Vikipedi

Lillian Moller Gilbreth

Lillian Moller Gilbreth, doktora (d. 24 Mayıs 1878 - ö. 2 Şubat 1972), ilk kadın endüstri mühendislerinden biridir. Doktora yapmıştır.

Lillian Moller Gilbreth
Lillian Moller Gilbreth (1921)
Doğum5 Aralık 1878(1878-12-05)
Oakland, Kaliforniya
Ölüm2 Ocak 1972 (93 yaşında)
Phoenix, Arizona
MilliyetAmerika Birleşik Devletleri Amerikalı
Kariyeri
Çalıştığı kurumlarUniversity of California, Berkeley, BA (1900), MA (1902); Brown University, PhD (1915).

Oakland, Kaliforniya'da doğdu William ve Anne (Delger) Moller çiftinin çocuğudur. Muhtemelen ilk gerçek Endüstriyel/Örgütsel Psikolog 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. O ve kocası Frank Bunker Gilbreth endüstri mühendisliği alanının öncülerindendir. Zaman ve Hareket Etüdü ile ilgilenmişlerdir. Bunda büyük bir aileye sahip olmaları etkili olabilir. Kendi çocukları tarafından yazılan Cheaper by the Dozen ve Belles on Their Toes yapıtları on iki çocuklu aile hayatlarının hikâyesinden oluşur.

Lillian Moller Gilbreth sivil savunma, savaş üretimi ve bedensel engelli rehabilitasyonu konularında ABD başkanları Hoover,Roosevelt, Eisenhower, Kennedy ve Johnson'a danışmanlık yapmıştır.

O ve kocası Frank'ın Smithsonian Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi'nde (Smithsonian National Museum of American History) kalıcı sergileri vardır ve onun portresi Ulusal Portre Galerisi'nde (National Portrait Gallery) korunmaktadır.

Eğitimi değiştir

1900 yılında University of California, Berkeley'den mezun oldu. 1902'de aynı üniversitede yüksek lisansını tamamladı.[1][2] University of California'da doktora derecesi almak için tezini tamamladı. Ancak gereksinimleri tamamlayamadığı için derecesini alamadı. Tezi Yönetim Psikolojisi başlıklıydı. Daha sonra 1915 yılında Brown Üniversitesi'nden doktora derecesi almıştır. Bu Endsütriyel Psikoloji için verilen ilk dereceydi. Ayrıca Princeton Üniversitesi, Brown Üniversitesi ve Michigan Üniversitesi'nden 22 fahri derece almıştır.

İş hayatı değiştir

İş hayatına bir mühendis, psikolog, eş ve anne perspektiflerinin kombinesinden bakmıştır. Endüstri Mühendislerine işin psikolojik yükü konusunda yardımcı olmuştur. Psikoloji ve bilimsel yönetimi sentezleyen ilk Amerikalı mühendistir. O ve kocası Frederick Winslow Taylor'un devrimci fikirlerini, Taylor Formülü, ne uygulaması kolay ne de yeterliydi; bu uygulamaların başarılı olabilmesi için mühendislerin ve psikologların sıkı çalışmaları gerekliydi. İkisi de, konu üretim alanındaki insan unsurunun yönetimi olduğunda, Taylor'un tanımladığı şekliyle bilimsel yönetimin yetersiz kaldığına inanıyorlardı. Gilbrethler çeşitli başarılı yöneticilerin desteğiyle, Taylorizm'e yapıcı bir eleştiri ortaya koydular.[3] The Gilbreths helped formulate a constructive critique of Taylorism; this critique had the support of other successful managers.[4] Lillian Gilbreth on iki çocuk sahibi olmanın, yazarlığın, yönetim şekilleri konusunda şirketlere yardım etmenin, kadın müşterilerin yönetiminin de üstüne bir masa tasarımında rol almış; bu tasarım 1933 yılında IBM ile işbirliği içerisinde Chicago Dünya Fuarı'nda sergilenmek üzere hazırlanmıştır.[3]

Yönetim teorisi değiştir

Lillian Gilbreth'in çalışması verimsizlik ve israf, sadece zamanın ya da hareketin değil ayrıca potansiyel memnuniyetin ve çalışarak kazanılacak performansın israfı, üzerine odaklanmıştır. Ona göre kötü planlanmış iş tanımları çalışmayı sıkıcı hale getirir ve içindeki keyfi yok eder. Gilbret'in teorisinde sermaye sahibi ve yöneticilerin işyerlerinde otorite kurmasının gerekliliği ve her çalışanın temel olan insana saygıyı hak ettiği belirtilmiştir. Lillian Yönetim Psikolojisi (The Psychology of Management) adlı kitabında, psikolojinin bilimsel yönetimin bir parçası haline gelebileceğini, hatta bunun zorunlu olduğunu söylemiştir.[3]

Çalışmalarından biri görünmeyeni görünür hale getirebilen harekettir. Gilbrethler'e göre iş sonsuz sayıda döngünün, moleküller, bir araya gelmesiyle oluşur ve bu döngülerin her biri kendi içinde zamanında yapılan therblig olarak isimlendirdikleri birim beden hareketlerinden, atomlar, oluşmalıdır. Aksi takdirde hareket kaybı veya israf vardır. Lillian Gilbreth Taylor'dan farklı olarak endüstri mühendisliğine insan unsurunu getirmiştir. Tatmin duygusunun insanın yeteneklerini kullanmasıyla ortaya çıktığına ve bu durumun yapılan işi kalifiye hale getirebileceğine inanmıştır.[3]

Şirketler için yaptığı çalışmalar değiştir

En bilinen çalışması 1926 yılında Johnson & Johnson için hazırladığı Büyük Bunalım'ın ilk yıllarında kadın müşterilerin harcamalarını artırmak amacıyla yaptığı pazar araştırmasıdır. Bunun yanında Johnson & Johnson ve Macys gibi birçok ünlü şirkete yönetim departmanlarında destek vermiştir. 1926'da Johnson & Johnson kendisini danışman olarak görevlendirdi ve üç ayrı fayda sağladı. İlk olarak şirket onun psikolog olması yönüyle fikir ve davranışların izlenmesini ve analizlerinin yapılabilmesini sağladı. Şirket ayrıca materyaller ile insan bedeni arasındaki ilişki üzerine uzmanlaşmış bir mühendisin tecrübesinden yararlanabildi. Üçüncü avantaj ise, 12 çocuk annesi, modern kariyerli bir kadın olarak toplumda sahip olduğu yerin, müşterilerin şirkete karşı güven duymasını sağlayabilmesiydi. Gilbreth, Johnson & Johnson'da çalıştığı süre içinde hijyenik ped'lerin ambalajlarının oluşturduğu psikolojik etkileri incelemiştir.[3]

Kitaplar/makaleler değiştir

Lillian Gilbreth yönetim teorisine en doğrudan etkisini yazıları ve konuşmalarıyla yapmıştır. Daha önce yayınlanmamış olan doktora tezi Yönetim Psikolojisi (1914) ve Yorgunluk Çalışması (Fatigue Study) (1916) adlı kitapları yazdı. Field System kitabının indeksini yazmış, ayrıca kocasının tek yazar olarak göründüğü Concrete System ve Bricklaying System adlı kitapları çocukları uyuduğu zamanlarda birlikte yazmışlardır (Gilbreth 1998). Bunların dışında makaleler yazmış; Hareket Etüdü, Primer Bilimsel Yönetim, Uygulamalı Hareket Etüdü ve Engelliler İçin Hareket Etüdü adlı çalışmalarda %50 ve üzerinde katkı yapmıştır.[3]

Evliliği değiştir

Lillian 19 Ekim 1904'te Frank Bunker Gilbreth ile Oakland, Kaliforniya da evlendi. Planladıkları şekilde 12 çocuk sahibi oldular ve bunlardan 11'i yaşamını sürdürdü.[5][6]

Lillian Moller Gilbreth ve Frank Bunker Gilbreth'in çocukları:

  • Anne M. Gilbreth (d. 9 Eylül 1905 - ö. 16 Şubat 1987); Robert E. Barney ile evlenmiş; Peter, Frank ve Robert adlarında üç çocuk sahibi.
  • Mary Elizabeth Gilbreth (d. 13 Aralık 1906 - ö. 31 Ocak 1912); 5 yaşında difteriden hayatını kaybetti.
  • Ernestine Gilbreth (d. 4 Nisan 1908 - ö. 4 Kasım 2006); Charles E. Carey ile evlenmiş; Charles E. Carey ve Lillian Barley adlarında iki çocuk sahibi.[7]
  • Martha B. Gildreth (d. 5 Kasım 1909 - ö. 15 Kasım 1968); Richard E. Tallman ile evlenmiş; Janet, Blair, Mary ve Stephanie aplarında dört çocuk sahibi.
  • Frank Bunker Gilbreth (d. 27 Mart 1911 - ö. 18 Şubat 2001); Elizabeth Cauthen ile 1934-1954 ve Mary Pringle Manigault 1954-2001 tarihleri boyunca evli kaldı; ilk evliliğinden Betsy, ikinci evliliğinden Rebecca ve Dr. Edward Gilbreth adlarında olmak üzere üç çocuk sahibi.[8]
  • William Gilbreth (d. 18 Aralık 1912 - ö. 14 Nisan 1990); Jean Irvin ile evlenmiş; Lillian ve Bill Gilbreth adlarında iki çocuk sahibi.
  • Lillian M. Gilbreth jr. (d. 17 Haziran 1914 - ö. 23 Haziran 2001); Donald Dodge Johnson ile evleniş; Dodge ve Julia adlarında iki çocuk sahibi.
  • Frederick M. Gilbreth (d. 8 Aralık 1916 - ö. 30 Kasım 2015); Jessie Blair ile evlenmiş; Susan Kaseler, Frank Gilbreth ve John Gilbreth adlarında üç çocuk sahibi.[9][10]
  • Daniel B. Gilbreth (d. 17 Eylül 1917 - ö. 13 Haziran 2006); Irene Jensen ile evlenmiş; David Gilbreth, Danny Gilbreth ve Peggy adlarında üç çocuk sahibi.
  • John M. Gilbreth (d. 29 Mayıs 1919 - ö. 25 Aralık 2002); Dorothy Girvan ile evlenmiş; Peter Gilbreth, James Gilbreth ve Deborah adlarında üç çocuk shaibi.
  • Robert M. Gilbreth (d. 4 Temmuz 1920 - ö. 24 Temmuz 2007); Barbara Filer ile evlenmiş; Ann Gilbreth Wilson ve Roy D. Gilbreth adlarında iki çocuk sahibi.[11]
  • Jane M. Gilbreth (d. 22 Haziran 1922 - ö. 10 Ocak 2006); George Paul Heppes ile evlenmiş; Laurie ve Paula adlarında iki çocuk sahibi.

Gilbreth, Inc. değiştir

Lillian Gilbreth ve kocası zaman ve hareket etütleri yapan yönetim danışmanlık firması Gilbreth, Inc.'nin ortaklarıydı. Çocukları genellikle çalışmalarda yer aldı ve bütün aile birlikte çalıştı.

Ölümü değiştir

2 Ocak 1972 tarihinde Phoenix, Arizona'da hayatını kaybetti.[12]

Geride bıraktıkları değiştir

Lillian Gilbreth Amerikan Ulusal Mühendislik Akademisi'ne (National Academy of Engineering) seçilmiş ilk kadındır ve bazı yerlerde Mühendisliğin First Lady'si olarak anılır. Ayrıca Purdue Üniversitesi, şu an New Jersey Teknoloji Enstitüsü olarak bilinen Newark Mühendislik Koleji ve Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde profesörlük unvanına sahipti. 1984 yılında Amerikan Posta Servisi Gilbreth'in anısına Büyük Amerikalılar serisi'ne dahil 40 sent'lik bir posta pulu bastırmış;[13] ayrıca Amerikan Psikoloji Briliği tarafından anısı yaşatmak için övülen ilk psikolog oldu. Daha sonra psikologlar Gary Brucato Jr. and John D. Hogan tarafından John Dewey'in 17 yıl önce Amerikan pullarında yer aldığı şeklinde eleştiri yapılsa da, Lillian Gilbreth'in bunu gerçekleştiren ilk kadın psikolog olduğunu onlar da vurguladı.[14] Başka bir çalışmada psikoloji tarihçisi Ludy T. Benjamin pulları çıkarılmış psikologların eksiksiz, uluslararası bir listesini hazırlamış ve Gilbreth'in bütün dünyada 1970'te Hindistan'daki Maria Montessori örneğinden sonra anısına pul basılan ikinci kadın psikolog olduğunu ortaya koymuştur.[15]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Frank Bunker Gilbreth and Lillian Evelyn Gilbreth". Encyclopedia Britannica. 15 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Merry Maisel and Laura Smart. "Mother of Modern Management". San Diego Supercomputer Center. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b c d e f Graham, Laurel D. (1998). Managing On Her Own: Dr. Lillian Gilbreth and Women's Work in the Interwar Era. Norcross, GA, USA: Engineering & Management Press. ISBN 978-0-89806-185-7. 
  4. ^ Hartness, James (1912). The Human Factor in Works Management. New York and London: McGraw-Hill. s. 159 pages. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010.  Republished by Hive Publishing Co (Hive management history series, no. 46) (ISBN 978-0879600471).
  5. ^ Saxon, Wolfgang (20 Şubat 2001). "Frank Gilbreth Jr., 89, Author Of 'Cheaper by the Dozen'". New York Times. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2008. Frank Bunker Gilbreth Jr., a journalist whose life-with-father memoir Cheaper by the Dozen became a best seller and a popular movie of the same title, died on Sunday in Charleston, S.C., where he had lived for the last 50 years. He was 89 and also had a home in Nantucket, Mass. 
  6. ^ Ferguson, David. "That Most Famous Dozen". The Quest, fall 2000 issue.
  7. ^ "NY Times dated November 6 2006: Ernestine Gilbreth Carey, 98, Author of Childhood Memoir, Dies". 27 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010. 
  8. ^ "The Gilbreth Network - In Memory: Frank B. Gilbreth, Jr". 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010. 
  9. ^ "larchmontgazette.com: Obituaries - MRS. FREDERICK M. (JESSIE BLAIR) GILBRETH". 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010. 
  10. ^ "Cheaper by the Dozen - The Dozen". 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010. 
  11. ^ "Wilkinsonbeane.com: Robert Moller Gilbreth". 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2010. 
  12. ^ "Dr. Lillian Gilbreth Dies. Famous Mother". Associated Press in New York Times. 3 Ocak 1972. The real-life mother in the book and movie. "Cheaper by the Dozen," Dr. Lillian Moller Gilbreth, died Sunday at a local nursing home. She was 93. 
  13. ^ "Women On Stamps - Publication 512". United States Postal Service. Nisan 2003. 9 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ Brucato, G. & Hogan, J.D. (1999, Spring). Psychologists on postage stamps. The General Psychologist, 34(1):65
  15. ^ Benjamin, L.T. (2003). Why Can't Psychology Get a Stamp? Journal of applied psychoanalytic studies. 5(4):443-454

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lillian_Moller_Gilbreth&oldid=30780011" sayfasından alınmıştır