Lütf-i Celil sınıfı zırhlı korvet
Lütf-i Celil sınıfı, 1860'ların sonlarında Osmanlı donanması için Fransa'da inşa edilmiş bir çift zırhlı korvet tipi savaş gemisidir. Sınıf, Lütf-i Celil ve Hıfzu'r-Rahman gemilerinden oluşmaktaydı. İki gemi de başlangıçta Mısır Eyaleti tarafından sipariş edilmiş; ancak yapım aşamasında iken Osmanlı İmparatorluğu'na devredilmiştir. İki gemi de döner taretli gemi türündeydi ve ön taretinde iki 229 mm Armstrong top, arka taretinde ise iki 178 mm Armstrong top taşıyordu.
 Lütf-i Celil illüstrasyonu | |
| Gemi sınıfı | |
|---|---|
| Kullanıcılar: | .svg){kind=small} Osmanlı İmparatorluğu |
| Önce gelen: | Asar-ı Şevket sınıfı |
| Sonra gelen: | Avnillah sınıfı |
| İnşa edilme: | 1868–1870 |
| Görev dönemi: | 1870–1909 |
| Tamamlanmış: | 2 |
| Batmış: | 1 |
| Sökülen: | 1 |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | Lütf-i Celil sınıfı |
| Deplasman | 2.540 t (2.500 emperyal ton; 2.800 küçük ton) |
| Uzunluk | 64,4 m (211 ft 3 in) (loa) |
| Genişlik | 13,6 m (44 ft 7 in) |
| Su çekimi | 4,4 m (14 ft 5 in) |
| Kurulu güç |
|
| İtme gücü |
|
| Hız | 12 knot (22 km/sa; 14 mph) |
| Mürettebat | 12 subay, 110 denizci |
| Silah donanımı |
|
| Zırh |
|
Her iki gemi de 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında görev yaptı. Lütf-i Celil 11 Mayıs 1877'de Tuna üzerinde Rus topçu bataryaları tarafından batırıldı. Hıfzu'r-Rahman Tuna ağzında Rus mayın gemileriyle girdiği çatışma haricinde önemli bir çatışmada yer almadı; savaştan sonraki yirmi yıl boyunca donanmanın geri kalanıyla beraber Haliç'te bekledi. 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın patlak vermesiyle seferber edildi; ancak Osmanlı filosunun geri kalanı gibi kötü durumdaydı. 1909'da satıldı ve parçalandı.
Tasarım
değiştirOsmanlı İmparatorluğu'nun Mısır Eyaleti, 1860'lı yılların başlarında merkezi hükûmetin gücüne tekrar meydan okumak için bir silahlanma programı başlattı ve bu programın bir parçası olarak birkaç zırhlı savaş gemisi sipariş etti. Bu programa 1866'da Fransa'dan sipariş edilen iki Lütf-i Celil sınıfı gemi de dâhildi. Eyalet, en son yirmi yıl önceki İkinci Mısır-Osmanlı Savaşı'nda merkezi hükûmet ile karşı karşıya gelmişti. Uzun süren müzakerelerden sonra, Mısır'ın verdiği diğer imtiyazların yanı sıra Lütf-i Celil ve Hıfzu'r-Rahman dahil olmak üzere yeni sipariş edilen Mısır zırhlılarının 29 Ağustos 1868'de merkezi hükûmete devredilmesi ile kriz çözüldü.[1][2]
Özellikleri
değiştirLütf-i Celil sınıfı gemiler 62,18 m dikmeler arası, 64,4 m toplam uzunlukta; 13,6 m genişliğindeydi ve su çekimleri 4,4 metreydi. Gemi gövdeleri demirden yapılmıştı ve burunda bir mahmuz yer alıyordu. Baş kasara ve arka kasara yükseltilmişti. Geminin deplasmanı normal yükte 2.540 metrik tondu. Mürettebat 12 subay ve 110 denizciden oluşuyordu.[3][4]
Gemiler, iki vida pervaneyi çeviren tek bir yatay bileşik buhar motoruna sahipti. Buhar, gemi ortasında bulunan tek bir bacaya bağlı iki adet kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanıyordu. Motor 2.000 belirtilen beygir (1.500 kW) gücündeydi ve en çok saatte 12 deniz mili (22 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu; ancak kötü bakım sebebiyle 1877'de gemiler sadece 10 deniz miline (19 km/sa) ulaşabilmekteydi. Lütf-i Celil 300 metrik ton kömür taşıyabiliyordu. Gemide üç direkli ilave bir barka yelken teçhizatı da yer almaktaydı.[3][4]
Lütf-i Celil ve Hıfzu'r-Rahman, iki 229 mm ve iki 178 mm namludan doldurmalı Armstrong topları ile donatılmış monitör tipi gemilerdi. Her bir top çifti, geminin merkez hattı üzerinde döner bir tarete monte edilmişti. 229 mm toplar ön tarette, 178 mm toplar ise ana direğin arkasındaki arka tarette yer alıyordu.[3][4] Taretler elle döndürülüyordu.[5] 1875'te her iki gemiye birer adet 120 mm Krupp top eklendi. 1891-1894 yıllarında Hıfzu'r-Rahman kısmen yeniden silahlandırıldı. İki 229 mm top, bir çift 150 mm Krupp top ile değiştirildi, dört 37 mm Hotchkiss ve iki 25,4 mm Nordenfelt top ilave edildi.[4]
Gemilerin zırhları dövme demirden yapılmıştı. Zırhlı kemerleri gemi ortasında 140 mm kalınlıktaydı, zırh kalınlığı baş ve kıça doğru incelerek 120 mm'ye düşüyordu. Zırh koruması su hattının üstü ve altında 0,76 m kadar uzanıyordu. Ana kemerin üzerinde 76 mm kalınlığında zırhlı borda kaplamaları taret tabanlarını, cephanelikleri ve makine odalarını koruyordu. Yan zırhın üst kısmı 38 mm kalınlığındaki zırhlı güverteye bağlanıyordu. Taretler 140 mm'lik demir zırhla kaplıydı.[3][4]
Gemiler
değiştir| Gemi | Tersane[4] | Başlangıç | Denize indirme | Tamamlanma |
|---|---|---|---|---|
| Lütf-i Celil | Forges et Chantiers de la Gironde | 1868 | 1869 | Mart 1870 |
| Hıfzu'r-Rahman |
Hizmet geçmişi
değiştir
Sınıfın her iki gemisi aslen Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bir özerk devlet olan Mısır Hidivliği tarafından sipariş edilmişti ancak Mısır'ın bağımsızlık çabaları Sultan Abdülaziz'i kızdırmıştı. Sultan, 5 Haziran 1867'de Mısır'ın yabancı tersanelere sipariş ettiği tüm zırhlıların teslim edilmesini talep etti. Gemiler, uzun müzakerelerin ardından 29 Ağustos 1868'de resmen Osmanlı İmparatorluğu'na devredildi. 1869'da denize indirildi ve 1870'te deniz denemeleri tamamlandı. Mart 1870'te Osmanlı filosunda hizmete girdiler. İngiltere ve Fransa'da inşa edilen diğer zırhlılarla beraber 1866-1869 Girit İsyanı sonrasında adanın stabilize edilmesine yardımcı olmak üzere Girit'e gönderildiler. Bununla birlikte, Osmanlı filosu bu dönemde büyük ölçüde hareketsiz kalmıştır.[6] Her iki gemi de 93 Harbi sırasında Karadeniz'deki Rus kuvvetlerine karşı görevler yaptılar. Savaşın başında, Lütf-i Celil ve Hıfzu'r-Rahman Tuna Filosuna atandı[7] ve Rus kuvvetlerinin nehri geçmesini önlemekle görevlendirildi.[8] Lütf-i Celil 11 Mayıs 1877'de devriye gezerken, bir Rus topçu bataryası tarafından hedef alındı; Rus mermilerinden biri muhtemelen kazan dairesine isabet ederek, gemiyi yok eden ve mürettebatının çoğunu öldüren büyük bir patlamaya sebep oldu ve gemiyi batırdı.[9][10] Hıfzu'r-Rahman daha sonra Tuna ağzındaki Sulina limanının savunmasına destek oldu, 9 Kasım 1877'de Rus mayın gemileriyle hafif hasar aldığı bir çatışmaya girdi.[11]
Hıfzu'r-Rahman savaşın ardından Haliç'e çekildi ve uzun süre burada kaldı. 1891-1894 döneminde Tersane-i Amire'de tamir edildi ama Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başında Osmanlı filosunun geri kalanı gibi kötü bakım sebebiyle savaşmaya uygun olmayan bir durumdaydı. Sonuç olarak, filo Çanakkale savunmalarının gerisinde güvende tutuldu ve hiçbir çatışmaya girmedi. Gemi 1909'da hizmet dışı bırakılana kadar on yıl daha hizmette kaldı; o yıl Kasım ayında hurda olarak satılmış ve daha sonra parçalarına ayrılmıştır.[12]
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3,137.
- ^ Sondhaus 2001, s. 90.
- ^ a b c d Gardiner 1979, s. 390.
- ^ a b c d e f Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 137.
- ^ Very 1880, s. 124.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3,5.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 194.
- ^ Greene & Massignani 1998, s. 358.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
- ^ Wilson 1896, s. 289.
- ^ Wilson 1896, ss. 296-297.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8,9,137.
- Genel
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
- Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0938289586.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
- Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.
- Very, Edward W. (1880). Navies of the World. New York: John Wiley & Sons. OCLC 20400836.
- Wilson, Herbert Wrigley (1896). Ironclads in Action: A Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. Londra: S. Low, Marston and Company. OCLC 1111061.