Vikipedi

Kosova'da doğa yürüyüşü

Kosova'da doğa yürüyüşü (hiking), 1928'de ilk yürüyüş derneğinin kurulmasıyla başladı ve o zamanlar Yugoslavya'nın bir parçası olan tüm topraklarda farklı derneklerin kurulmasıyla organizasyonlar devam etti. Kosova Savaşı'ndan sonra, HikingNjeri gibi toplulukların desteğiyle de pek çok etkinlik gerçekleştirildi,[1] bu topluluklar sadece etkinlikler düzenlemekle kalmadı, aynı zamanda sosyal medya aracılığıyla yürüyüşleri halka duyurmak için de çalışmalar gerçekleştirdi.

Brezovica dağında yürüyüş yapan insanlar

Doğa yürüyüşleri, gerçek anlamıyla, bir grup arkadaşın İpek'teki Gjeravica dağına tırmandığı 1930 dolaylarında başladı. Bu yürüyüş, kesin olarak kanıtlanmasa da, Kosova'da ilk kez bir zirveye yapılan yolculuktu. Kısa bir süre sonra insanlar doğa yürüyüşlerine ilgi göstermeye başlasa da, birçok dağ sınır bölgelerine yakındı ve o yıllarda yaşanan siyasi sorunlar nedeniyle insanlar bu bölgeleri ziyaret etmek için özel izinlere ihtiyaç duyuyordu. İnsanların ancak savaştan sonra, özellikle 2003-2005 yıllarında aktif yürüyüşçüler haline gelebilmelerinin nedeni savaşın doğal sonuçlarıdır. Kosova arazisinin büyük çoğunluğu dağlıktır.[2]

Son yıllarda yürüyüş ve dağcılık turizm için açısından önem kazanmaya başladı. Kosova'da bu hizmetleri sunan çeşitli firmalar yer almaktadır. Ayrıca, Alman Kalkınma Ajansı'nın desteklediği Balkanların Zirveleri adlı program Kosova'daki yürüyüş turizmine büyük bir destek sağladı.

Ülkenin iç kesimlerindeki dağlar tırmanış açısından zorlayıcı değildir, yine de iyi yürüyüş parkurlarına ev sahipliği yaparlar. Bu parkurların yükseklikleri 800-1200 metre arasındadır. Miruşa Nehri bu dağları ikiye ayırır. İlk bölüm iç dağların güneybatısında yer alır ve Millanoviq, Gajrak, Zatriq, Bajrak ve Gremnik dağlarını içerir.[3] İkinci bölüm ise Crnoljeva, Goleshi, Berisha, Kosmaqi, Drenica, Qyqavica dağlarından oluşmaktadır. Ülkeyi çevreleyen dağlar sınır bölgelerinin yakınında yer almaktadır. Bu bölgedeki dağların dik patikaları nedeniyle yürüyüş yapmak daha zordur ve çok fazla deneyim ve çeviklik gerektirir. Bu grupta yer alan dağlar şunlardır: Arnavut Alplerinin doğu sırt dağları, Hasi dağları, Peştriku zirvesi, Şar Dağı, Kortnik, Gallak'ın doğu dağları, Kopaonik ve Rogozna dağları.[4]

Yürüyüş bölgeleri değiştir

 
Hasani zirvesi

Tercih edilen yürüyüş bölgeleri, en azından biraz zorlu parkur içeren, aynı zamanda Prizren ve İpek gibi şehirlere yakın olan noktalarda yer alır.[5] Kosova'da yürüyüş için fırsatlar sunan birçok bölge olmasına rağmen, Şar Vadisi, Rugova Kanyonu'ndaki dağlar ve ayrıca İstok Vadisi gibi bölgeler, barındırdığı güzellikleri ve patikaları nedeniyle herhangi bir yürüyüşçünün öncelikli olarak ziyaret etmesi gereken yerler arasında gösterilir.[6] Bu yerlerin çoğuna herhangi bir araçla gitmek mümkündür ancak "Gjeravica", Mariashi, Roshkodoli, Žuti kamen, Milishefci ve Belegu Boğazı'ndaki bazı tepelerdeki parkurlara erişebilmek için bir arazi aracı kullanmak zorunluluktur. "Şar Dağı", pituresk manzarası ve herhangi bir aracın ilerleyebilmesine olanak sağlayan bakımlı yolları ile bilinir. Rugova ve Deçan Boğazı gibi bölgelerde durum bunun tam tesidir.

Yürüyüş parkurları değiştir

Aşağıda, çeşitli yerel ve ulusal yürüyüş kulüpleri tarafından derlenen en iyi ve en güvenli yürüyüş parkurlarından bazılarının bir listesi bulunmaktadır.[7][8]

İsim Uzunluk Bölge Zorluk
Guri ve Kuq 9,82 mil (15,80) km) İpek Orta
Brezoviça 21.17 mil (34 km) Ferizovik Zor
Drenaj 2,3 mil (3,7 mil) km) İpek Kolay
Hajla 6,51 mil (10,47) km) İpek Orta
Ceravica 12.83 mil (20.64) km) İpek Orta
Şatorice 26.39 mil (42.47) km) Leposaviç Orta

Yürüyüş mevsimleri değiştir

 
Koritnik zirvesi civarı, 2395 m

En tutkulu yürüyüşçüler soğuk kış aylarında kayak yaptıkları için Nisan-Aralık ayları yürüyüş için en uygun zaman olarak kabul edilir. Ancak, düşük kar yağışı nedeniyle kayak sezonlarının kısalması ve yürüyüş yapmanın artan popülaritesi ile birçok yürüyüşçü kış aylarında da aktif olmaya başladı. Kosova'daki dağlar Kasım'dan Nisan'a kadar karla kaplıdır, bu nedenle batıda dere geçişi ihtiyacı nedeniyle kar ve su geçirmez bot kullanımı zorunlu olarak kabul edilir. Sıcak havalarda yürüyüş için tercih edilen dağlar şunlardır: Đeravica, Hasi dağları, Şar Dağları etekleri, Gallak, Kopaoniku, Rogozna, Žuti kamen, Milishefci, Roshkodoli, Mariashi. Soğuk kış aylarında tercih edilen dağlar rakımı daha alçak ve eğimi daha az dik olanlardır: Prevallë, Pashallore, Pashtriku, Brezovica, Brod etekleri ve Kortnik.

Yürüyüş türleri değiştir

Kosova'daki yürüyüşçüler için dört ayrı yürüyüş faaliyet sunulmaktadır:[1]

Ekipman ve talimatlar değiştir

Gerekli ekipman büyük ölçüde yürüyüş etkinliğine ve parkurun doğasına bağlıdır. Temel bir kit su, harita, sırt çantası ve bir el feneri içermelidir.[9] Kıyafet olarak her şey giyilebilir ama yürüyüş botları doğa yürüyüşleri için faydalı olmaktadır. Yürüyüş sırasında karşılaşılabilecek tehlikeler arasında kaybolma, tehlikeli arazi koşullarından etkilenme, hayvan saldırılarına maruz kalma ve hastalanma gösterilebilir. Bu nedenle ilaç veya ilk yardım çantası taşınması da tavsiye edilir. Kosova'daki tüm parkurlarda işaretlemeler yeterli olmadığı için parkurlarda kaybolma riski bulunur, bu yüzden manyetik bir cep pusulası taşınılması da tavsiye edilir. Kosova'daki farklı yürüyüş kulüpleri, güneş gözlüğü, güneş kremi, ek giysi, ilk yardım çantası, yangın başlatıcı, bıçak ve gerekli görülen diğer birçok şeyi içeren bir hazırlık listesi hazırlamaktadır.[10] Kullanılan haritalar daha çok CBS (Coğrafi bilgi sistemi) haritalarıdır. Ayrıca Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı (MCYS) tarafından hazırlanan 1:25000 ve 1:50000 ölçekli haritalar da bulunmaktadır. İşaretler nadir olsa da, bölgede yürüyüş yapan yürüyüşçülerle karşılaşmak genellikle olasıdır, bu sayede yön bulmak da kolaylaşabilmektedir.[1]

İnsanlar ve yürüyüş değiştir

Kosova, dağ turizminin gelişimi için büyük bir potansiyele sahiptir. Kosova topraklarının tamamı %50'den fazla dağ kabartmasına sahiptir. Her yaştan insan yürüyüşe çıkabilir, yine de Kosova'daki çoğu yürüyüşçünün yaşı 30 ile 60 arasındadır. Kosova'nın sunduğu potansiyele kıyasla yürüyüşle ilgilenen insanların oranı, bu oranın yükseltilmesi için büyük çaba harcanmasına rağmen çok düşüktür.[1] Kosova'da yürüyüş yapmak ilginç ve unutulmaz deneyimler sunmaktadır ve pek çok kişi bu konuda yazılar yazmıştır.[11] Bazı yürüyüşçüler, farklı yürüyüş gezilerini kaydetmek için genellikle yanlarına bir günlük alırlar.[12] Bu günlükler genellikle kaç kilometre yürüdüklerini, zirveye ne kadar sürede ulaştıklarını, ziyaret ettikleri yerleri ve yürüyüş sırasında gördükleri önemli şeyleri içerir.[13]

Kosova'da yürüyüş yaparken nadir görülen varlıklar değiştir

Kosova'da yürüyüş yaparken nesli tükenmekte olan farklı türlerle,[14] nadir ve zehirli bitkilerle karşılaşılabilir.[15][16]

 
Vaşak

Bu hayvanlardan bazıları şunlardır:

Bitki türleri:

 
Amanita muscaria

Kulüpler değiştir

Kosova'da farklı yürüyüş etkinlikleri düzenleyen 25'ten fazla yürüyüş kulübü bulunmaktadır. Priştine'de en çok bilinenler: "HikingNjeri"[1] ve "SHBA Prishtina"[28] olsa da Prizren en fazla sayıda doğa yürüyüşüne ev sahipliği yapmasıyla bilinir. Son yıllarda, Kosova'da yürüyüş, "USAID", "AB Komisyonu" ve "Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı (MCYS)" gibi farklı kuruluşlardan destekler almaya başlamıştır.[29] Kosova'nın dağlarını deneyimlemenin ve dağlarda konaklamanın etkili yollarından birisi, bu kulüplerden birine katılmaktır. Yürüyüşler genellikle hafta sonları gerçekleştirilse de, bazı kulüpler haftalık ve hafta içi yürüyüşler de düzenlemektedir.[30]

Yürüyüş kulüplerinin kuruluş kronolojisi değiştir

İpek'teki "Gjeravica" topluluğu, 1928'de kurulmuştur ve bu alanda ilktir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Mitroviça, Yakova, Ferizovik, Priştine ve Prizren gibi şehirlerde birçok kulüp kuruldu. 1951'de daha sonra "Lidhja Bjeshkatare - Skitare e Kosovës" olarak adlandırılan ilk yürüyüş topluluğu kuruldu. Açık hava etkinlikleri dışında birçok kulüp dergi ve kitap yayınlamaya başladı. Bunlardan birisi "Gjeravica" dergisinin 19 sayısını yayınlamayı başaran "Gjeravica'nın Sesi" adlı dergidir.[31]

  • 1928: Gjeravica, İpek
  • 1948: Peştriku, şimdi Sharri, Prizren
  • 1948: Gërmija, şimdi Priştine 1, Priştine
  • 1948: Pashtriku, Đakovica
  • 1928: Sharri, şimdi Lyboteni, Uroševac
  • 1948: Trepça, Kosovska Mitrovica (artık yok)
  • 1950: Cicavica, Vučitrn (artık yok)
  • 1967: Zheleznicar, şimdi Kalaja, Kosova Polje
  • 2000: Eko, Prizren (artık yok)
  • 2000: Guri i zi, Dragaš
  • 2000: Blinaja, Lipljan
  • 2004: Marimangat e Pejes
  • 2004: Guri i shtrenjtë, Štimlje
  • 2004: Shkëlzeni, Đakovica
  • 2005: HikingNjeri, Priştine
  • 2008: Dardania, Gnjilane
  • 2009: The Hikers, Priştine

Günümüzde birçok kulüp daha aktif, yeni yollar ve yeni yerler keşfetmeye çalışmaktadır. Örneğin, Uroševac'tan "Sharri" kulübü, yeni yolları işaretleme ve oryantasyonu çok daha kolay hale getirmek için GPS kullanarak çalışmıştır.[32]

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c d e "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  2. ^ "Kosovo Travel Guide". 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  4. ^ Islami, Arben (2013). Pure Kosovo, INIT productions, Prishtinë
  5. ^ "Archived copy". 7 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  7. ^ "Top trails in Kosovo | Wikiloc". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  8. ^ "AllTrails: Trail Guides & Maps for Hiking, Camping, and Running | AllTrails". 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  9. ^ The Mountaineers, Mountaineering: The Freedom of the Hills, (1997), 0898864275.
  10. ^ Çaplar, Alan (2011). Bazat e bjeshkatarisë, Blini-BK, Đakovica.
  11. ^ Wassel, Tod, 2011, The Mountains of Dragash/Dragaš, Kosovo: Hiking and Nature Tourism Guide, United Nations Development Programme
  12. ^ "Archived copy". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  14. ^ Ministria e mjedisit dhe planifikimit hapësinor, 2010. Natyra, UNDP, Pristina
  15. ^ "Archived copy". 17 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  16. ^ Veselaj, Z, Sherifi, 2001, Llojet e rralla bimore dhe shtazore të Kosovës, Ekoklina & IMNMK, Prishtinë
  17. ^ Odden (2006). "Diet of Eurasian lynx, Lynx lynx, in the boreal forest of southeastern Norway: The relative importance of livestock and hares at low roe deer density". European Journal of Wildlife Research. 52 (4): 237. doi:10.1007/s10344-006-0052-4. 
  18. ^ Macdonald, D.W.; Barrett, P. (1993). Mammals of Europe. New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-09160-9. 
  19. ^ Bear Online Information System for Europe 14 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kora.ch. Retrieved on 2011-09-15.
  20. ^ Georges Cuvier, Edward Blyth, Robert Mudie, George Johnston, John Obadiah Westwood, William Benjamin Carpenter, The Animal Kingdom: Arranged After Its Organization, Forming a Natural History of Animals, and an Introduction to Comparative Anatomy, 1851, p. 171
  21. ^ Groves, C. (2008). Current views on the taxonomy and zoogeography of the genus Sus. pp. 15–29 in Albarella, U., Dobney, K, Ervynck, A. & Rowley-Conwy, P. Eds. (2008). Pigs and Humans: 10,000 Years of Interaction. Oxford University Press. 978-0-19-920704-6
  22. ^ "Archived copy". 23 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013. 
  23. ^ Mužinic, Jasmina (1992). "On Food and Feeding Habits in the White Stork, Ciconia c. ciconia, in the Central Balkans" (PDF). Ökologie der Vögel (Ecology of Birds). 14: 211-23. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  24. ^ Wasson, R. Gordon. The Wondrous Mushroom: Mycolatry in Mesoamerica, pp43–44
  25. ^ Ferat REXHEPI & Elez KRASNIQI, 2004, http://hacquetia.zrc-sazu.si/vol3_pdf/HQ3-1_6.pdf 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  26. ^ a b c d Krasniqi, E.A., Mala, Xh., Maxhuni, Q., Bajraktari, F., Hajdari, (2007), Stenoendemic species of Kosova's flora, 31st International Symposium on Vegetation in SE Europe,04-06 July 2007 Prishtina, Kosovo.
  27. ^ Millaku F (1999). Flora subalpike dhe alpike e Alpeve Shqiptare (Kosovë), Doctorate thesis, Prishtinë, Kosovë. Pp 90-91
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  29. ^ "Home - Ministry of Culture, Youth and Sport". 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  30. ^ http://www.newkosovareport.com/201004222184/Society/hiking-kosovo.html 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [dead link]
  31. ^ "Mirëmbajtje e planifikuar". FBNSK - Federata e Bjeshkatarisë dhe Ngjitjes Sportive e Kosovës. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosova%27da_doğa_yürüyüşü&oldid=32222429" sayfasından alınmıştır