Israel Gelfand

Sovyet matematikçi (1913 – 2009)

Israel Moyseyovich Gelfand (Yidiş: ישראל געלפֿאַנד‎, RusçaИзра́иль Моисе́евич Гельфа́нд; 2 Eylül [E.U. 20 Ağustos] 1913 - 5 Ekim 2009), Yahudi asıllı ünlü bir Sovyet matematikçisiydi. Grup teorisi, temsil teorisi ve fonksiyonel analiz dahil olmak üzere matematiğin birçok dalına önemli katkılarda bulundu. Lenin Nişanı ve ilk Kurt Ödülü de dahil olmak üzere birçok ödülün sahibi, Kraliyet Cemiyeti'nin Yabancı Üyesi ve Moskova Devlet Üniversitesi'nde profesördü ve 76. doğum gününden kısa bir süre önce Rutgers Üniversitesi'nde Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti ve yaşamının sonuna dek orada kaldı.

Israel Moyseyovich Gelfand
Doğum2 Eylül 1913(1913-09-02)
Okny, Kherson Governorate, Rus İmparatorluğu
Ölüm05 Ekim 2009 (96 yaşında)
New Brunswick, New Jersey, Birleşik Devletler
EğitimMoskova Devlet Üniversitesi
ÖdüllerOrder of Lenin (three times)
ForMemRS (1977)
Wolf Prize (1978)
Wigner Medal (1980)
Kyoto Prize in Mathematical sciences (1989)
AMS Steele Prize (2005)
Kariyeri
DalıMatematik
Doktora
danışmanı
Andrey Kolmogorov
Doktora öğrencileri

İlk yıllar

değiştir

Gelfand, 1913'te günümüzde Ukrayna'nın güneybatısındaki küçük bir kasaba olan Okny'de, Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Gelfand'ın söylemine göre babası, bir değirmen sahibi olduğu için onun liseden atılmasına sebep oldu. Hem liseyi hem de üniversiteyi atlayarak, 19 yaşında, dönemin önde gelen matematikçilerinden biri olan Andrey Kolmogorov'un profesör olduğu Moskova Devlet Üniversitesi'ne girdi ve lisansüstü eğitimine başladı.[1]

Çalışmaları

değiştir

Gelfand, aşağıdakiler dahil diğer birçok çalışmask ile tanınır:

  • Sergei Fomin ile birlikte yazdığı Değişkenler Hesabı (1963) kitabı
  • Banach cebir teorisinde Gelfand gösterimi;
  • Banach cebir teorisinde Gelfand-Mazur teoremi;
  • Gelfand-Naimark teoremi;
  • Gelfand-Naimark-Segal yapımı;
  • Gelfand - Shilov uzayları;
  • Gelfand-Pettis integrali;
  • Karmaşık klasik Lie gruplarının temsil teorisi;
  • Yarıbasit Lie cebirlerinin temsil teorisinde Verma modülleri teorisine katkılar (IN Bernstein ve SI Gelfand ile);
  • Dağılım teorisine katkılar ve sonsuz boyutlu uzaylarda ölçümler;[2]
  • Otomorfik formların temsillerle bağlantısının ilk gözlemi (Sergei Fomin ile);
  • Atiyah-Singer indeksi teoremi ile ilgili varsayımlar;
  • Sıradan diferansiyel denklemler (Gelfand- Levitan teorisi);
  • Varyasyonlar hesabı ve soliton teorisi (Gelfand-Dikii denklemleri);
  • Sivri uç biçimleri felsefesine katkılar;
  • Gelfand-Fuks yapraklanma kohomolojisi;
  • Gelfand - Kirillov boyutu;
  • İntegral geometri;
  • Pontryagin sınıfının kombinatoryal tanımı;
  • Genel hipergeometrik fonksiyonlar;
  • Gelfand - Tsetlin örüntüleri;
  • Gelfand - Lokutsievski yöntemi

Gelfand, Zorya Shapiro [ru] ile evlendi; Sergei, Aleksandr ve Vladimir isimlerinde iki oğlu oldu. Aleksandr erken yaşlarda lösemiden öldü. Yaşları oldukça ileri olan bu iki oğlu, günümüzde Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşamaktadır. İlk karısından boşanmanın ardından Gelfand, ikinci karısı Tatiana ile evlendi; Tatiana isminde bir kızları oldu. Ayrıca ailede dört torun, üç büyüktorun vardır.[3][4] Günümüzde Gelfand ile ilgili anılar, ailesi tarafından yönetilen özel bir web sitesinde toplanmaktadır.[5]

Yayınlar

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Science Obituaries: Israel Gelfand". The Telegraph. Londra. 26 Ekim 2009. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020. 
  2. ^ Generalized Functions, Academic Press, 1964, s. 375, ISBN 0-12-279504-0 
  3. ^ "Chang, Kenneth. "Israel Gelfand, Math Giant, Dies at 96", The New York Times (7 Ekim 2009)". 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  4. ^ Stewart (8 Kasım 2009). "Israel Gelfand obituary". The Guardian. Londra. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  5. ^ http://israelmgelfand.com/ 23 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. site dedicated to Israel M. Gelfand
  6. ^ Guillemin, Victor (1980). "Review: Generalized functions, by I. M. Gel'fand and G. E. Shilov". Bull. Amer. Math. Soc. (N.S.). 3 (1, Part 1): 758-762. doi:10.1090/s0273-0979-1980-14813-2. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  7. ^ Catanese, Fabrizio (2000). "Review: Discriminants, resultants, and multidimensional determinants, by I. M. Gelfand, M. M. Kapranov, and A. V. Zelevinsky". Bull. Amer. Math. Soc. (N.S.). 37 (2): 183-198. doi:10.1090/s0273-0979-99-00858-7. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  8. ^ "Review: Discriminants, Resultants, and Multidimensional Determinants, by I. M. Gelfand, M. M. Kapranov, and A. V. Zelevinsky". Mathematical Association of America. 2009. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 

Dış bağlantılar

değiştir