Hipomeiones
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Mart 2023) |
Hypomeiones, antik Sparta'da hukuki ve politik haklarını yitirmiş halk grubuna verilen genel isimdir.[1]
Tanımlama değiştir
Sparta'nın klasik döneminde yaklaşık milattan önce 490-323 yıllarında var olan Hypomeiones sınıfı, nispeten az haklara sahip olan bir alt sınıftı. Aşırı derecede fakirleşen bu Sparta vatandaşları tüm mülklerini sattıktan sonra artık belirli sosyal gruplara (örneğin sisitya etkinliklerine) katılamazlardı. Ekonomik zayıflık beraberinde asli vatandaşlık hakları ile politik haklarını da yitiren Hymomeionesler, özellikle MÖ 370li yıllarda yaşanan ekonomik krizden ötürü sayıca artmaya başladılar. Bu dönemde Sparta'da savaşa gönderilen hoplitlerin sayısı Aristoteles'in aktardığına göre 1000 ila 1500 kişi aşmamaktaydı ki bu rakam bir yüzyıl öncesinde 8000 hopliti bulmaktaydı.
Çeşitleri değiştir
Sparta'nın toplumsal yapısı gereği fakirleşen halk Hypomeiones dışında Mothakes, Nothoi ve Synthophoi gibi farklı alt gruplara da ayrılabilmekteydi. Mothakes ve Nothoi olarak da adlandırılan Hypomeiones'in bu alt grupları, babaları tam vatandaş ancak anneleri tam vatandaş olmayan Spartalıları kapsamaktaydı. Fakirleşen orta sınıfın çocukları olan bu bireyler, Agoge'de tam vatandaş sayılan Spartalıların çocuklarıyla birlikte Agoge'yi tamamlarlar ve bu süreç içerisinde Syntrophoi olarak adlandırılırlardı. Bu çocuklar için tam vatandaşlık seviyesine yükselmek mümkündü. Mothakesler birlikte Agoge eğitimini tamamlayıp omuz omuza savaştıkları yoldaşlarının ölümü sonrası onların mirasını devralabilir ya da savaş sırasında gösterdikleri büyük cesaret sonrası sınıf değiştirebilirlerdi. Bu duruma en önemli örnek Ksenofon'un Hellenika adlı eserinde aktarılmaktadır. Burada aktarılana göre fakirleşen eski bir Hypomeiones alt sınıftaki diğer vatandaşları politize ederek isyana sürüklemek istemekteydi. Kinadon isimli bu Spartalı, isyana sebebiyet veremeden yakalanmıştı.[2]
Hypomeiones kavamını ortaya atan ve sıkça kullanan Ksenofon, bu kavramla tüm vatandaşlık haklarını yitirmiş Spartalıları tanımlamaktaydı. Ancak Ksenofon'un kullanımına göre Hypomeiones sınıfına Agoge'deki genç yaşlarda katılınılan zorlu Agoge eğitimini başarı ile tamamlayamayanlar da dahildi. Agoge bu anlamda Sparta'nın toplumsal yapısında yer almak için gerekli olan bir temel koşul olarak görünmekteydi. Agoge eğitimini başarı ile tamamlamamış hiçbir birey, toplumsal kademeleri yükselemezdi. Öte yandan Ksenofon, Hypomeiones kavamını zaman zaman daha geniş anlamda da kullanır. Vatandaşlık hakkını yitirmeyen ancak savaştan kaçarak Sparta toplumunda kabul edilemeyecek bir davranış sergileyen Tresantesler, ödlekler olarak görülmüş ve haklara sahip olmalarına rağmen, sözü geçmeyen bireyler olarak toplumda yer almışlardır. Savaştan kaçan böylesi vatandaşların, askeri bir devlet olan Sparta'da sonraki dönemlerde de kahramanca davranışlar göstermesi, onun halk arasında bilinen kötü namının düzelmesine katkı sağlamamaktadır. Burada bahsedilen belirli gruplar dışında Hypomeiones'i oluşturan sınıf fakir alt tabaka ya da fakirleşen vatandaşlardı. Halk arasında küçümsenmeseler de, bu vatandaşlar için vatandaşlık haklarını kaybetmek, devlete bulunan finansal destek (öğünlerin ödenmesi) ile doğrudan bağlantılıydı. Yeniden zenginleşen bir vatandaşın, eski vatandaşlık haklarını geri alması mümkün olsa da, Sparta'da bu durumun nadir gerçekleştiği düşünülmektedir.
Önemi değiştir
Fakirleşen halkın, kendisine savaşta kullanacağı eşyaları alamayacak hale gelmesi hoplitlerin sayısında ciddi bir düşüşe yol açtı. Askeri bir devlet olan Sparta için, fakirleşen halk asker sayısında bir azalma anlamına gelmekteydi. Politik haklara ve dolayısıyla devletin verdiği kararlara da katılamayan ve sayısı gitgide artan bu kalabalık grup, Aristoteles'e göre[3] Sparta'nın gerilemesinde büyük rol oynamıştır.
Kaynakça değiştir
Hypomeiones sınıfı ile günümüze ulaşan metinler, Atinalı olarak Sparta'da yaşayan Ksenefon, Thukididis ve Aristoteles'in yazdıklarıdır.
Literatür değiştir
Tarihi kaynaklar değiştir
- Ksenofon, Yunan Tarihi / Hellenika, Sergi Yayınevi 1984 (Çeviren:Bilge Umar)
- Aristoteles, Politika, Remzi Yayınevi 2014 (Çevirmen: Mete Tunçay)
İkincil kaynaklar değiştir
- Karl Christ (Hrsg.): Sparta (= Wege der Forschung. Bd. 622). Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1986, .
- William G. Forrest: A History of Sparta. 950–192 B.C. Norton, New York NY u. a. 1969.
- Stefan Link: Der Kosmos Sparta. Recht und Sitte in Klassischer Zeit. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1994, .
- Raimund Schulz: Athen und Sparta. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2003, .
- Lukas Thommen: Sparta. Verfassungs- und Sozialgeschichte einer griechischen Polis. Metzler, Stuttgart u. a. 2003, .