Józef Piłsudski
Polonyalı mareşal ve İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin ilk devlet başkanı
Józef Klemens Piłsudski (
| Józef Klemens Piłsudski | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Polonya devlet başkanı İkinci Polonya Cumhuriyeti devlet başkanı | |
| Görev süresi 14 Kasım 1918 - 11 Aralık 1922 | |
| Başbakan | Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Ignacy Jan Paderewski, Leopold Skulski, Władysław Grabski, Wincenty Witos, Antoni Ponikowski, Artur Śliwiński, Julian Nowak |
| Yerine geldiği | Bağımsızlık (Kral Naipliği Konseyi) |
| Yerine gelen | Gabriel Narutowicz (Devlet Başkanı) |
| Polonya Başbakanı 20. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı | |
| Görev süresi 15 Ağustos 1930 - 4 Aralık 1930 | |
| Başkan | Ignacy Mościcki |
| Yerine geldiği | Walery Sławek |
| Yerine gelen | Walery Sławek |
| Polonya Başbakanı 15. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı | |
| Görev süresi 2 Ekim 1926 - 27 Haziran 1928 | |
| Başkan | Ignacy Mościcki |
| Yerine geldiği | Kazimierz Bartel |
| Yerine gelen | Kazimierz Bartel |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 5 Aralık 1867 Zułów (Litvanca: Zalavas), Litvanya, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Mayıs 1935 (67 yaşında) Varşova, Polonya |
| Partisi | Yok (eskiden PPS) |
| Evlilik(ler) | Maria Piłsudska; Aleksandra Piłsudska |
| Dini | Katolik |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Polonya
|
| Branşı |  Polonya Kara Kuvvetleri
|
| Hizmet yılları | 1914-1923, 1926-1935 |
| Rütbesi | Mareşal |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı |
I. Dünya Savaşı'nda Polonya Lejyonları'nı kurdu, 1918'de Polonya'nın yeniden bağımsızlığına öncülük etti ve 1920 Polonya-Sovyet Savaşı'nda "Varşova Muharebesi" zaferini kazandı. 1926-1935 arasında fiilen ülkeyi yönetti. "Polonya'nın Kurucusu" ve "Mareşal" unvanlarıyla anılır.
Erken Yaşam ve Sürgün (1867-1892)
değiştir- Aile Kökeni: Zułów'ta (günümüzde Litvanya) soylu ancak yoksul bir Polonya-Litvanyalı ailede doğdu. Gençliğinde Rus karşıtı edebiyatla tanıştı.
- Sürgün: 1887'de Çar III. Aleksandr'a suikast planına adı karıştığı gerekçesiyle (Proleter Parti üyeliği nedeniyle) 5 yıl Sibirya'ya sürüldü. Bu dönemde sosyalist fikirleri benimsedi.[4]
Devrimci Mücadele (1893-1914)
değiştir- PPS Liderliği: 1893'te Polonya Sosyalist Partisi'ne (PPS) katıldı. 1904'te PPS Devrimci Fraksiyonu'nu kurdu ve silahlı mücadeleyi başlattı.
- Askeri Örgütlenme: 1908'de Askeri Devrimci Birlik'i (ZWC) kurarak ilk Polonya yeraltı ordusunu oluşturdu. 1912'de Polonya Askeri Örgütü (POW) lideri oldu.[5]
I. Dünya Savaşı ve Bağımsızlık (1914-1918)
değiştir- Polonya Lejyonları: Avusturya-Macaristan desteğiyle I. Tugay'ı kurdu (1914). Ancak Almanların Polonya'yı kukla devlet ilan etmesi üzerine 1917'de tutuklandı (Magdeburg Hapishanesi).
- Bağımsızlık İlanı: Kasım 1918'de serbest kalıp Varşova'ya döndü. 11 Kasım 1918'de Polonya Devleti'nin Geçici Lideri [6]ilan edildi.
Polonya-Sovyet Savaşı (1919-1921)
değiştir- "Doğu Perdesi" Stratejisi: Sovyet ilerleyişini durdurmak için Ukrayna ile ittifak kurdu. Ağustos 1920'de Varşova Muharebesi'nde Kızıl Ordu'yu yenerek "Vistül Mucizesi"ni yarattı.
- Riga Antlaşması: 1921'de imzalanan antlaşmayla doğu sınırları çizildi. Piłsudski, Ukrayna'nın kaybedilmesini eleştirdi.
İktidar Dönemi ve Sanacja Rejimi (1926-1935)
değiştir- Mayıs Darbesi (1926): Parlementer krize tepki olarak askerî düzenle iktidarı ele geçirdi. Resmi unvanı olmamasına rağmen Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı sıfatıyla yönetti.
- Sanacja (İyileştirme): Yolsuzluk ve siyasi kutuplaşmaya karşı otoriter reformlar başlattı. Muhalefeti bastırdı, anayasayı askıya aldı (1935'te yeni anayasa).[7]
Ölüm ve Miras
değiştir- Sağlık Sorunları: 1935'te karaciğer kanserinden öldü. Cenazesi Kraków'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi.
- Tartışmalı Miras: Milliyetçilerce "ulusal kahraman", sol kesimce "diktatör" olarak anılır. Bağımsız Polonya'nın sembolü kabul edilir.[8]
Kaynakça
değiştir- ^ Drozdowski & Szwankowska 1995, ss. 9–11.
- ^ Lerski 1996, s. 441.
- ^ Held 1992, s. 249.
- ^ Dyrcz-Freeman, Dobrochna; Jędrzejewicz, Wacław; Jedrzejewicz, Waclaw (1983). "Józef Piłsudski, 1867-1935: Życiorys". The Slavic and East European Journal. 27 (4): 499. doi:10.2307/307415. ISSN 0037-6752.
- ^ Linch, Amy (20 Nisan 2009). "Piłsudski, Józef (1867–1935)". The International Encyclopedia of Revolution and Protest: 1-3. doi:10.1002/9781405198073.wbierp1181.
- ^ "Piłsudski, Józef Klemens". Brill’s Digital Library of World War I. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2025.
- ^ Ajnenkiel, Andrzej (1992), The Establishment of a National Government in Poland, 1918, Palgrave Macmillan UK, ss. 133-143, erişim tarihi: 31 Mayıs 2025
- ^ Martin, Jocelyn S. (9 Mayıs 2022), From Dictator to Hero, Routledge, ss. 63-83, erişim tarihi: 31 Mayıs 2025
Bibliyografya
değiştir- Drozdowski, Marian Marek; Szwankowska, Hanna (1995). "Przedmowa". Pożegnanie Marszałka: Antologia tekstów historycznych i literackich (Lehçe). Varşova: Towarzystwo Miłośników Historii—Komisja Badań Dziejów Warszawy Instytutu Historii PAN: Oficyna Wydawnicza "Typografika". ISBN 978-83-86417-18-6.
- Lerski, Jerzy Jan (1996). Historical Dictionary of Poland, 966–1945. Editing and emendations by Piotr Wróbel and Richard J. Kozicki. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-26007-0.
- Held, Joseph (1992). The Columbia History of Eastern Europe in the Twentieth Century. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-07697-5.
Wikimedia Commons'ta Józef Piłsudski ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Yeni makam |
Polonya Devlet Başkanı 1918–1922 |
Sonra gelen: Gabriel Narutowicz |
| Önce gelen: Kazimierz Bartel |
Polonya Başbakanı 1926–1928 |
Sonra gelen: Kazimierz Bartel |
| Önce gelen: Walery Sławek |
Polonya Başbakanı 1930 |
Sonra gelen: Walery Sławek |