı kökenli bir sözcüktür.^[2]. Bu sözcüğün kökeni de -geçmişte bazı Çinli devlet adamlarının giydiği sarı renkli kaftana atfen- Mandarin sözcüğüdür.^[3]

İklim isteğiDüzenle

Tüm Turunçgiller gibi sıcağı sever. Ama özellikle Satsuma (Rize Mandalinası) gibi belirli türlerin soğuğa dayanıklılığı portakal, limon gibi diğer turunçgillerden daha yüksektir.^[4]

Bu ağacın yetiştiriciliğinin yapıldığı yerde sıcaklıklar -3, -4 derecenin altına düşmemelidir. -9, -10 derecenin altına düşen sıcaklıklarda mandalina ağaçları donup ölebilir. Dayanamayacağı en yüksek sıcaklıklar ise, 45 derece ve üzeridir.

BotanikDüzenle

Girit'te bir ağaçta büyüyen mandalina.

Citrus reticulata orta boyda bir ağaçtır ve yaklaşık 7,6 metre (25 ft) boyundadır.^[5]^[6] Ağacın gövdesi ve büyük dalları dikenlidir.^[5] Yaprakları parlak, yeşildir, ve oldukça küçüktür.^[5] yaprak sapı kısa, hemen hemen kanatsızdır veya hafif kanatlıdır.^[5] Çiçekler yaprak koltuklarında tek tek veya küçük gruplar halinde bulunur.^[5] Narenciye genellikle kendi kendine verimli(ingilizce:self-fertile)(aynı çiçek içinde polen'i taşımak için yalnızca bir arı'ya ihtiyaç duyar) veya partenokarpik (tozlaşma'ya ihtiyaç duymaz ve dolayısıyla örneğin satsuma)'daki gibi çekirdeksizdir. Olgun bir mandalina ağacı 79 kilogram (175 lb) meyve verebilir.^[7]

MeyveDüzenle

File torbada mandalinalar

Mandarin tohumları

Mandalina meyveleri küçüktür 40-80 milimetre (1,6-3,1 in).^[5] Renkleri turuncu, sarı-turuncu veya kırmızı-turuncudur.^[8] Kabuğu incedir ve kolayca soyulur.^[5] Kolay soyulmaları, mandalinaların diğer turunçgillere göre önemli bir avantajıdır.^[8] Tıpkı diğer turunçgillerde olduğu gibi, endokarp (iç eti) bölümlere ayrılır, bunlar da çok sayıda uzun hücreden oluşur.^[5] Meyveler çekirdeksiz olabilir veya az sayıda tohum içerebilir. Mandalina meyveleri tadı tatlı'dır ve meyve suyu yapmak için bütün olarak veya sıkılarak yenebilir.^[5]^[8]

ÜretimDüzenle

Mandalina, klementin mandalinası, satsuma Üretim, 2019 (milyon ton)
Çin	19.7
İspanya	1.8
Türkiye	1.4
Fas	1.4
Mısır	1.1
Dünya toplamı	35.4
Kaynak: Gıda ve Tarım Örgütü^[9]

2019'da dünya mandalina üretimi (FAOSTAT'a raporuna göre mandalina, klementin ve satsuma ile birlikte) 35.4 milyon ton idi ve küresel toplamın (tablo) %56'sı ile Çin lider üreticiydi. 2019'da her biri bir milyon tondan fazla üretim yapan ülkeler İspanya, Türkiye, Fas ve Mısır'dı.^[9]

Çiçek Yapısı
Ağaçtaki olgun meyveler
Meyveler

KaynakçaDüzenle

^ "Mandalina çeşitleri, turuncgiller.com". 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011.
^ TDK^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "mandarin." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
^ Turuncgiller hangi iklimde yetişir, bahce.biz^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; morton isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; mbg isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "Tango mandarin; Citrus reticulata Blanco". Citrus Variety Collection. College of Natural and Agricultural Sciences, University of California Riverside. 2010. 25 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019.
^ ^a ^b ^c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; karp isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ ^a ^b "Mandarin orange production in 2017". FAOSTAT Corporate Statistical Database. UN Food and Agriculture Organization. 2017. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019.

Dış bağlantılarDüzenle

FAO 5 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ('İngilizce)

Narenciye ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Meyveler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Mandalina çeşitleri, turuncgiller.com". 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011.

[2] TDK^{[ölü/kırık bağlantı]}

[Oxford-3] "mandarin." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

[4] Turuncgiller hangi iklimde yetişir, bahce.biz^{[ölü/kırık bağlantı]}

[morton-5] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; morton isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[mbg-6] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; mbg isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[ucr-7] "Tango mandarin; Citrus reticulata Blanco". Citrus Variety Collection. College of Natural and Agricultural Sciences, University of California Riverside. 2010. 25 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019.

[karp-8] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; karp isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[faostat-9] "Mandarin orange production in 2017". FAOSTAT Corporate Statistical Database. UN Food and Agriculture Organization. 2017. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]