Kiçece
Kiçece (kendilerince Qatzijob'al’ «bizim dilimiz», K'iche' «çok ağaç»; İspanyolca quiché; İngilizce K’iche’ ), Guatemala'nın El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango yörelerinde ve Meksika'nın güneydoğusunda Kiçeler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 1.270.953[3] kişilik nüfustan 890.596[1] kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2002 sayımına göre 524[2] konuşanı vardır. En yakın akrabası birlikte Kiçe-Açi dilleri adıyla alt grup oluşturan Açicedıir.
| Kiçece | |
|---|---|
| Qatzijob'al | |
| Ana dili olanlar | Guatemala, Meksika |
| Konuşan sayısı | 82.640 (Guatemala 2002)[1] + 524 (Meksika 2002)[2] (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | quc |
(Castilian = Guatemala İspanyolcası)
Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından eğitim-öğretim ve araştırması yapılan 22 Maya dili arasında yer alır.[4] Guatemala'da konuşanı en fazla olan (%8,7) yerli dildir. Okullarda öğretilir ve radyoda da kullanılır.
Popol Vuh (Popol Wu'uj) adlı elyazması Klasik Kiçece kaleme alınmıştır.
Lehçeleri değiştir
Kaufman (1970) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre beş lehçeye ayrılır
- Doğu Kiçecesi: Joyabaj, Zacualpa, Cubulco, Rabinal, San Miguel Chicaj yörelerinde konuşulur.
- Batı Kiçecesi: Nahualá, Santa Clara La Laguna, Santa Lucía Utatlán, Aldea Argueta, Sololá, Cantel, Zunil, San José Chiquilajá (Quetzaltenango), Totonicapán, Momostenango yörelerinde konuşulur. Nahualá şivesi diğerlerinden farklıdır. Proto-Mayaca kısa (a, e, i, o, u) ve uzun (aa, ee, ii, oo, uu) ünlüler arasında ayrım yapar ve korur; K’iche’ yerine K’ichee’ biçimini kullanırlar. Bu yüzden Maya dil bilimi çalışmalarında ayıraç olarak da değerlendirilir.
- Merkezî Kiçece: Santa María Chiquimula, San Antonio Ilotenango, Santa Cruz del Quiché, Chichicastenango yörelerinde konuşulur.
- Kuzey Kiçecesi: Cunén yöresinde konuşulur
- Güney Kiçecesi: Samayac yöresinde konuşulur
Kaynakça değiştir
- ^ a b "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Idioma_materno : Idioma o lengua en que aprendió a hablar". 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "refInegobdil" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b CDI-PNUD, Sistema de Indicadores sobre la Población Indígena de México, 2002. Publicado en: Serrano Carreto, Enrique. 2003. " ¿Cuántos indígenas hablan lengua indígena?, en: México Indígena, nueva época, Vol. 2, No. 4, mayo de 2003. Instituto Nacional Indigenista, México 27 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor". 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
- ^ "ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas". 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
Dış bağlantılar değiştir
- Allen J. Christenson's K'iche'-English Dictionary17 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A reversal, the English-K'iche' Dictionary5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.