Vikipedi

Kullanıcı:Harej/sandbox

< Kullanıcı:Harej
Bu sayfa hastalık hakkındadır. Salgını için 2019-20 koronavirüs pandemisi sayfasına bakınız. Virüs için şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 sayfasına bakınız.
Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19)
Elektron mikrografında SARS-CoV-2 virüsleri

Koronavirüs hastalığı 2019, kısaltmasıyla COVID-19 ya da KOVİD-19; insanları etkileyen, şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2'nin (SARS-CoV-2) neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığı.[1] İlk olarak 2019 yılında Çin'in Vuhan şehrinde keşfedilmiş hastalık, keşfinden bu yana dünya çapında yayılarak 2019-20 koronavirüs pandemisine yol açmıştır.[2][3] Hastalıkta görülen yaygın semptomlar arasında ateş, öksürük ve nefes darlığı yer almaktadır. Kas ağrıları, balgam üretimi ve boğaz ağrısı ise daha az yaygın görülen belirtileri oluştururlar.[4][5] İshal gibi gastrointestinal belirtiler rapor edilmiştir.[6][7] Bazı çalışmalarda virüsün merkezi sinir sistemini de tuttuğu, koku duyusu kaybı ve solunum güçlüğü belirtilerinin bu sebepten ileri geldiği gösterilmiştir.[8] Vakaların çoğu hafif semptomlara sahip olsa da[9] bazı hastalarda şiddetli zatürre ve çoklu organ yetmezliği meydana gelebilir.[2][10] Çin'deki 44.000'den fazla vaka üzerinde yapılan ilk büyük analize göre doğrulanmış vakalar arasında diyabet, yüksek tansiyon, kalp rahatsızlığı ya da solunum sorunları olan hastalar arasında ölümler en az beş kat daha yaygındır.[11] 3 Mart 2020 itibariyle dünya çapında ölüm oranı %3,4 olup[12] 8 Nisan 2023 tarihi itibarıyla Dünya'da 684.906.699 onaylanmış vaka, 657.635.742 iyileşen varken virüs nedeniyle 6.837.598 hasta hayatını kaybetti.[13]Virüs genellikle öksürük sonucu oluşan damlacıklar vasıtası ile insandan insana bulaşır.[14][15] Kontamine olmuş yüzeylere dokunulmasının ardından kişinin kendi yüzüne dokunmasının da diğer bir yayılma yöntemi olabileceği düşünülmektedir.[14] Virüs enfekte kişilerin dışkısında da bulunduğundan fekal-oral yol ile bulaşma araştırılmaktadır.[6][7] Virüse maruz kalındıktan semptomların ortaya çıkmasına kadar geçen kuluçka süresi 2 ila 14 gün arasında olup, ortalama olarak 5 gün sürmektedir.[16][17] Standart tanı yöntemi, kişiden alınacak nazofarengeal sürüntü ile yapılacak gerçek zamanlı revers transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (rRT-PCR) testleri olmaktadır.[18] Enfeksiyona aynı zamanda semptomların, risk faktörlerinin ve zatürreye işaret eden göğüs BT taramalarının beraber değerlendirilmesi ile de tanı konabilir.[19][20]Önerilen önlemler arasında sıkça el yıkama, diğer kişiler ile fiziksel mesafeyi koruma ve elleri yüzden uzakta tutma yer alır.[21] Maske kullanımı virüs şüphesine sahip kişiler ile yakınlarına önerilmekte olup, genel halka önerilmemiştir.[22][23] Aşısı ve özel antiviral ilacı bulunmayan KOVİD-19, semptomatik tedavi, izolasyon ve deneysel yöntemler ile yönetilir.[24] Araştırma ve deneysel tedaviler, aşı geliştirme, eski antiviral ilaçların kullanımı, pasif bağışıklama ve sitokin fırtınası önlemeyi içerir.Dünya Sağlık Örgütü Mart 2020'de 2019-20 koronavirüs salgınını bir pandemi ilan etmiş,[3] durumun bir Uluslararası Kamu Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) olduğunu açıklamıştır.[25][26] Hastalığın DSÖ tarafından belirlenmiş dünyanın 6 bölgesinde de yerel olarak bulaştığına dair kanıtlar vardır.[27]

Belirti ve bulgular değiştir

Semptom[28] %
Ateş 88
Kuru öksürük 68
Yorgunluk 38
Balgam üretimi 33
Koku algısını yitirme 15 ila 30
Nefes darlığı 19
Kas veya eklem ağrısı 15
Boğaz ağrısı 14
Baş ağrısı 14
Titreme 11
Bulantı veya kusma 5
Burun tıkanıklığı 5
İshal 4 ila 31
Hemoptizi 0.9
Göz kızarması 0.8
 
Koronavirüs hastalığı 2019 yol açtığı semptomlar

Semptomlar, vakaların %90'ında ateş, %80'inde yorgunluk ve kuru öksürük, %20'sinde nefes darlığı ve %15'inde solunum sıkıntısı şeklinde kendini göstermektedir. Göğüs röntgenlerinde her iki akciğerde de belirtiler gözlenmiştir. Hastaların hayati belirtileri hastaneye yatırılma kabulü sırasında genellikle kararlıdır. Kan testlerinde beyaz kan hücresi (Akyuvar) sayımının genellikle düşük olduğu gözlenmiştir.[29][30][31]

Bulaşma Yolu değiştir

Ana madde: Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2

2019-nCoV da diğer solunum yolu virüsleri gibi enfekte kişilerin öksürük, hapşırık, gülme, konuşma sırasında çevreye saçılan virüs içeren solunum damlacıklarının hava yoluyla alınmasıyla bulaşmaktadır. İnsandan insana bulaş için 3 veya 4 adım mesafede bulunabilmesi bile yeterlidir, aynı ortamda hava solumakta bulaşma riskini artıran önemli faktörlerden biridir. Asemptomatik yani virüsü taşıdığı hâlde hastalık belirtileri göstermeyen kişiler de hastalığın yayılmasına neden olabilirler.[32]

Bazı koronavirüsler, hayvanlardan insanlara sıçrama yapan (Zoonoz) virüslerdendir.[33] Bu virüsün mutasyon yeteneği bulunmaktadır. Yetişkinlerde ve çocuklarda görülen nezle vakalarının bir kısmından koronavirüslerin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu virüs grubu, ateş ve bademciklerin büyümesi gibi semptomlara neden olmakta ve en çok kış ve erken baharda nezleye yol açmaktadır. Bunlara ek olarak koronavirüsler zatürre ile bronşite (viral veya ikincil bakteriyel) neden olabilirler. 22 Ocak 2020'de Pekin Üniversitesi, Guangxi Geleneksel Çin Tıp Üniversitesi, Ningbo Üniversitesi ve Vuhan Biyoloji Mühendisliği Koleji'nden bilim insanları, "yeni tanımlanan koronavirüsün, yılandan insana türler arası geçişini artırabileceğini belirten bir makale yayınladılar."[34]

Dağılımı değiştir

Ana madde: Ülke ve bölgelere göre 2019-20 koronavirüs pandemisi

Tanı değiştir

Ayrıca bakınız: COVID-19 testi
 
Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin COVID-19 için rRT-PCR test kitleri.[35]

Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın tanısı için çeşitli test protokolleri açıklamıştır.[36] Standart test yöntemi, gerçek zamanlı revers transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (rRT-PCR) olmaktadır.[18] Bu test, kişiden alınacak nazofarengeal sürüntü veya balgam gibi solunum yollarından alınmış örnekler ile gerçekleştirilebilmektedir.[37] Test sonuçları genellikle birkaç saat ile 2 gün arasında değişebilen sürelerde çıkmaktadır.[38][39] Bilim insanları, hastalığa neden olan virüs soyunu izole etmiş ve genetik sekansını yayımlayarak dünya çapında laboratuvarların enfeksiyonu teşhis etmeleri için PCR testleri geliştirmesine olanak tanımıştır.[40][41]

PCR testleri, doğruluk oranının (sensitivite) yüksekliği nedeniyle altın standart olsa da, test sonucu almanın yavaş olması (en az 4 ila 6 saat), deneyimli personel ihtiyacı ve lojistik olarak merkezî bir konumda yapılması gereksinimi dolayısıyla, daha çabuk sonuç verecek olan antikor testlerinin (immunoassay) üzerinde çalışılmıştır. Antikor testlerinde nazofarengeal sürüntü veya kan testi yapılması mümkün olabilir. 23 Mart 2020 itibarıyla, SARS-CoV-2'ye karşı üretilen IgM ve IgG antikorlarını tespit edebilen, 15 dakikada sonuç veren testler üretilmiş, Çin'de onaylanmasının yanı sıra Avrupa'da CE işareti almıştır. Bu testlerin doğruluk oranı PCR'a göre daha düşüktür, örneğin testlerden biri için %13'lük bir yanlış negatif (hastalığa sahip olmakla beraber negatif sonuç) oranı verilmektedir. Yüksek duyarlılığa sahip, yani doğruluk oranı çok yüksek olan CRISPR temelli ve PCR'a kıyasla daha hızlı sonuç veren testler üzerinde çalışmalar devam etmektedir.[42]

Vuhan Üniversitesi Zhongnan Hastanesi'nin yayımlamış olduğu yönerge, enfeksiyonların belirlenmesi için klinik özellikler ile epidemiyolojik riskin kullanılmasını önermektedir. Bu yönteme göre, aralarında ateş, zatürre, normal veya düşük beyaz kan hücresi seviyesi ve düşük lenfosit seviyesi bulgularından herhangi ikisine sahip kişiler, Vuhan'a seyahatleri ve hasta kişilerle etkileşimleriyle beraber incelenerek değerlendirilmektedir.[43] Tongji Hastanesi'nin yayımlamış olduğu 26 Şubat tarihli bir araştırmaya göre göğüsün bilgisayarlı tomografi ile çekilmiş resimlerinin değerlendirilmesi (%98), PCR testleri ile karşılaştırıldığında (%71) daha yüksek bir duyarlılık göstermektedir. Yanlış negatif sonuçlarının, PCR testlerinden veya testi gerçekleştiren kişi veya örneklerin hatalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Yanlış pozitif sonuçları nadir görülmektedir.[44]

Çin'de 1099 hasta üzerinde yürütülmüş bir çalışma, hastaların %56'sında buzlu cam opasitelerinin var olduğunu ortaya koymuş, ancak vakaların %18'inde herhangi bir radyolojik bulguya rastlanmadığı da rapor edilmiştir.[45] Bilateral ve periferal buzlu cam opasiteleri en tipik BT bulgularını oluşturmakta olmalarına rağmen, hastalık için spesifik değillerdir.[46] Buzlu cam opasiteleri çocuk hastalarda da c. %33 oranında görülen bir bulgu olmaktadır.[47] Akciğerlerde bir yoğunluk artışı türü olan konsolidasyon, lineer opasiteler ve ters halo işareti vakalardaki diğer radyolojik bulgulardır.[46] Hastalık başlangıcında lezyonlar sadece bir akciğeri etkilerken, semptomların ortaya çıkmasından 6-12 gün sonrasını kapsayan ilerleyen evrelerde hastaların %88'inde iki akciğerin de etkilendiği gözlemlenmiştir.[46]

  •  
    Tipik BT taraması sonuçları
  •  
    Hızlı ilerleme evresinden BT görüntüleri

Önlem değiştir

Dosya:SST Corona A4 Print-Türkce.png
Önlem
Yıkama
 
Antiseptik

Çeşitli bilgilendirmelerde:

  • Mümkün olduğu kadar az dışarı çıkılması, etraftan izole olunması.
  • Ellerin su ve sabunla yıkanması veya alkol bazlı el temizleme sıvısı kullanımı.
  • Öksürürken ve hapşırırken ağız ve burnun uygun şekilde kapatılması.
  • Toplu taşımada, birçok insanın temas ettiği, özellikle de metal yüzeylerde virüs uzun süre yaşayabildiği için temas ettikten sonra ellerin bir an önce temizlenmesi ve ağıza ve göze götürülmemesi önerilmekte ve temel bir yüz maskesinin dahi hastalığın yayılmasını engellemede fayda gösterdiği belirtilmektedir.[48]

Prognoz değiştir

COVID-19'un şiddet seviyesi değişkendir. Hastalık az veya hiç semptomun görülmeyeceği, nezle gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarına benzer şekilde düşük şiddetli geçebilir. Az şiddetli vakalar genellikle 2 hafta içerisinde iyileşme göstermektedir, hastalığı çok şiddetli geçiren vakalarda ise iyileşme süresi 3 ile 6 hafta arasında değişebilir. Hastalıktan hayatını kaybetmiş kişilerde semptomların başlamasından ölüme kadar olan zaman 2 ile 8 hafta arasında sürmüştür.[49]

Her yaştan çocuk COVID-19'u kapabilir, ancak yetişkinlere kıyasla hafif semptomlarla atlatmaları ve hastalığın şiddetli geçmemesi olasıdır. 50 yaşında küçük kişilerde ölüm oranı %0,5 iken bu oran 70 yaş ve üzeri için %8'in üzerindedir.[50][51] Hamile kadınlar şiddetli enfeksiyonlara karşı özellikle risk altındadır.[52][53]

Bazı kişilerde COVID-19 akciğerleri etkileyerek zatürreye neden olabilir. Hastalığı en ciddi geçiren vakalarda solunum yetmezliği, septik şok veya çoklu organ yetmezliğine yol açacak akut solunum sıkıntısı sendromu gelişebilir.[54][55] COVID-19 ile ilişkili komplikasyonlar arasında sepsis, anormal pıhtılaşma ve kalp, böbrek ve karaciğer hasarı yer alır. Anormal pıhtılaşma, spesifik olarak protrombin zamanında artış, hastalık yüzünden hastaneye yatırılmış vakaların %6'sında rapor edilmiş, böbrek işlevlerinde anormallik %4'ünde gözlemlenmiştir.[56] Kan tahlilleri ile ölçülebilen karaciğer hasarı da ciddi vakalarda sıkça görülen bir komplikasyondur.[57]

COVID-19'dan hayatını kaybeden kişilerin pek çoğunun, hipertansiyon, diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar gibi önceden mevcut hastalıkları bulunmaktadır.[58] İtalyan sağlık kuruluşu Istituto Superiore di Sanità'nın raporuna göre, ülkede gerçekleşmiş y. 2000 ölümün %99.8'inde öncül bir hastalık bulunmaktaydı ve ölen kişilerin ortalama eşlik eden hastalık sayısı 2.7'ydi.[59][60] Aynı rapora göre semptom başlangıcından ölüme kadar geçen medyan süre 8 gündü ve bunun yarısı hastanede geçmekteydi. Yoğun bakım ünitesine nakledilen hastalarda ise hastaneye getirilmeden ölüme kadar geçen süre 5 gün olmaktaydı.[59] Salgının erken dönemlerde yürütülmüş bir çalışmaya göre semptom görülmesinden ölüme kadar olan zaman aralığı 6 ila 41 gün arasında sürmüş, medyan süre 14 gün olmuştur.[61] Çin Ulusal Sağlık Komisyonu'nun yürüttüğü bir çalışma, vaka başına hastalıktan ölüm oranının kadınlarda %1,7, erkeklerde %2,8 olduğunu ortaya koymuştur.[62] Hayatını kaybetmiş hastaların akciğerlerinden alınmış histopatoloji örneklerinde, her iki akciğerde olma suretiyle diffüz alveolar hasar ile beraber hücresel fibromiksoid eksüda saptanmıştır. Pnömositlerde viral sitopatik değişiklikler gözlemlenebilir.[63] Çin'de rapor edilmiş ölümlerin %11.8'inde, kalp krizi veya yüksek troponin seviyeleri ile birlikte kalp hasarı kaydedilmiştir.[64]

Hastalığın geçirileceği bölgenin sosyoekonomik durumu ile tıbbi kaynakların varlığı, vaka başına ölüm oranını etkileyen faktörlerdir.[65] Vaka başına ölüm oranı hesaplamasındaki farklılıklarda, bu bölgesel faktörlerin yanı sıra çeşitli metodolojik problemler de etkilidir.[66] Hafif veya semptomsuz geçen COVID-19 vakalarının vaka olarak tespit edilmemesi veya kaydedilmemesi ölüm oranlarının gerçek değerinden daha yüksek çıkmasına neden olabilir.[67] Buna rağmen, enfeksiyon ile ölüm arasında yer alan intikal süresi, ölümlerin gerçek değerinden daha düşük çıkmasına da sebep olabilir.[68][69]

Hastalığı atlatmış kişilerde uzun süreli ve işlevsel bir bağışıklığın oluşup oluşmadığı belirsizdir.[70] Diğer koronaviral hastalıklar incelendiğinde SARS-CoV-2'ye karşı bağışıklığın oluşması yüksek ihtimalle olasıdır,[71] ancak hastalığı atlatmış bazı kişilerde daha sonraki tarihlerde yapılan testlerin pozitif çıktığı rapor edilmiştir.[72][73] Bu pozitif testlerin yeniden enfeksiyon, relaps veya test hatası olup olmadığı belli değildir.[kaynak belirtilmeli]

COVID-19'un uzun dönem sekeli hakkında endişeler vardır. Hong Kong'da yetkililer, hastalığı atlatmış kişilerin akciğer kapasitelerinin %20 ile %30 arasında azaldığını ve akciğer taramalarının organ hasarına işaret ettiğini bulmuştur.[74]

Yaş ve ülkeye göre vaka ölüm oranları (%)
Ülke/Yaş 80+ 70–79 60–69 50–59 40–49 30–39 20–29 10–19 0–9
Çin (11 Şubat)[75] 14,8 8,0 3,6 1,3 0,4 0,2 0,2 0,2 0,0
İtalya (19 Mart)[76] 23,6 15,3 4,9 1,2 0,6 0,4 0,0 0,0 0,0
Güney Kore (22 Mart)[77] 10,5 6,2 1,5 0,4 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0

Epidemiyoloji değiştir

Ana madde: 2019-20 koronavirüs pandemisi

İlk olarak Çin'in Vuhan bölgesinde 2019 yılında Covid-19 ortaya çıktı. Hızlı bir şekilde diğer bölgelere ve diğer ülkelere yayıldı. 2019 yılında ortaya çıkan ve salgın hâline gelen koronavirüsün daha fazla yayılmasına engel olmak amacıyla Çin hükûmeti şehri 23 Ocak 2020 tarihinden itibaren karantina altına aldı. Bunun yanı sıra şehre yapılan uluslararası uçuşlar da iptal edildi. Almanya, Türkiye, Fransa gibi pek çok ülke Çin Halk Cumhuriyetinden gelen tüm yolcuları termal dedektörlerle kontrol etmeye başladı. Şehire 1 hafta içinde hastaneler yapıldı ve şehir ekonomisi durma noktasına geldi. Çin hükûmeti halka ilaç ve maske dağıtımına başladı, ayrıca çoğu ülke karantina bölgesindeki vatandaşlarını bölgeden tahliye etti. Dünya Sağlık Örgütü bölgesel düzeyde tehlike düzeyini "çok yüksek" olarak belirledi. Salgının ülke düzeyinde yayılmasından sonra Vuhan'dan başka pek çok şehir daha karantinaya alındı. Birçok bölgeye sağlık ekipleri yönlendirildi ve toplu taşıma durduruldu.

  •  
    Zaman içinde toplam onaylanmış vaka grafiği
  •  
    Zaman içinde toplam ölüm grafiği
  •  
    Bir milyon kişi başına toplam onaylanmış COVID-19 vakası, 20 Mart 2020[78]
  •  
    Bir milyon kişi başına toplam onaylanmış COVID-19 ölümü, 20 Mart 2020[79]

Tedavi değiştir

Hastalığı önlemek için henüz bir aşı bulunmamıştır. Bilim insanları aşının üretilip insanlara 2021 yılı içerisinde verileceğini düşünmektedir.[80] Tedavi bulmak için yapılan araştırmalar devam etmektedir.[81]

İlaçlar değiştir

Hastalığı iyileştirecek ilaçlar bulunması için Bill & Melinda Gates Vakfı, İngiliz sağlık araştırma kurumu Wellcome ve ödeme sistemi şirketi olan Mastercard ortak bir girişim kurdu. Bill & Melinda Gates Vakfı CEO'su Mark Suzman bu girişimi, COVID-19 tedavilerini tanımlama, değerlendirme, geliştirme ve ölçeklendirmek amacıyla teknolojileri üretmek amacıyla kurulduklarını duyurdu.[82]

Antiviral ilaçlar değiştir

Çeşitli antiviral ilaçlar COVID-19'u tedavi etmesi için araştırılmakta, bazıları ise klinik araştırmalarda kullanılmaktadır.[83]

Mart 2020 itibariyle remdesivirin etkinliğine dair belirsiz kanıtlar bulunmaktadır.[84] Remdesivir, SARS-CoV-2'yi in vitro inhibe etmektedir.[85] ABD, Çin ve İtalya'da faz 3 klinik araştırmalar gerçekleştirilmektedir.[83][86][87]

Sıtma tedavisinde kullanılan klorokin Şubat 2020'de Çin'de tedavi için araştırılmış, öncül sonuçlar maddeyi etkin göstermiştir.[88] Klorokin ve hidroksiklorokin, ikinci madde daha güçlü ve güvenli olacak şekilde SARS-CoV-2'yi in vitro inhibe etmektedir.[89] Bir çalışmadan öncül sonuçlar, klorokinin COVID-2019 ile ilişkili pnömoni tedavisinde "akciğer filmi bulgularını iyileştirdiğini, negatif testleri teşvik ettiğini ve hastalık süresini kısalttığını" belirtmiştir.[88] Ancak araştırmanın daha çok incelenmesi gerektiği düşünülmektedir.[90]

Azitromisin, hidroksiklorokin ile kombinasyon halinde potansiyel bir tedavi olarak incelenmiştir. Bir klinik çalışma, SARS-CoV-2'ye sahip olduğu PCR testleri ile doğrulanmış olan 36 deneği değerlendirmiştir. Deneklerden 20'si ilaçlardan birini veya her ikisini, geri kalan 16'sı ise plasebo ilaçları almıştır. Altı gün sonra virolojik açıdan iyileşmenin (PCR testlerine göre virüsün negatif çıkması), hem azitromisin hem de hidroksiklorokin ile tedavi edilmiş vakaların %100'ünde, sadece hidroksiklorokin almış hastaların %57,1'inde, kontrol grubunun ise %12,5'inde görüldüğü rapor edilmiştir.[91]

Teicoplanin, SARS-CoV-2'yi ve akrabası olduğu MERS koronavirüslerini inhibe etmekte olup, COVID-19 tedavisi için potansiyel bir ilaç olarak düşünülmektedir.[92]

2020 yılında New England Journal of Medicine dergisinde yayımlanmış bir randomize kontrollü çalışma, kombine lopinavir/ritonavir tedavisinin COVID19'a karşı etkili olmadığını belirlemiş, bu ilaç kombinasyonlarının, tek başına standart hastane bakımı ile kıyaslandığında hastanede kalma süresinde kısalmaya veya daha iyi sonuçlara yol açmadığını açıklamıştır.[93]

Şubat 2020'de Favipiravir, COVID-19 hastalığının deneysel tedavisi için incelenmektedir. 80 kişilik küçük bir araştırmanın sonuçlarına göre favipiravir, lopinavir/ritonavir kombinesine göre COVID-19 tedavisi için daha etkilidir. 17 Mart 2020 tarihli Çinli yetkililer tarafından yapılmış bir açıklamaya göre ilacın Vuhan ve Shenzhen'de meydana gelmiş vakaların tedavisinde etkili olduğu açıklanmıştır.[94][95]

Kamostat, transmembran proteaz, serin 2 (TMPRSS2) enziminin bir inhibitörüdür. HeLa hücrelerinde TMPRSS2'nin inhibe edilmesi, SARS-CoV ve insan koronavirüsü NL63 enfeksiyonlarının kısmen bloke edilmesine yol açmaktadır.[96] Bir in vitro çalışma, Camostat'ın Calu-3 akciğer hücrelerinin COVID-19'dan sorumlu virüs SARS-CoV-2 tarafından enfekte edilmesini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir.[97][98]

Sitokin fırtınası engelleyiciler değiştir

Sitokin fırtınası, ileri evrelerdeki şiddetli COVID-19 vakalarında görülebilen ve aşırı sitokin üretimine bağlı ölümcül olabilen tıbbi bir komplikasyondur. Hidroksiklorokinin sitokin fırtınalarına karşı etki gösterdiğine dair kanıt bulunmaktadır.[99]

Küçük bir araştırmanın ardından Çin'deki yetkililer Tocilizumab adlı ilacı, hastalığın tedavisinde izlenecek adımlar içerisine almıştır.[100][101] Madde, ileri düzey hastalarda göstermiş olduğu olumlu sonuçlar neticesinde, İtalya'da ulusal düzeyde randomize olmayan 2. faz klinik araştırmadan geçmektedir.[102][103][104] İlaç, sitokin fırtınalarını belirlemeye yarayan serum ferritin kan tahlilleri ile birlikte kullanılmaktadır.[105][106][107] İnterlökin 6 reseptör antagonisti olan Tocilizumab, 2017 yılında başka bir sitokin komplikasyonu olan kimerik antijen reseptör-T hücre tedavisinin (CAR-T tedavisi) yol açtığı sitokin salınım sendromunun tedavisi için FDA tarafından onaylanmıştı.[108]

Pasif bağışıklama değiştir

COVID-19'u atlatmış kişilerden alınan kan bağışlarının hastalık tedavisinde kullanımı araştırılan bir konu olmaktadır.[109] SARS için de denenmiş bu yöntem,[109] hastalıktan iyileşmiş kişilerin bağışıklık sistemleri tarafından üretilmiş antikorların ihtiyacı olan hastalara dağıtılmasını içermektedir. Aşısız bir immünizasyon (bağışıklama) yöntemi olan pasif antikor tedavisinin dışında, üretilmiş monoklonal antikor kullanımı da araştırılan bir pasif bağışıklama yöntemidir.[109]

Solunum desteği değiştir

COVID-19'un çoğu vakası solunum cihazıyla gerçekleştirilebilecek mekanik ventilasyon (makine yoluyla solunum desteği) gerektirmese de vakaların belli bir yüzdesinde bu gerekmektedir.[110][111] Solunum yetmezliği yaşayan hastalara en doğru desteğin nasıl verilebileceği hâlen araştırılmaktadır. Entübasyonun yanı sıra yüksek akımlı nazal kanül ve pozitif havayolu basıncı yöntemleri de kullanılabilir.[112] Hastalığın kritik aşamasında olan insanlarda bu diğer iki yöntemin entübasyonla aynı yararı sağladığı kesin değildir. Bununla birlikte bu yöntemler hastanın solunum yollarından virüs taşıyan daha fazla küçük parçacığın havaya dağılmasına yol açmaktadır.[110][113]

Adlandırma değiştir

Dünya Sağlık Örgütü hastalığın resmî adını ilk olarak koronavirüs hastalığı 2019 olarak belirledi. Resmi kısaltma olan COVID-19, hastalığın İngilizce ismi olan corona (CO), virus (VI) ve disease (D) kelimelerinin kısaltılması ile hastalığın keşif yılı olan 2019'a (-19) atfen oluşturuldu. İsim, DSÖ tarafından spesifik bir coğrafi konuma (örneğin Çin), hayvan türüne veya bir insan grubuna atıfta bulunmayacak şekilde, stigmalaşmayı önlemek adına uluslararası öneriler çerçevesinde kondu.[114][115] Zaman içerisinde hastalığın kısaltması Türkçe yaygın medyada Kovid-19 olarak da yer edindi.[116]

DSÖ'nün belirlediği resmî isminin yanı sıra, özellikle de salgının erken dönemlerinde, Vuhan zatürresi ismi de çeşitli medya kuruluşları tarafından kullanıldı.[117][118] Buna ek olarak, COVID-19 medyada sıklıkla sadece koronavirüs veya koronavirüs hastalığı olarak da bahsedildi.[119]

Diğer hayvanlar değiştir

İnsandan hayvana geçtiği doğrulanmış[120] ancak hayvanların taşıyıcı veya hasta olduğuyla ilgili henüz kesin bir bilgi yoktur.[121]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it". World Health Organization (WHO). 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
  2. ^ a b Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, ve diğerleri. (Şubat 2020). "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". Int J Infect Dis. Cilt 91. ss. 264–66. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. 
  3. ^ a b "WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19". World Health Organization (WHO) (Basın açıklaması). 11 Mart 2020. Erişim tarihi: 12 Mart 2020. 
  4. ^ "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization (WHO). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 
  5. ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention. United States. 10 Şubat 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b Gu, Jinyang; Han, Bing; Wang, Jian (27 Şubat 2020). "COVID-19: Gastrointestinal manifestations and potential fecal-oral transmission". Gastroenterology. doi:10.1053/j.gastro.2020.02.054. ISSN 0016-5085. 
  7. ^ a b Miri, Seyyed Mohammad; Roozbeh, Fatemeh; Omrani Rad, Ali; Alavian, Seyed Moayed (16 Mart 2020). "Panic of Buying Toilet Papers: A Historical Memory or a Horrible Truth? Systematic Review of Gastrointestinal Manifestations of COVID-19". Hepatitis Monthly. In Press (In Press). doi:10.5812/hepatmon.102729. ISSN 1735-143X. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  9. ^ Wang V (5 Mart 2020). "Most Coronavirus Cases Are Mild. That's Good and Bad News". The New York Times. 
  10. ^ "Q&A on coronaviruses". World Health Organization (WHO). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2020. 
  11. ^ "Coronavirus death rate: What are the chances of dying?". 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  12. ^ "Wuhan Coronavirus Death Rate". www.worldometers.info. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2020. 
  13. ^ "Coronavirus Update (Live) - Worldometer". www.worldometers.info. 
  14. ^ a b "Q&A on coronaviruses". World Health Organization (WHO). 11 Şubat 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. The disease can spread from person to person through small droplets from the nose or mouth which are spread when a person with COVID-19 coughs or exhales ... The main way the disease spreads is through respiratory droplets expelled by someone who is coughing. 
  15. ^ "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 Şubat 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. The virus is thought to spread mainly from person-to-person ... through respiratory droplets produced when an infected person coughs or sneezes. 
  16. ^ "Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)". www.cdc.gov. 10 Şubat 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  17. ^ Velavan TP, Meyer CG (Mart 2020). "The COVID-19 epidemic". Tropical Medicine & International Health. n/a (n/a). ss. 278–80. doi:10.1111/tmi.13383. 
  18. ^ a b "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary". Centers for Disease Control and Prevention. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  19. ^ Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, ve diğerleri. (Şubat 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research. 7 (1). s. 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6. PMC 7003341 $2. 
  20. ^ "CT provides best diagnosis for COVID-19". ScienceDaily. 26 Şubat 2020. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  21. ^ "Advice for public". World Health Organization (WHO). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2020. 
  22. ^ CDC (11 Şubat 2020). "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  23. ^ "Advice for public". World Health Organization (WHO). 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  24. ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Şubat 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020. 
  25. ^ "Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)". World Health Organization (WHO). 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  26. ^ Mahtani S, Berger M, O'Grady S, Iati M (6 Şubat 2020). "Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China". The Washington Post. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  27. ^ World Health Organization (Mart 2020). "Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report, 47". World Health Organization (WHO). hdl:10665/331444.  Geçersiz |hdl-access=free (yardım)
  28. ^ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). 16-24 Şubat 2020. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  29. ^ Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A.; Drosten, Christian; Zumla, Alimuddin (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712
  30. ^ "Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia". Wuhan Municipal Health Commission. 11 Ocak 2020. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  31. ^ Schnirring, Lisa (14 January 2020). "Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market". CIDRAP. Archived from the original on 14 January 2020. Retrieved 15 January 2020.
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  33. ^ https://tvhb.org.tr/2020/03/10/koronavirus-2019-covid-19-hakkinda-soru-ve-cevaplar/
  34. ^ Ji, Wei; Wang, Wei; Zhao, Xiaofang; Zai, Junjie; Li, Xingguang (22 Ocak 2020). "Homologous recombination within the spike glycoprotein of the newly identified coronavirus may boost cross‐species transmission from snake to human". Journal of Medical Virology. doi:10.1002/jmv.25682. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  35. ^ CDC. "CDC Tests for 2019-nCoV". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2020. 
  36. ^ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". World Health Organization (WHO). 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  37. ^ "Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. 29 Ocak 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  38. ^ "Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe". GlobeNewswire News Room. 30 Ocak 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  39. ^ Brueck H (30 Ocak 2020). "There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus". Business Insider. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  40. ^ "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub". NCBI. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  41. ^ Cohen J, Normile D (Ocak 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm" (PDF). Science. 367 (6475). ss. 234–35. Bibcode:2020Sci...367..234C. doi:10.1126/science.367.6475.234. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  42. ^ "Fast, portable tests come online to curb coronavirus pandemic". Nature. 23 Mart 2020. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  43. ^ Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, ve diğerleri. (Şubat 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research. 7 (1). s. 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  44. ^ Bai Y, Yao L, Wei T, Tian F, Jin DY, Chen L, ve diğerleri. (Şubat 2020). "Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.2565.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  45. ^ Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, ve diğerleri. (Şubat 2020). "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China". The New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmoa2002032.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  46. ^ a b c Bernheim A, Mei X, Huang M, Yang Y, Fayad ZA, Zhang N, ve diğerleri. (Şubat 2020). "Chest CT Findings in Coronavirus Disease-19 (COVID-19): Relationship to Duration of Infection". Radiology. s. 200463. doi:10.1148/radiol.2020200463. 
  47. ^ Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, ve diğerleri. (18 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children". New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmc2005073. ISSN 0028-4793. 
  48. ^ "COVID-19". Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  49. ^ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF). World Health Organization (WHO). 16-24 Şubat 2020. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  50. ^ Dong Y, Mo X, Hu Y, Qi X, Jiang F, Jiang Z, Tong S (2020). "Epidemiological Characteristics of 2143 Pediatric Patients With 2019 Coronavirus Disease in China" (PDF). Pediatrics. ss. e20200702. doi:10.1542/peds.2020-0702. 
  51. ^ Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, ve diğerleri. (18 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children". New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmc2005073. ISSN 0028-4793. PMID 32187458. 
  52. ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 Şubat 2020. 4 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  53. ^ Fang L, Karakiulakis G, Roth M (Mart 2020). "Are patients with hypertension and diabetes mellitus at increased risk for COVID-19 infection?". The Lancet Respiratory Medicine. 395 (10224). ss. e40. doi:10.1016/S0140-6736(20)30311-1. 
  54. ^ Heymann DL, Shindo N, ve diğerleri. (WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards) (Şubat 2020). "COVID-19: what is next for public health?". Lancet. 395 (10224). Elsevier BV. ss. 542–545. doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3. 
  55. ^ Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R (2020). "Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19)". StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  56. ^ Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, ve diğerleri. (2020). "Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study". The Lancet. Elsevier BV. doi:10.1016/s0140-6736(20)30566-3. ISSN 0140-6736. 
  57. ^ Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X (Mart 2020). "Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections". Liver International. doi:10.1111/liv.14435. 
  58. ^ "WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus". World Health Organization (WHO). 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  59. ^ a b "Report sulle caratteristiche dei pazienti deceduti positivi a COVID-19 in Italia" (PDF) (İtalyanca). Rome: Istituto Superiore di Sanità. 17 Mart 2020. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  60. ^ "Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020" (PDF) (İtalyanca). Rome: Istituto Superiore di Sanità. 19 Mart 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  61. ^ Wang W, Tang J, Wei F (Nisan 2020). "Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China". Journal of Medical Virology. 92 (4). ss. 441–47. doi:10.1002/jmv.25689.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  62. ^ "Coronavirus Age, Sex, Demographics (COVID-19)". www.worldometers.info. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  63. ^ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF). World Health Organization (WHO). 16-24 Şubat 2020. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  64. ^ Zheng YY, Ma YT, Zhang JY, Xie X (Mart 2020). "COVID-19 and the cardiovascular system". Nature Reviews. Cardiology. doi:10.1038/s41569-020-0360-5.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  65. ^ Ji Y, Ma Z, Peppelenbosch MP, Pan Q (Şubat 2020). "Potential association between COVID-19 mortality and health-care resource availability". Lancet Global Health. 8 (4). ss. e480. doi:10.1016/S2214-109X(20)30068-1.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  66. ^ Li XQ, Cai WF, Huang LF, Chen C, Liu YF, Zhang ZB, ve diğerleri. (Mart 2020). "[Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID-19 in 2020 in Guangzhou]". Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (Çince). 41 (5). ss. 634–637. doi:10.3760/cma.j.cn112338-20200228-00209. 
  67. ^ Jung SM, Akhmetzhanov AR, Hayashi K, Linton NM, Yang Y, Yuan B, ve diğerleri. (Şubat 2020). "Real-Time Estimation of the Risk of Death from Novel Coronavirus (COVID-19) Infection: Inference Using Exported Cases". Journal of Clinical Medicine. 9 (2). s. 523. doi:10.3390/jcm9020523. PMC 7074479 $2. PMID 32075152. 
  68. ^ Chughtai A, Malik A (Mart 2020). "Is Coronavirus disease (COVID-19) case fatality ratio underestimated?". Global Biosecurity. 1 (3). doi:10.31646/gbio.56 (kapalı 19 March 2020). 
  69. ^ Baud D, Qi X, Nielsen-Saines K, Musso D, Pomar L, Favre G (Mart 2020). "Real estimates of mortality following COVID-19 infection". The Lancet Infectious Diseases. doi:10.1016/S1473-3099(20)30195-X. PMID 32171390. 
  70. ^ "BSI open letter to Government on SARS-CoV-2 outbreak response | British Society for Immunology". www.immunology.org. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  71. ^ "Can you get coronavirus twice or does it cause immunity?". The Independent (İngilizce). 13 Mart 2020. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  72. ^ "They survived the coronavirus. Then they tested positive again. Why?". Los Angeles Times (İngilizce). 13 Mart 2020. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  73. ^ "14% of Recovered Covid-19 Patients in Guangdong Tested Positive Again - Caixin Global". www.caixinglobal.com (İngilizce). 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  74. ^ Cheung E (13 Mart 2020). "Some recovered Covid-19 patients may have lung damage, doctors say". South China Morning Post (İngilizce). 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  75. ^ The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (17 Şubat 2020). "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020". China CDC Weekly. 2 (8). ss. 113–122. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  76. ^ "Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020" (PDF) (İtalyanca). Rome: Istituto Superiore di Sanità. 19 Mart 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  77. ^ "코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황 (3월 22일, 정례브리핑)" (PDF). Korea Centers for Disease Control and Prevention. 22 Mart 2020. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  78. ^ "Total confirmed cases of COVID-19 per million people". Our World in Data. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 March 2020. 
  79. ^ "Total confirmed deaths due to COVID-19 per million people". Our World in Data. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 March 2020. 
  80. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  81. ^ "COVID-19 Resource Centre" (İngilizce). The Lancet. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  82. ^ "Bill Gates'ten 'corona virüs' adımı". NTV. 9 Mart 2020. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 
  83. ^ a b Li G, De Clercq E (Mart 2020). "Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)". Nature Reviews. Drug Discovery. 19 (3). ss. 149–150. doi:10.1038/d41573-020-00016-0. PMID 32127666.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  84. ^ Ko WC, Rolain JM, Lee NY, Chen PL, Huang CT, Lee PI, Hsueh PR (Mart 2020). "Arguments in favor of remdesivir for treating SARS-CoV-2 infections". International Journal of Antimicrobial Agents. s. 105933. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105933. 
  85. ^ Wang M, Cao R, Zhang L, Yang X, Liu J, Xu M, ve diğerleri. (Şubat 2020). "Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro". Cell Research. 30 (3). ss. 269–71. doi:10.1038/s41422-020-0282-0. 
  86. ^ Beeching NJ, Fletcher TE, Fowler R (2020). "BMJ Best Practices: COVID-19" (PDF). BMJ. 
  87. ^ "AIFA e Gilead annunciano che l'Italia è tra i Paesi che testeranno l'antivirale remdesivir per il trattamento del COVID-19". aifa.gov.it (İtalyanca). 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  88. ^ a b Gao J, Tian Z, Yang X (Şubat 2020). "Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies". Bioscience Trends. 14 (1). ss. 72–73. doi:10.5582/bst.2020.01047. 
  89. ^ Yao X, Ye F, Zhang M, Cui C, Huang B, Niu P, ve diğerleri. (Mart 2020). "In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)". Clinical Infectious Diseases. doi:10.1093/cid/ciaa237. PMID 32150618. 
  90. ^ Touret F, de Lamballerie X (Mart 2020). "Of chloroquine and COVID-19". Antiviral Research. Cilt 177. s. 104762. doi:10.1016/j.antiviral.2020.104762. PMID 32147496. 
  91. ^ "Hydroxychloroquine and azithromycin as a treatment of COVID-19: results of an openlabel non-randomized clinical trial" (PDF). 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  92. ^ Baron SA, Devaux C, Colson P, Raoult D, Rolain JM (Mart 2020). "Teicoplanin: an alternative drug for the treatment of coronavirus COVID-19?". Int. J. Antimicrob. Agents. s. 105944. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105944. 
  93. ^ Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan G, ve diğerleri. (Mart 2020). "A Trial of Lopinavir-Ritonavir in Adults Hospitalized with Severe Covid-19". The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2001282. PMID 32187464. 
  94. ^ "NHK World News 'China: Avigan effective in tackling coronavirus'". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  95. ^ "Japanese flu drug 'clearly effective' in treating coronavirus, says China". The Guardian. 18 Mart 2020. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  96. ^ Kawase M, Shirato K, van der Hoek L, Taguchi F, Matsuyama S (Haziran 2012). "Simultaneous treatment of human bronchial epithelial cells with serine and cysteine protease inhibitors prevents severe acute respiratory syndrome coronavirus entry". J. Virol. 86 (12). ss. 6537–45. doi:10.1128/JVI.00094-12. PMC 3393535 $2. PMID 22496216. 
  97. ^ Hoffman, Markus (5 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor". Cell. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020. 
  98. ^ Hoffmann M, Kleine-Weber H, Krüger N, Müller M, Drosten C, Pöhlmann S (31 Ocak 2020). "The novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) uses the SARS-coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells". bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.01.31.929042.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  99. ^ Yao X, Ye F, Zhang M, Cui C, Huang B, Niu P, Liu X, Zhao L, Dong E, Song C, Zhan S, Lu R, Li H, Tan W, Liu D (Mart 2020). "In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)". Clin. Infect. Dis. doi:10.1093/cid/ciaa237. PMID 32150618. 
  100. ^ Liu R, Miller J (3 Mart 2020). "China approves use of Roche drug in battle against coronavirus complications". Reuters. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  101. ^ "Effective Treatment of Severe COVID-19 Patients with Tocilizumab". ChinaXiv.org. 5 Mart 2020. doi:10.12074/202003.00026 (kapalı 2020-03-16). Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  102. ^ "Azioni intraprese per favorire la ricerca e l'accesso ai nuovi farmaci per il trattamento del COVID-19". aifa.gov.it (İtalyanca). 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  103. ^ "3 patients get better on arthritis drug". 5 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  104. ^ "Coronavirus, via libera dell'Aifa al farmaco anti-artrite efficace su 3 pazienti e a un antivirale: test in 5 centri" [Coronavirus, Aifa gives go-ahead to effective anti-arthritis drug on 3 patients and an antiviral: test in 5 centers]. Il Messaggero (İtalyanca). Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  105. ^ Mehta P, McAuley DF, Brown M, ve diğerleri. (16 Mart 2020). "COVID-19: consider cytokine storm syndromes and immunosuppression". The Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30628-0. PMID 32192578. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  106. ^ "How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid-19". Vox. 12 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  107. ^ Ruan Q, Yang K, Wang W, Jiang L, Song J (Mart 2020). "Clinical predictors of mortality due to COVID-19 based on an analysis of data of 150 patients from Wuhan, China". Intensive Care Medicine. doi:10.1007/s00134-020-05991-x. PMID 32125452. 
  108. ^ "China turns Roche arthritis drug Actemra against COVID-19 in new treatment guidelines". FiercePharma. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  109. ^ a b c Casadevall A, Pirofski LA (Mart 2020). "The convalescent sera option for containing COVID-19". The Journal of Clinical Investigation. doi:10.1172/JCI138003. PMID 32167489. 
  110. ^ a b Murthy S, Gomersall CD, Fowler RA (11 Mart 2020). "Care for Critically Ill Patients With COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.3633. PMID 32159735. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  111. ^ World Health Organization (28 Ocak 2020). "Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected" (PDF). 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  112. ^ Wang, Ke; Zhao, Wei; Li, Ji; Shu, Weiwei; Duan, Jun (30 Mart 2020). "The experience of high-flow nasal cannula in hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in two hospitals of Chongqing, China". Annals of Intensive Care. 10 (1). s. 37. doi:10.1186/s13613-020-00653-z. PMC 7104710 $2. PMID 32232685. 
  113. ^ McEnery, Tom; Gough, Ciara; Costello, Richard W (Nisan 2020). "COVID-19: Respiratory support outside the intensive care unit". The Lancet Respiratory Medicine. doi:10.1016/S2213-2600(20)30176-4. PMC 7146718 $2. PMID 32278367. 
  114. ^ "Novel coronavirus named 'Covid-19': WHO". TODAYonline. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  115. ^ "The coronavirus spreads racism against—and among—ethnic Chinese". The Economist. 17 Şubat 2020. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2020. 
  116. ^ "New York'un en büyük fuar alanı Kovid-19 hastanesi oldu". aksam.com.tr. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  117. ^ Lucey D, Sparrow A (14 Ocak 2020). "China Deserves Some Credit for Its Handling of the Wuhan Pneumonia". Foreign Policy. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  118. ^ Campbell C (20 Ocak 2020). "The Wuhan Pneumonia Crisis Highlights the Danger in China's Opaque Way of Doing Things". Time. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  119. ^ "Corona Virüsü aşısı bulundu mu, hangi tarihte ne zaman uygulanacak? Korona Virüsü tedavisi nasıl yapılıyor? İşte son durum". Milliyet. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  120. ^ "Hong Kong'da koronavirüs insandan hayvana bulaştı". Sputnik News. 3 Mart 2020. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  121. ^ "Koronavirus 2019 (2019 n-CoV) Hakkında Soru ve Cevaplar". Türk Veteriner Hekimleri Birliği. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullanıcı:Harej/sandbox&oldid=22992821" sayfasından alınmıştır