Vikipedi

Kayadibi, Şavşat

Kayadibi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Kayadibi
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Kayadibi
Kayadibi
Kayadibi
Kayadibi'nin Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1532 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam247
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08750

Tarihçe değiştir

Kayadibi köyünün eski adı, Tsihisdziri'dir. Gürcüce bir yer adı olan Tsihisdziri (ციხისძირი), "kale dibi" (ციხე: kale; ძირი: dip) anlamına gelir.[3][4][5] Bu yer adı Türkçeye "Sihizir" olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli bir yayında Sihizir (سیخیذیر) olarak geçer.[6][7]

Tsihisdziri, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'de Tunç Çağı'na ait baltaların ortaya çıkması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi.[8] Sonraki dönemde bölge Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı.

Tsihisdziri, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında, Şavşat (Satlel / Satleli) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 42 hane ve 131 kişi tespit edilmiştir. Köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Tsihisdziri köyünün toplam nüfusunun 262 kişiden oluştuğu oraya çıkar.[9]

Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakları 1874 yılında dolaşan Giorgi Kazbegi, Şavşat nahiyesinin müdürünün Tsihisdziri’de ikamet ettiğini yazmıştır. Nahiye müdürünün buradaki varlığı, Tsihisdziri’yi Şavşat bölgesinin merkezi haline getirmişti. Köyde Hulo’dakine benzer dükkânlar bulunuyordu ve sadece Artvinli Ermeniler ticaret yapıyordu.[10]

Tsihisdziri, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda yenilen Osmanlı Devleti tarafından Berlin Antlaşması uyarınca Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Artvin Okrugu'nun Şavşet-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Garkloba nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) 10 köyünden biriydi. Rus idaresinin de Tsihis-Dziri (Цихис-Дзири) olarak kaydettiği köyde 1886 tarihli nüfus tespitine göre, 212'si erkek ve 202'si kadın olmak üzere 69 hanede 414 kişi yaşıyordu. Bir hane hariç, köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmişti. Bir naede ise, 1'i erkek ve 1'i kadın olmak üzere 2 Gürcü yaşıyordu. Köye bağlı "Askia-ogli" (Askiadze) mahallesi 11 haneden, "Gurvadze" mahallesi 14 haneden, Cami mahallesi 16 haneden, "Manuk-ogli" (Manukidze) mahallesi 15 haneden, "Sasun-ogli" (Sasunidze) mahallesi 9 haneden ve Tetkilde mahallesi 3 haneden oluşuyordu.[11]

Tsihisdziri, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Tsihisdziri köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla bu köyü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[12]

Tsihisdziri, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, sehven "Semzebir" adıyla kaydedilmiştir. Bu tarihte Artvin livasının Şavşat kazasının Merya nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 105 hanede yaşayan 600 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte "Türk" olarak yazılmıştır.[13] Tsihisdziri / Sıhizir Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kayadibi olarak değiştirildi.[14] 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Merya nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 754 kişiden oluşuyordu.[15] 1965 genel nüfus sayımında Kayadibi köyünde 1.106 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 529 kişi okuma yazma biliyordu.[16]

Tsihisdziri’de tarihsel yapılar iki kilise ve üç kaleden oluşmaktadır. Köyün güneyinde yol kenarında yer alan Tsihisdziri Kilisesi tek nefli bir köy kilisesidir. Bu kiliseden geriye görece sağlam duvarlar kalmıştır. Ortadan kalkmış olan ikinci kilise de köyün güney kesiminde yer alıyordu.[17]

Kayadibi köyünde bulunan üç kalenin, 11. yüzyılda Tbeti piskoposu Saba Mtbevari (1027-1072) tarafından Bizans sadırılarına karış inşa edilen "Tbeti'nin tepesindeki" Sveti kalesi olduğu tahmin edilmektedir. Köye Tsihisdziri adını veren bu kalelerden biri, köyün kuzeyinde kayalık bir tepenin zirvesinde yer alır. 1.870 metre yükseklikteki tepede yer alan kaleden günümüze yıkıntılar ulaşmıştır. Köyün batı tarafında ikinci bir kale vardır. 1.570 metre yükseklikteki tepede yer alan bu kalenin duvarları iki metre yüksekliktedir. Köyün kuzeyinde yer alan üçüncü kale ise, 1.680 metre yükseklikte kayalık tepenin zirvelerinden birinin üzerinde inşa edilmiştir. Bu kale de büyük ölçüde yıkılmıştır.[18]

Coğrafya değiştir

Kayadibi köyü, Artvin il merkezine 81 km, Şavşat ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[19]

Nüfus değiştir

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 267[2]
2020 247[2]
2019 243[2]
2018 253[2]
2017 198[2]
2016 229[2]
2015 220[2]
2014 169[2]
2013 237[2]
2012 235[2]
2011 249[2]
2010 246[2]
2009 248[2]
2008 248[2]
2007 227[2]
2000 370[19]
1990 545[19]
1985 671[19]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Kayadibi, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Kayadibi Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 84. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
  4. ^ "ციხე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 22 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "ძირი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  6. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 19". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2021. 
  7. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2021. 
  8. ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 8 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
  9. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 19, 101-105". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2021. 
  10. ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay (Çeviri: Rıdvan Atan), 2019, s. 82, ISBN 978-975-553-720-7.
  11. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1440". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022. 
  12. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021. 
  13. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021. 
  14. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 188, ISBN 978-9944-197-52-6.
  15. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 387" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021. 
  16. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
  17. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 172-173, ISBN 9789941478178.
  18. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 315-316, ISBN 9789941478178.
  19. ^ a b c d "Kayadibi Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kayadibi,_Şavşat&oldid=32455123" sayfasından alınmıştır