Hisar Camii
Hisar Camii (Yâkub Bey Camii, Molla Yakup Camii), İzmir, Konak ilçesinde, adını verdiği Hisarönü bölgesi ile Kemeraltı Çarşısı ve Kızlarağası Hanı çevresinde yer alan cami.
.jpg) | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Konak, İzmir, Türkiye |
| Koordinatlar | 38°25′17″K 27°08′01″D / 38.42139°K 27.13361°D |
| İnanç | İslam |
| Durum | Etkin |
| Mimari | |
| Mimari biçim | Osmanlı mimarisi |
| Tamamlanma | 1006 (Hicri), 1597/1598 (Miladi) |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
Yapımı değiştir
Hisar Camii, Aydınoğulları Beyliği'nin Osmanlı İmparatorluğu idaresi altına girmesinden 150 yılı aşkın sene sonra, Aydınoğulları soyundan gelen Özdemiroğlu Molla Yakup Bey tarafından yaptırıldığı kabul edilmektedir. 1006 (Hicri), 1597/1598 (Miladi) yılında yaptırılan İzmir'in tarihi ve en büyük camisidir. Yapılan araştırmalarda caminin; 1402 yılında Timur İmparatorluğu'nun kurucu lideri Timur tarafından ele geçirildiği ve sonra da yıkıldığını belirten İzmir Liman Kalesi'nin yıkıntıları üzerinde yaptırıldığı üzerinde durulmaktadır.[1][2] Bu Liman Kalesi (Aşağı Kale, Hisar Kalesi, Ok Kalesi) 1231-1235 yılları arasında iç limanın ağzında yaptırılmıştır.[3] 1671-1672 yılında İzmir'e gelen Evliya Çelebi de hem Kadifekale'nin hem de bu hisar kalesinin varlığını kaydetmiştir. Caminin adı da İç Liman Kalesi'nin aşağı kapısı önünde bulunduğundan ötürü Hisar Camii olmuştur. Caminin mihrabı üçlüdür ve İtalyan etkilerini taşımaktadır. Bu özelliğiyle ender üç mihraplı camiler arasındadır. Bunun sebebinin ise caminin banilerinin üç kişi olmasına bağlanmaktadır.[4]
Bazı kaynaklarda da binanın üzerine yapıldığı bölgenin öncesinde Latin kilisesi olduğunu söylemektedir. Bir başka tez ise Molla Yakup adındaki başka bir kişiye ve 14. yüzyıla kadar cami varlığını geri götürmektedir. Arap gezgin İbn-i Batuta’ya göre de İzmir’de Şeyh Yakup diye birisinin varlığı 14. yüzyılın başında kesindir, ancak camiyle ilişkisi belli değildir.[5]
Mimari özellikleri değiştir
Şehrin abidevi ilk yapısı kabul edilen Hisar Camii 1813, 1868 ve 1881 depremlerinde hasar görmüştür. 1870 tarihli kitabede tadilat çalışmaları şöyle belirtilmiştir:
1870 tarihli kitabe; aktaran: Şükrü Tül - Hisar Camii[5]
1813, 1870, 1881, 1890, 1927, 1938, 1985 ve 2009-2011 yıllarında onarılmıştır. 1813 onarımında caminin önüne bir son cemaat yeri eklenmiştir.[6] Merkezî kuruluştaki harimle kuzeyindeki yedi kubbeli son cemaat yeri ve minareden oluşur. Caminin minaresi kesme taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir. Minarenin ilk onarımı 22 Mayıs 1890 tarihinde İzmir valisi Halil Rıfat Paşa eliyle gerçekleşmiştir. 1927 yılında yaşanan depremde yıkılan bu minarenin yerine dönemin İzmir valisi Kazım Dirik Paşa hızla yenisini yaptırmış ve dönemin geleneklerine uyularak minare kaidesi Kütahya çinileri ile süslenmişti. Minare kapısı üzerindeki yazıt “İzmir valisi Mirliva Kazım Paşa zamanında inşa edilmiştir H 1343/M 1927” diyerek bu onarımı anar.[5] Son restorasyonu 2009-2011 yılları arasında tamamlanan cami, 11 Mart 2011 Cuma günü Cuma Namazı ile birlikte ibadete açılmıştır.[7]
Harimde mihrap önündeki büyük kubbeli kare hacim üç yönden daha küçük kubbeli hacimlerle kuşatılmıştır.[8] Kesme taş ve moloz taştan yapılan kare planlı camide, sekiz fil ayağı üzerine oturan merkezi bir kubbe ve onu destekleyen altı kubbe bulunmaktadır. Batı yönündeki son cemaat yerinden ibadet mekanına üç kapıyla girilen camide son cemaat yeri, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlı sekiz mermer sütunun taşıdığı yedi kubbeyle örtülüyor.[6] Yakın tarihlerde son cemaat yerinin önü camekânla kapatılmıştır. Ahşap Minberi sedef kakmalı, mihrap ise yuvarlak bir niş şeklinde, içi 18 ve 19. yüzyılın kalem işleri ile bezelidir.[1] Giriş kapısı üzerinde Ali İmran Suresi'nin 97. ayetinden bir kısım olarak Oraya kim girerse, güven içinde olur (وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ اٰمِناًۜ) yazmaktadır.[5] Kemerlerin sütun başlıklarındaki üslup bir Roma yapısından devşirilmiş izlenimi verirler. Kadınlar mahfilinde üstündeki, harime kapıdan girince sağdaki sütunda, alçı dekorasyonu olmaksızın, özgün biçimiyle korunmuş bir başlığın da desteklediği gibi yapının inşasında sütun başlıkları özgün biçimleriyle tasarlanarak yerleştirilmiştir. Son cemaat yerinin sütunları ise İzmir’in ilkçağ yapılarından olduğu öne sürülmektedir.[5]
Günümüzdeki önemi değiştir
Günümüzde Hisar Camii'nin batısında Kızlarağası Hanı kuzeyinde Yorgancılar Çarşısı, güneyinde Yağcılar ve Peynirciler Çarşısı bulunmaktadır ve genel olarak Kemeraltı Çarşısı'nın Fevzipaşa Bulvarı'na çıkış noktasına yakındır.
20. yüzyılın önemli bestekârı Rakım Elkutlu babasının ölümü sonrası İzmir Hisar Camii imamlığına tayin edilerek ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Aynı zamanda uzun yıllar, İzmir Mûsikî Cemiyeti'nin başkanlığını da yapan Elkutlu, özellikle Hisarbuselik makamını kullanarak verdiği eserleri mevcuttur.
Cami hâlen faal haldedir. Camide imam hatip görevinde 2016 Ocak itibarıyla Selim Menteşeli ve İbrahim Ege bulunmaktadır.[9] Müezzinlik vazifesini ise Muhammed Emin Ayaz ve Muzaffer Gülmez yürütmektedir.[10]
Dış bağlantılar değiştir
- Hisar Camii Koruma ve Yaşatma Derneği
- Münir Aktepe, İzmir Yazıları-Camiler, Hanlar, Medreseler, Sebiller, hazırlayan Fikret Yılmaz, İzmir Büyükşehir belediyesi Kent kitaplığı, İzmir, 2003
- Hakkı Gültekin, İzmir Tarihi, Ege Turizm Cemiyeti, İzmir 1952.
Kaynakça değiştir
| Wikimedia Commons'ta Hisar Mosque ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b 400 yıllık Hisar Camii[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Murat Bardakçı - Gâvur İzmir'i 1402'de Timur ortadan kaldırmış, şehri Müslüman yapmıştı". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ "Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.526". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ "Kemeraltı - Hisar Camii". 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ a b c d e "İzmir Kültür ve turizm Dergisi - "Hisarönü, Hisar Camisi, Hisarbuselik"". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ a b "İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü - Tarihi Camiler". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ "İzmir, Hisar Camii ibadete açıldı". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.23, s.527.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Hicar Camii İmam Hatipleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
- ^ "Hisar Camii Müezzinleri". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.