Kibar Feyzo
Kibar Feyzo, yönetmenliğini Atıf Yılmaz'ın yaptığı, Kemal Sunal, Müjde Ar, Adile Naşit, Şener Şen, İhsan Yüce, İlyas Salman ve Erdal Özyağcılar'ın rol aldığı 1978 yapımı bir Türk komedi filmidir.[1] Türkiye'de ağalık düzenine kara mizah çerçevesinde yaklaşarak toplumcu gerçekçi bir nitelik taşıyan film, sınıfsal çatışmayı merkeze alması ve komünizm karşıtı önlemleri yermesiyle de politik bir yön taşıyan kült filmlerdendir.
 Filmin afişi | |
| Yönetmen | Atıf Yılmaz |
|---|---|
| Yapımcı | Nahit Ataman |
| Senarist | İhsan Yüce |
| Hikâye (eser) | Osman Şahin |
| Oyuncular | Kemal Sunal Müjde Ar Adile Naşit Şener Şen İhsan Yüce İlyas Salman Erdal Özyağcılar Bahri Ateş Reşit Çıldam |
| Müzik | Ahmet Yamacı |
| Görüntü yönetmeni | Erdoğan Engin |
| Kurgu | İsmail Kalkan Demirhan Ersunar |
| Yapım şirketi | Arzu Film |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Komedi |
| Renk | Renkli (35 mm) |
| Yapım yılı | 1978 |
| Çıkış tarih(ler)i | 1 Kasım 1978 |
| Süre | 82 dakika |
| Ülke |  Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Çekim yer(ler)i | Harran, Reyhanlı, Hatay |
Konusu değiştir
Film, köyde sevdiği kadınla evlenmek isteyen Feyzo'nun başlık parası toplamak isterken yaşadıklarını anlatır. Askerlik hizmetini tamamlayıp köyüne dönen Kibar Feyzo, Hacı Hüsam'ın kızı Gülo ile evlenmek için çabalar. Bilo da Gülo'ya talip olunca işler daha da karmaşık bir hâle gelir. Başlık parasını toplama işi bir yarış haline gelince Feyzo köyden ayrılır ve çalışıp para biriktirmek için İstanbul'a gider. Burada köye göre çok daha farklı bir yaşamın olduğunun farkına varır. Feyzo gözü açık biri olarak köyüne döndüğünde köyün ağası Maho ile sınıfsal bir çatışmaya girecektir ve şehirlerde ağalık düzeninin olmadığını, başlık parasının kalktığını anlatarak ağaya karşı cephe oluşturacaktır.[2]
Arka plan ve politik bağlam değiştir
Film Osman Şahin'in Kırmızı Yel kitabındaki Fareler adlı öyküsüne dayanmaktadır. Senaryo uygulaması İhsan Yüce tarafından yapılan film, ana hikâye etrafınca ciddi bir dönem uygulamaları eleştirisidir.[3] Filmde Kibar Feyzo ekseninde dönemsel olarak ivme kazanan sınıfsal ve ideolojik mücadele işlenir. Onun Maho Ağa'ya karşı girdiği mücadele bir çeşit kültür çatışmasıdır da.[4] Film 12 Eylül Darbesi öncesinde Türkiye'de sınıfsal çatışmayı, işçi hareketleri ve sendikalaşmadaki güçlükler ile mevcut ağalık düzenine hicivsel eleştiriler içerir.[5] Bu nedenle film Türkiye'de 10 yıl boyunca yasaklı kalmıştır.[6]
Film, anlambilimsel olarak incelendiği takdirde; komünizme karşı alınan önlemlere sert eleştiriler görülür. Örneğin filmde ağa rolündeki Şener Şen'in "Ula şurada 141 142 başsınız!" ifadesi kişi sayısıyla değil, dönemin Türk Ceza Kanunu'nun 141 ve 142. maddeleriyle ilgilidir. 1991 yılında bu maddeler yürürlükten kaldırılmıştır.[7]
Karakter analizi değiştir
Maho Ağo ve Kibar Feyzo karakterleri Türkiye'de iktidar-halk, otorite-sınıf kavramlarına yeni anlamlar katmıştır. Tanıl Bora'ya göre Kemal Sunal'ın canlandırdığı Kibar Feyzo karakteri toplumsal düzendeki "çarpıklıkları" hicvederken aynı zamanda "halkın sağduyusunu" temsil etmektedir. Duvara yazdığı "Faşo Ağa" ibaresiyle de ağasını faşist olarak tanımlar. Maho Ağa'nın "Faşo nedir?" sorusuna verdiği yanıt ise Türkiye'de "faşistliğe" bakışı şekillendirmiş, "ağır hakaret" anlamı katmıştır.[8]
Oyuncular değiştir
- Kemal Sunal - Kibar Feyzo
- Müjde Ar - Gülo
- Adile Naşit - Sakine Kadın
- Şener Şen - Maho Ağa
- İhsan Yüce - Hacı Hüso
- İlyas Salman - Bilo
- Erdal Özyağcılar - Zülfo
- Reşit Çıldam - Köylü (ses. Dinçer Çekmez)
- Bahri Ateş - Topal Hoca (ses. Rıza Tüzün)
- Abdullah Ferah - Memo (ses. Rıza Pekkutsal)
- Selim Acar - Ustabaşı
- Celal Yonat - Tuvaletçi (ses. Hayri Arlı)
- Sevtap Erdemli - Gelin
- Sabahat İzgü - Duvarı Sildiren Kadın
- Hüseyin Kaşif - Gelinin Babası (ses. Zafer Önen)
- Yılmaz Kurt
- Tuncer Sevi - Köylü (ses. Devrim Parscan)
- Güzin Özyağcılar
- Cevdet Arıkan - Damat
Kaynakça değiştir
- ^ "Sinematürk' te Kibar Feyzo". 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022.
- ^ Civan, Celil. "Kibar Feyzo". Türk Sineması Araştırmaları. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2022.
- ^ Çetinkaya, Ersin (2020). "TÜRK SİNEMASINDA TOPLUMSAL GERÇEKÇİ BİR KARAKTER: KİBAR FEYZO". The Journal of Social Sciences. 47 (47). s. 396. doi:10.29228/SOBIDER.45521.
- ^ Boz & Takımcı, Mikail & Dilek (2016). "Toplumsal Cinsiyet ve Değişme Bağlamında Gelenek, Otorite: "Kibar Feyzo"". Takımcı, Dilek; Gürses, İlknur (Ed.). Medyada Toplumsal Cinsiyet Okumalar. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. s. 101.
- ^ Çetin Ümmügülsüm, "Komedi Filmlerinde Toplumsal Eleştiri: Kemal Sunal Örneği", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, Ağustos 2019. kaynağından aktaran: Çetinkaya, s. 396.
- ^ Çetinkaya, s. 406.
- ^ Dr. Uğur Alacakaptan, Demokratik Anayasa ve Ceza Kanunu'nun 141 ve 142nci Maddeleri 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bora, Tanıl; Gentile, Emilio (2021). "Türkiye'de Faşist Sıfatının Serencamı". Faşist Kimdir?. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 10. ISBN 9789750530685.