Büyük Lazia Theması
| |||||||||||||||||
Büyük Lazia Theması ya da Büyük Lazia (Yunanca: θέμα Μεγάλης Λαζίας) Orta Çağ devleti olan Trabzon İmparatorluğu'nun (1204–1461) en doğusunda kalan parçasıydı. Kuzeydoğu Anadolu'da (günümüzde Türkiye) bulunan Doğu Karadeniz'in dağlık iç kısımlarında yer almaktaydı. İsmini bölgenin yerli halkı olan Lazlardan almıştır.
Tarihi değiştir
Gürcülerin Haldiayı işgal etmesi ve 1204 yılında Bizans İmparatorluğu'nun Dördüncü Haçlı Seferi sonucu çökmesi sonucu, Trabzon İmparatorluğu, Karadeniz'in güneybatı sahillerinde kuruldu. İmparatorluğun doğusunda Lazca konuşan nüfus yaşamaktaydı.[1] Bu bölgede özerk Büyük Lazia Theması kuruldu.[2] Pahimeris gibi Bizanslı yazarlar Lazaropulos ve Bessarion gibi Trabzonlular, Trabzon İmparatorluğu'nu sadece Lazların yaşadığı bir devlet olarak yorumladılar.[3] Bölgede üst kültür olarak Yunan kültürü görülse de, Trabzon İmparatorluğu'nun kırsal bölgeleri ağırlıklı olarak Lazlardan oluşmaktaydı.[4] Helenleştirme politikasının son bulması ile, Lazca aile isimleri Trabzon İmparatorluğu'ndaki kayıtlarda görülmeye başlandı. Bu yüzden ülke destekçileri ve şehir destekçileri arasında bir düşmanlık olduğunu söylemek yanlış olmaz. İmparatorluk siyasetinde, Lazların Yunanlara karşı olan millî düşmanlığı görülmekteydi.
1282 yılında, İmereti Krallığı, Trabzon'u kuşattı. Başarısız olan birkaç şehri alma denemesinden sonra, Gürcüler Trabzon'un Lazia Themasını ele geçirdi. Bölgedeki İberyalı ve Laz krallara olan bağlılığı yok eden Gürcüler, bölgeyi İmereti Krallığı'na bağladı.
Trabzon İç Savaşı değiştir
Trabzon İç Savaşı sırasında, yerli bir Laz soylusu ve II. Aleksios'un en büyük kızı olan Anna (Anachoutlou), Lazia'dan kaçması için ikna edildi. Burada Laz halkı tarafından, Basileios'un en yakın meşru varisi olduğu için tahtın yasal mirasçısı olarak tanındı. Lazlar, Tzanlar ve tüm yöre halkı, Bizans soyundaki Paleologos Hanedanı'ndansa, Komninos Hanedanı'ndan birinin bölgeyi yönetmesini tercih ediyordu. Anna, destekçilerinin ve V. Giorgi tarafından güçlendirilmiş ordunun korumasıyla Trabzon'a gitti. 17 Temmuz 1341 tarihinde tahta geçti. Laz hizbinin soyluları artık tek iktidar sahibi olmuşlardı ve imparatorluğun güçlü şeflerin birliği tarafından yönetilmesi için İmparatoriçe Anna'nın adını kullandılar.[5]
Yönetimi değiştir
Trabzon İmparatorluğu'nun kırsal bölgeleri ağırlıklı olarak Laz nüfusa sahipti. Lazlar kıyı bölgedeki gemileri tekelleştiriyordu ve hatta Trabzon askerlerini küçük gemilerinde bile taşıyorlardı. 10. yüzyılda Kürt coğrafyacı Ebu'l Fida, Trabzon'u Lazların liman şehri olarak değerlendirdi.
İmparatorluk, batıdan doğuya sırasıyla Trikomia, Palaiomatzouka, Matzouka, Trabzon, Gemora, Sourmaina, Rhizaion ve Büyük Lazia olmak üzere klasik Bizans tarzında olduğu gibi 7 bölümden oluşmaktaydı. Thema, günümüzdeki adlarıyla; Pazar, Ardeşen, Arhavi ve Hopa bölgelerinden oluşmaktaydı. Bu ilçelerin sınırları 300 yıl boyunca aynı kaldı.
Sahildeki birkaç liman dışında, Lazların yaşadığı sahil kesimi ne Yunanlar ne de Trabzon İmparatorluğu tarafından kontrol ediliyordu. Ürün tayin noktalarının benzersiz olması, bölgede hiçbir aktif yönetimin olmadığını göstermektedir. Atina'daki (Pazar) Kız Kalesi gibi kaleler, muhtemelen Laz sınır komutanları tarafından korunmuştur, aynı şekilde Pontic geçişlerini kendi kaleleri ve askeri birlikleriyle savunmuşlardır. Makriaigalou'nun (günümüzdeki Kemalpaşa) Lazlar tarafından yönetildiğine ilişkin (kilisenin kendisi dahil) güçlü kanıtlar vardır. Bu sebeple bölgede sadece Lazlar ve Hemşinli azınlığın yaşadığı tahmin edilmektedir.
İmparatorluğun silahlı kuvvetlerinin çoğunluğunun yerli Trabzonlulardan (aslında Lazlar) oluşması muhtemeldir.
Lazia'nın zaman çizelgesi değiştir
- — 1191 – 1203 – Bizans İmparatorluğu (Haldia)
- — 1204 – 1282 – Gürcistan Krallığı Kondominyumu ve Trabzon İmparatorluğu
- — 1282 – 1502 – Trabzon İmparatorluğu (Lazia Theması); Gürcistan Krallığı (1282-1297 yılları arasında VI. Davit Narin'in; 1297-1463 Samtskhe-Saatabago Prensliği yönetimi altında)
- — 1502 – 1535 – Samtshe Atabeyliği
- — 1535 – 1547 – İmereti Krallığı (Guria Prensliği)
- — 1547 – 1878 – Osmanlı İmparatorluğu (Trabzon Vilayeti: Lazistan Sancağı)
Kaynakça değiştir
- ^ Mikaberidze, A. (2015). Historical dictionary of Georgia. 2nd ed. Lanham, MD, United States: ROWMAN & LITTLEFIELD, p.634.
- ^ Thys-Şenocak, Lucienne. Ottoman Women Builders. Aldershot, England: Ashgate, 2006.
- ^ Bryer 1967, 179.
- ^ "Encyclopedia of World Cultures, Laz". 17 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.
- ^ Finlay, George. The History Of Greece From Its Conquest By The Crusaders To Its Conquest By The Turks And Of The Empire Of Trabzon, 1204-1461, By George Finlay. 1st ed. Edinburgh: W. Blackwood and sons, 1851. Print.
Kaynakça değiştir
- Rezension von: Hovann H. Simonian: The Hemshin: history, society and identity in the highlands of Northeast Turkey, London, Routledge, 2007
- Thys-Şenocak, Lucienne. Ottoman Women Builders. Aldershot, England: Ashgate, 2006.