Makine ve Kimya Endüstrisi

Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
Önceki isim(ler)i	Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
Tip	Anonim Şirket
Endüstri	Savunma Sanayi
Öncül	Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
Kuruluş	15 Mart 1950, Ankara
Genel merkezi	Ankara, Türkiye
Ürün	Ağır Silah ; Hafif Silah ; Mühimmat ; Kimyasal ; Askeri/Sivil Maske
Gelir	₺3.101.767.703 (2020 yılında)
Sahibi	Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı
Çalışan sayısı	5.466 (2020 yılında)
Web sitesi	mke.gov.tr

Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (kısaca MKE), 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum.^[3] Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.^[4]

Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet tarafından kurdurulan Top Dökümhanesine dayanmaktadır.^[5] Kurum, dünyada 40'tan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirme başarısı göstermiştir. 2020 yılında Kurumun kârı ₺925.788.800 tutarına ulaşmış ve böylelikle en çok kâr eden kamu sanayi kuruluşları arasında ilk 3'te yer almıştır.^[6] En son 2020 yılında MKE Kurumu, Türkiye'nin en büyük 100 sanayi kuruluşundan biri olup 90. sırada yer almış ayrıca Türkiye'deki savunma sanayi kuruluşları arasında 4. ve kamu sanayi kuruluşları arasında ise 7. sırada bulunmaktaydı.^[7]

TarihçeDüzenle

MKEK üretimi çeşitli tipteki mühimmatlar

Kurumun tarih boyunca faaliyetlerini yürütmüş olduğu ad ve unvanlar şu şekildedir:^[4]^[8]

Top Dökümhanesi / Tophane-i Amire (1453-1832)
Tophane Müşirliği (1832-1908)
Tophane Nazırlığı (1908-1909)
İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi (1909-1921)
Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü (1921-1950)
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (1950-2021)
Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. (2021-Günümüz)

Değişik unvan ve statüler altında 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar inebilen tarihi bir geçmişe sahip olan Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet'in Top Dökümhanesinin kurdurmasıyla atılmıştır. Kurum sırasıyla; 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Top Dökümhanesi (İstanbul Tophanesi), 1832-1908 yılları arasında Tophane Müşirliği, 1908-1909 yılları arasında Tophane Nazırlığı, 1909-1921 yılları arasında ise İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda hizmet vermiştir. İmparatorluğun işgali ile İstanbul’dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla 1921 yılından itibaren Türk Kurtuluş Savaşında ulusal bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Merkezi Ankara'da olan bu oluşum, İstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köşesinde yer alan kuruluşlarla Cumhuriyet döneminin başta savunma sanayi olmak üzere birçok farklı sanayi alanında yapılanmasının temel taşlarından biri olmuştur.^[8]

Kurum, değişen dünya ve Türkiye koşulları, üretim/pazarlama anlayışındaki değişmeler ve gelişmeler ile NATO’ya girişimi sonucu hali hazırdaki kapasiteyi daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla 15 Mart 1950^[9] tarihinde 5591 sayılı Kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır. Zaman içinde gerek yurt içi gerekse yurt dışından alınan önemli siparişler sonucunda ulaştığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKE, savunma sanayinin çeşitli alanlarında yatırımlarını gerçekleştirerek 18 büyük fabrika, 18.000 kalifiye personel gibi bir büyüklüğe ulaşma başarısını göstermiş ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiştir. MKE Kurumu tarafından 1954 yılında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı olan MKE Uğur 44 üretilerek bir ilke imza atılmıştır. Aynı şekilde Türkiye'deki ilk askeri pil üretimi ve ilk demiryolu haddelemesi de Kurum tarafından gerçekleştirilen ilklerden bazılarıdır.^[10]

5591 sayılı Kanun, 1983 tarihli ve 105 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kurum daha sonra bütün KİT’leri tek çatı altında toplayan ve 18 Haziran 1984 tarihinde çıkarılan 233 sayılı “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK” kapsamına alınmıştır. Hâlen 233 sayılı KHK ve bu KHK’ye dayanılarak 1984 yılında çıkarılan “MKE Kurumu Ana Statüsü” çerçevesinde tamamen bir ticari kuruluş gibi kârlılık ve verimlilik esas alınarak faaliyetini sürdürmüştür. Ana görevi Türk Silahlı Kuvvetleri'nin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamak olan Kurumda; zaman içinde Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmelere uygun olarak organizasyon değişiklikleri yapılmış olup 03 Temmuz 2021 yılına değin Kurum faaliyetlerini merkez teşkilatı ve buna bağlı 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğüyle yürütmüştür.

MKE, ayrıca piyasanın ihtiyacı olan çelik ve pirinç gibi üretim hizmetlerini, günün teknik ve ekonomik koşullarını göz önünde tutarak, dünya ve NATO Standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktaydı. Gerek Türkiye piyasasına gerekse uluslararası pazarlara arz edilmekte olan ürünlerin imalatı süresince tüm fabrikalarda AQAP 2120 ve ISO 9001 Kalite Güvence sistemleri uygulanmıştır.^[11]

MKE Kurumu, 03 Temmuz 2021 tarihli 31530 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. adı altında yeniden yapılandırılmıştır.^[12]

Ürün GruplarıDüzenle

MKE Kurumunun üretim faaliyetlerini gerçekleştirdiği ürün grupları şöyledir:

1 - Silah Grubu

Hafif Silah Grubu

Ağır Silah Grubu

2 - Mühimmat Grubu

Hafif Silah Mühimmatı

Ağır Silah Mühimmatı

3 - Roket Grubu
4 - Patlayıcı Maddeler
5 - Makine Ekipman
6 - Malzeme ile Kimya
7 - Piroteknik^[13]

ÜrünlerDüzenle

Kurumun üretmiş olduğu bazı ürünler şu şekildedir:

Hafif Silah Grubu^[14]Düzenle

MKE MPT Milli Piyade Tüfeği
PMT-76/57A Platform Makineli Tüfek
JMK Bora-12 Keskin Nişancı Tüfeği
KNT-76 Keskin Nişancı Tüfeği
G3-A3/A4 Piyade Tüfeği
HK33E-A2/A3 Piyade Tüfeği
MP5-A2/A3/K Makinelı Tabanca
MTS-A2/A3 Susturuculu Makinelı Tabanca
MKE T-41/43/50/94
T40-R/R5 Bombaatar

Ağır Silah Grubu^[14]Düzenle

155 mm T-155 Fırtına Obüs Silah Sistemi
Boran 105 mm Havadan Taşınabilir Hafif Çekili Obüs
76/62 mm Millî Deniz Topu
M113 Elektrikli Zırhlı Muharebe Aracı (E-ZMA)
155 mm T-155 Panter Obüsü
155 mm 6x6 Yavuz Obüsü
105 mm M68 Tank Topu Silah Sistemi
20 mm/35 mm Çift Namlulu Uçaksavar
107 mm ÇNRA
60 mm Komando Havanı
120 mm HY1-12 Yivli Havan

COVID-19 kapsamında gerçekleştirdiği çalışmalarDüzenle

Maske ve koruyucu ekipman üretimiDüzenle

2019 yılında Çin'in Hubei Eyaleti'ne bağlı Wuhan kentinde ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkileyen COVID-19 salgınını^[15] önlemek ve söz konusu hastalığın etkilerini azaltmak amacıyla MKE Kurumu tarafından çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, Kurum bünyesinde bulunan ve uzun yıllardır maske ve maske süzgeçleri üretimi gerçekleştiren MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikası'nın tecrübe, yetenek ve hazır olan üretim altyapısından faydalanılarak yürütülmüştür.^[16] Bu kapsamda öncelikli olarak maske ve koruyucu ekipman üretimine öncelik verilmiş olup üretimi yapılan ürünler yurt içi ihtiyaçların karşılanmasında ve yurt dışı yardım çalışmalarında kullanılmıştır. Mayıs 2020 itibarıyla söz konusu ürünlerde günlük üretim kapasitesinde toplam 1.000.000 adetin üzerine ulaşılmıştır. Bu çerçevede üretilen ürünler şu şekildedir:^[17]

Cerrahi Maske,
FFP3 Tipi Maske,
Koruyucu Tulum,
Koruyucu Gözlük Tip A-B,
Yüz Koruyucu Siper Tip C,
Koruyucu Eldiven,
Panoramik Maske Seti,
P13 Plastik Süzgeç,
MKE Cerrahi Maske Üretim Makineları

SAHRA Mekanik Solunum CihazıDüzenle

Maske ve koruyucu ekipman dışında ise COVID-19 hastalarına temel solunum desteği sağlamak amacıyla yerli ve millî imkanlardan faydalanılarak SAHRA Mekanik Solunum Cihazı üretilmiştir. SAHRA, 2020 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla seri üretime hazır olup haftalık 500 adet üretim kapasitesine sahiptir.^[18]

MKE Termal Kamera SistemiDüzenle

Mayıs 2020 itibarıyla yerli ve millî olanaklarla COVID-19 hastalarının tespitine yönelik ateş ölçümü ve ölçüm sonrası uyarı yeteneğine sahip termal kamera sistemi geliştirilmiştir. Kalabalık ortamlarda kullanıma uygun olarak hareketli ve hareketsiz kişilerin ateş ölçümünü yapabilen sistem, yapılan ölçümlerin ardından belirlenen değer üzerinde çıkan sonuçlara karşı uyarı vermekte olup sistem entegrasyonu bulunan ilgililere ve sağlık birimlerine bildirimlerde bulunabilmektedir.^[19]