Kuzey Atlantik salınımı
Kuzey Atlantik salınımı (North Atlantic Oscillation - NAO), Kuzey Atlas Okyanusu'nda görülen bir fenomen. Kutuplarda açısı daralan güneş ışınlarından dolayı düşük ısı enerjisi ile deniz seviyesinde yüksek basınç alanı, ekvatoral bölgelerde ise bunun aksine yüksek ısı enerjisiyle deniz alçak basınç alanı oluşur. Bu basınç kuşaklarına bir tepki olarak alt-tropik ve alt-kutbi bölgelerde de yarı kararlı basınç kuşakları meydana gelir. Azor adaları çevresinde bir yüksek basınç - bilinen adıyla Azor Yüksek Basıncı veya Azor Yükseği, İzlanda çevresinde de bir alçak basınç - İzlanda alçağı veya İzlanda alçak basıncı deniz seviyesinde ortaya çıkar.
Kuzey Atlantik salınım endeksi ise işte bu iki bölge arasındaki, basınç farkının uzun yıllar ortalaması ile normalize edilmiş halidir.[1] NAO Endeks, 1920'lerde Sir Gilbert Thomas Walker tarafından keşfedilmiştir.[2] Eğer Azor ve İzlanda'daki basınç farkı uzun yılların ortalamasına paralelse NAO indeks nötr (sıfır) ya da nötre yakın bir değer alır. Buna karşın, güneydeki Azor yüksek basıncı normalden daha yüksek ise, başka bir ifadeyle bu basınç kuşakları arasındaki fark normalden fazla ise NAO indeks sıfırın üzerinde, yani pozitif olacaktır. Uzun yılların ortalamasından daha düşük çıkarsa, negatif değer alacaktır.[1][3]
NAO'nun etkileri değiştir
NAO endeksin pozitif ve negatif halleri Atlantik kıyısındaki ülkeleri meteorolojik açıdan doğrudan etkilemektedir. Türkiye, Yunanistan, Ukrayna gibi ülkeler ise NAO endeksten dolaylı olarak etkilenir, yaz sezonu bu etkisi minimum düzeyde, kışın maksimum düzeydedir.[1]
Pozitif pattern değiştir
NAO endeksinin pozitif değer alabilmesi için Azor ve İzlanda bölgelerinin normalden daha yüksek bir basınç ortalamasına sahip olması gerektiğine göre, pozitif NAO denince akla gelmesi gereken yüksek basınç alanlarının Azor Adaları ve Azor Adaları ile aynı enlemlerde bulunan coğrafik bölgelerde yoğunlaşmasıdır. Şu halde, Türkiye ve Akdeniz kuşağı daha çok yüksek basınçların etkisi altında kalacak, yağışlı günlerinde sayısı belirgin derecede azalacaktır.
Yüksek basınç alanları Kuzey Yarımküre'de saat yönünde dönerek spin hareketi yaptıkları için, Türkiye'nin konunçsal olarak daha çok yüksek basıncın sağ tarafında kalması yüzünden kuzeyden soğuk hava dalgalarının tekrarlanan biçimde etkisi altında kalır. Bu yüzden pozitif NAO Endeksi Türkiye için sıcaklığın normalden düşük yağışın da normalden az olacağı anlamına gelir.[4] Pozitif patern de Türkiye'nin ve Akdeniz çanağının aksine Kuzey Avrupa normalden ılık ve yağışlı bir dönem geçirir.[4]
Negatif pattern değiştir
Pozitif durumun aksine Türkiye, bu sefer saatin tersi yönünde dönen alçak basınçların neden olduğu bol lodoslu ve bol yağmurlu sistemlerin etkisi altında kalır. Negatif NAO'nun baskın olduğu bir kış mevsiminde sıcaklık güneyli akımlarla mevsim normallerinin çok üzerinde olacak ve Ankara, Konya gibi İç Anadolu kentlerinde bile karlı veya soğuk havalardan çok ılık ve yağmurlu günler baskın özellik gösterir. Yağış ortalaması mevsim normallerinin hem Türkiye'de hem Akdeniz kuşağında çok üstene çıkabilir.[4] Akdeniz kuşağının da tam tersine, Britanya olmak üzere Kuzey Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nin doğu kıyısı kutupsal soğuk hava dalgalarının etkisi altında kalır.[5]
Kuzey Atlantik kasırga sistemleri ile ilişkisi değiştir
Pozitif NAO patterninde Azor genişleyip daha kuzey bölgeleri tesiri altına aldığı için, Atlantik'teki tropik fırtına sistemleri ve kasırgalar Amerika'nın kuzeydoğu kıyılarına doğru hareket etme meyili gösterirler.[6] Negatif pattern de ise, Azor yükseği daralıp daha güney alanlara çekileceği için bu sefer kasırga ve tropik siklonlar Meksika Körfezine doğru sürüklenir.
Kaynakça değiştir
- ^ a b c AO ve NAO: Nedir Ne Değildir 6 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Göktürk, O.M., Ocak 2011 Havadelisinin Not Defteri
- ^ "Walker Institute". 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
- ^ Negatif Arktik Salınım (AO) Durumunda Engelleme Mekanizması 15 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tanyeri, M.C., Ocak 2011 Havadelisinin Not Defteri
- ^ a b c NOAA 15 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Climate Prediction Center
- ^ R. Jaiser,K. Dethloff,D.Handorf,A.Rinke,J. Cohen. "Impact of sea ice cover changes on the Northern Hemisphere atmospheric winter circulation." Tellus A, 2012; 64 (0) DOI:10.3402/tellusa.v64i0.11595
- ^ The Influence of the North Atlantic Oscillation on Hurricane Landfalls from Virginia to Maine 5 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Department of Meteorology, Rutgers University, Center for Multiscale Modeling of Atmospheric Processes, Colorado State University