Kuban Nogay Ayaklanması

1783 Kuban Nogay Ayaklanması, Nogay bozkır göçebelerinin Rusya'nın genişlemesine direnmek için son önemli girişimiydi. Başarısızlığı, Kafkasya'nın kuzeyindeki toprakların Slav kolonizasyonunun yolunu açtı ve Rusya'nın Kafkasya'yı fethinde erken bir adımdı. Rus İmparatorluğu tarafından Kırım'ın ilhak edilmesinden ve çarlığın Nogayları Urallara yerleştirme planlarından kaynaklandı. Birkaç ay içinde Aleksandr Suvorov komutasındaki birlikler tarafından vahşice bastırıldı.

Azak Denizi'nin doğusunda ve Kafkasya'nın kuzeyinde Kuban bozkırı

Arka plan değiştir

Neredeyse 300 yıl boyunca Karadeniz'in kuzeyindeki Nogaylar teorik olarak Osmanlı Türklerinin bir vasalı olan Kırım Hanlığı'na bağlıydı. Uzak doğuda olan Kuban Nogayları, yakın gruplardan daha bağımsız olma eğilimindeydi. Rusya, Nogayları güneye iterek yavaş yavaş güneye doğru genişledi. Osmanlı-Rus Savaşı'nın (1768-1774) bir sonucu olarak, Kırım Hanlığı Osmanlılardan bağımsız hale geldi, ancak aslında bir Rus himayesi haline geldi (1774-1783). Ruslar tarafından tahta oturtulan Şahin Giray'ın popüler olmadığı ortaya çıktı ve Ruslar tarafından desteklenmesi gerekiyordu. Kuban Nogayları Rus hükûmetine düşman olmaya devam ettiler. 1781'de Nogaylar, Rus yanlısı Kırım Hanı'na düşman olarak yorumlanan Kuban üzerinde ajitasyona başladı. Temmuz 1782'de ayaklanma Kırım'a sıçramıştı. Bu ilk ayaklanma 1782'nin sonunda Rus birlikleri tarafından bastırıldı.[1][2]

Ayaklanma değiştir

8 Nisan 1783'te Rus imparatoriçesi II. Katerina, Kırım, Taman ve Kuban'ın Rus mülkü ilan edildiği bir manifesto yayınladı.[3] Bu, Nogayların Kırım'dan Rusya'ya nakledilmesi olarak yorumlandı. Karadeniz Nogaylarının önemli bir kısmı (Yedisan, Edişkul, Cemboyluk) Rus tebaası olmak istemeyerek Kuban'a göç etmeyi seçmiştir.

1783 yazının başlarında, Kuban Kolordusu başkanı Aleksandr Suvorov, Kuban Nogaylarını Rus İmparatorluğu'na bağlılık yemini etmeye ikna etmeye ve ikna etmeye çalıştı. Aynı zamanda, Grigori Potyomkin'in emriyle Nogayların Urallara, ayrıca Tambov Guberniyası ve Saratov Guberniyası'na (güney Uralların batısında) yeniden yerleştirilmesi için hazırlıklar yapıldı. 28 Haziran 1783'te Kuban ve Karadeniz Nogay Mirzaları, Yeya Nehri'nin ağzında Yeysk yakınlarında Rusya'ya sadakat yemini etti. Yeniden yerleşim, Yeya Nehri'nin tüm geçitlerini ve geçişlerini engelleyen Rus ve Kazak birliklerinin eskortu altında başladı.

Buna cevaben, 30-31 Temmuz 1783'te Kuban'da hareket etmeyi reddeden Nogayların çoğunluğunun ayaklanması başladı. 1 Ağustos'ta şafakta, isyancılar (7-10 bin adam), Butyrsky ve Vladimir alaylarının bir kısmının bulunduğu Orak Yylgasa (Uray-Ilgasa) ve Yeya nehirlerinin (yer?) birleştiği noktada karakola saldırdı,[4][5] Teğmen Jidkov tarafından komuta edildi. Şiddetli bir savaş başladı. Birinci Binbaşı Filoları (?премьер-майоров) Kekuatov ve Rautsius Butirski'lerin yardımına geldi. 30 kilometrelik bir yarıçapa uzanan savaş, Nogayların ağır bir yenilgisiyle sonuçlandı. Yine de Nogayların bir kısmı, Kuban'ın kuzeyden akan bir kolu olan Laba Nehri bölgesine doğru ilerledi ve güneye gitti. Hükûmet birlikleri Mambet-Mirza Murzabekov, Kelimbet-Mirza ve diğer birkaç Mirza'yı ele geçirmeyi başardı.

23 Ağustos gecesi, Yeysk çevresindeki Kazak gözcülerini indirerek ve iletişimi keserek, 5.000 kişilik bir Nogay atlı birliği Yeysk kasabasına bir saldırı başlattı. Yeysk garnizonu iki saldırıyı püskürttü. Azak Denizi'nden (sic) büyük bir Nogay atlı grubunun saldırganların yardımına hareket ettiğini öğrenen Leşkeviç, birliklerini kaleden çekti ve saldırganları topla dağıttı. Yeisk'e saldıran liderler arasında çoğunlukla genç Nogay aristokratları olan 40 mirza ve ağa vardı. Rus topları hafif silahlı göçebe süvarilere ciddi bir engel olduğu için Yeysk'i almak mümkün olmadı. Nogaylar ağır kayıplar verdi.

1 Ekim 1783 gecesi, Kuban Kolordusu ve Suvorov komutasındaki Don Kazaklarının bir kısmı gizlice Kuban nehrini geçti ve Kermenchik yakınlarındaki Laba Nehri'nin Kuban ile birleştiği noktanın 12 kilometre uzağındaki isyancıların ana kampının üzerine üşüştü.[6] Bu belirleyici savaşta Suvorov, Nogay birliklerini tamamen yendi.[5] Edişkul, Kasaev ve Navruz ordularından Mirzalar savaşta öldürüldü.

Yılın sonunda Suvorov, Kuban boyunca Nogayların bireysel gruplarına karşı seferler gönderdi.

Sonuçlar değiştir

Nogaylar için, bu savaşlarda 7.000'e kadar Nogay savaşçısı düştü ve kadınları ve çocukları saymazsak sayıları 1.000'i geçmeyen kişiler esir alındı. Sonuç olarak, mirzaların çoğunluğu Suvorov'a itaat teklifinde bulundu ve sonunda Kırım ve Nogay topraklarının Rus İmparatorluğu'na katılımını kabul etti. Buna karşılık, Rus makamları Nogayları Urallara yerleştirmek için orijinal planlarını terk etti. Kuban Nogaylarının bir kısmı, günümüzde birçok Nogay'ın yaşadığı Hazar kıyılarına taşındı. Cemboyluk ve Yedisan orduları, Azak Denizi'nin kuzeybatısındaki Moloçna Nehri bölgesine taşındı.

Nogaylar, tüm insanları etkileyen önemli kayıplara uğradı. Göçebe Nogay ordularının siyasi bağımsızlığı sonunda kayboldu. Birçok modern Nogay sosyal örgütü tarafından ayaklanmanın bastırılması bir soykırım eylemi olarak algılanıyor. Bazı Nogay örgütleri tarafından sağlanan rakamlara göre, ayaklanmanın bastırılması sırasında kadın ve çocuklar da dahil olmak üzere on binlerce insan öldürüldü.

Ayaklanmanın bastırılmasından sonra Rus İmparatorluğu için artık Kafkasya'nın kuzeyindeki bozkırların sömürgeleştirilmesinin yolu açıktı.

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Российские военные и дипломаты о статусе Крыма в период правления Шагин-Гирея". 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2019. 
  2. ^ "Владимир Гутаков. Русский путь к югу (мифы и реальность). Часть вторая". 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  3. ^ "Высочайший Манифест от 8 апреля 1783 года о принятии полуострова Крымского, острова Тамана и всей Кубанской стороны под Российскую Державу (СПб., 1783) - РуссПортал. Историческая библиотека русской цивилизации" (Rusça). www.russportal.ru. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  4. ^ "Василий Каширин: Вступление русских войск в Бессарабию и ликвидация Буджакской татарской орды в начале русско-турецкой войны 1806-1812 гг. - ИА REGNUM". ИА REGNUM (Rusça). 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  5. ^ a b Гутаков В. Русский путь к югу (мифы и реальность). Ч. 2. 9 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Вестник Европы, 2007, № 21. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ "Картины сражений и портреты Генералиссимуса". 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.