Vikipedi

Hamas’ın savaş taktikleri

Siyasi ve militan kollara sahip olan Filistinli İslami direniş örgütü olan Hamas’ın militan kolu, İsrail’e karşı yürüttüğü harekette birçok farklı taktik kullanmaktadır. Bunların arasında; bombalı intihar saldırıları, roket saldırıları, gerilla savaş taktikleri ve sivilleri kalkan olarak kullanmak vardır.

Gerilla Savaş taktikleri değiştir

Hamas, büyük oranda Gazze Şeridi’nde ve daha az oranda Batı Şeria’da gerilla taktiklerinden yararlandı.[1] Kuruluşundan beri, yıllar içerisinde bu teknikleri kullanıp, militan kolu bu teknikleri benimsedi. Rakibi El Fetih Partisi’nin 2006 yılında yayınladığı bir rapora göre, Hamas, Gazze’ye birkaç yüz civarında yaklaşık 1300 ton gelişmiş roket ve diğer tip silahlar soktu.[1]

Hamas tank savarlar ve improvize patlayıcı cihazlar kullandı Gazze’deki İsrail Güvenlik Güçlerine karşı. Kullandıkları tanksavar türleri arasında RPG-7 savaş başlıkları ve ev yapımı Al-Bana, Al-Batar ve Al-Yasin isimli roketler vardı. İsrail Güvenlik Güçleri için saklanan silahları bulmak imkansizlık derecesinde zor olmaktadır, bunun nedeni Filistinli bölgelerde Filistin’li halkın Hamas’a büyük destek vermesidir.[2]

Bombalı intihar saldırıları değiştir

Hamas’ın militan kolu Izz Ed-Din El-Kassam Tugayı 1991 yılında kuruldu.[3] 90lı yıllarda El Kassam Tugayı İsrail’e karşı birçok sayıda saldırıda bulundu ve hem askeri hem sivil ölümlere sebep oldu. Nisan 1993’te Batı Şeria’daki intihar saldırıları başladı.[4] 1994 Şubatında Baruch Goldstein tarafından gerçekleştirilen Hebron’daki bir cami’de 30 Müslüman’ın ölümüyle sonuçlanan katliamdan sonra, El Kassam Tugayı İsrail’e saldırmaya başladı.[5] El Kassam ve diğer grupların saldırıları 1993 Oslo Anlaşmasını (Hamas bu anlaşmaya karşı çıkmıştı[6]), ihlal etse de, Filistin Yönetimi Başkanı Yaser Arafat saldırıyı gerçekleştirenleri yakalamakta isteksizdi ve yeterli güce de sahip değildi.[7] Bazı analistlere göre, Filistin Yönetimi sivillere karşı her türlü saldırıyı durdurabilirdi fakat durdurmak istemedi.[8]

Birinci İntifada’nın ilk yıllarında (1987-1993), Hamas’ın şiddeti önce İsraille işbirliği yapanlara ve örgütün değerlere karşı ters bulduğu kişilere yönelikti ve daha sonra ise İsrail ordusuna yönelikti.[9] 1992 yılında El Kassam Tugayı’nın kurulmasıyla yeni bir yön doğdu ve 1993 yılında Batı Şeria’daki hedeflere karşı bombalı intihar saldırıları başladı.[10]

Bu tür saldırıların ilki 16 Nisan 1993 tarihinde, Batı Şeria’nın Mehola kentideki biri askeri diğeri sivil iki otobüsün yanına park edilmiş arabadaki patlayıcıların, El Kassam Tugayı tarafından patlatılmasıyla gerçekleşti ve bir Filistinli sivilin ölümüne ve sekiz İsrail askerinin yaralanmasına sebep oldu.[11] 1994 Şubatında Baruch Goldstein tarafından gerçekleştirilen Hebron’daki bir cami’de 30 Müslüman’ın ölümüyle sonuçlanan katliamdan sonra, El Kassam Tugayı bombalı intihar saldırılarını artırdı ve sivilleri hedef almaya başladı.[5] Sivilleri hedef alan ilk bombalı intihar saldırısı, 16 Nisan 1994 tarihinde Afula’da gerçekleşti. Saldırgan bir otobüsün yanındaki bomba yüklü aracı patlattı ve kendisiyle birlikte dokuz kişinin ölümüne ve elli kişinin yaralanmasına neden oldu. En ölümcül bombalı intihar saldırısı 27 Mart 2002 tarihinde Netanya Oteli’ne yapıldı ve otuz kişinin ölümüne ve 140 kişinin yaralanmasına sebep oldu. Saldırı aynı zamanda Fısıh Bayramı saldırısı olarak da adlandırıldı çünkü bir Yahudi bayramı olan Fısıh bayramının ilk gecesi yapıldı. Hamas bombalı intihar saldırılarını, İsraile karşı orantısız savaş koşullarında olduğunu belirterek meşru buldu fakat bu tür saldırılar uluslararası hukuka göre insanlığa karşı suçlar olarak belirlenmiştir.[12][13] İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 2002 yılındaki bir raporunda, İHİÖ Hamas liderlerinin insanlığa karşı işlenmiş suçlardan sorumlu tutulmaları gerektiğini belirtti.[14][15][16] Mayıs 2006’da İsrail Hamas yetkililerinden İbrahim Hamed’I tutukladı. İsrail’e göre Hamed, İsrail’e karşı düzenlenmiş birçok bombalı intihar saldırısından ve diğer birçok saldırıdan sorumluydu.[17] Hamed’in bu suçlamalarla ilgili yargılanma süreci henüz sonuçlanmadı.[18] 2008 yılında, Hamas patlayıcılar mühendisi Shihab al-Natsheh, Dimona’da ölümcül bir bombalı intihar saldırısı planladı.[19][20] El Kassam Tugayı militanları, İkinci İntifada esnasında hem İsrailli askerlere ve hem de sivillere karşı gerçekleştirilen hem askeri tarzdaki saldırılardan hem de bombalı intihar saldırılardan sorumlu silahlı gruplar arasındaydı. Bu Filistinli ayaklanma Birinci ayaklanmadan daha fazla şiddetliydi. Toplam ölü sayısı Filistin tarafında 55000 ve İsrail tarafında ise 11000 kişi idi ve ayrıca 64 yabancı da ölülere katıldı.[21] İkinci İntifada esnasında kullanılan intihar bombalarının %40 ı bir çalışmaya göre El Kassam’dan geldi.[22]

Roket Saldırıları değiştir

 
Beersheva daki bir ana okuluna roketli saldırı

İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, Hamas ve diğer silahlı gruplar, 2001 yılından beri İsrail’e karşı binlerce roket saldırında bulundu. Onbeş kişinin ölümüne ve birçok kişinin yaralanmasına neden oldu ve silahların menzilinde bulunan 800000 İsrailli sivilin hayatına tehdit oluşturmaktaç Hamas yetkilileri roketlerin hedeflerinin askeri noktalar olduğunu belirtip, ölen sivillerin kaza sonucu olduğunu belirtti. Neden olarak da silahlarin kötü kalitelerini sundu. 2009 Ocağı, Dökme Kurşun Harekatı sonrasında, Hamas büyük çapta roket saldırılarını durdudu ve başka gruplar tarafından girişilen en az iki roket saldırısını durdurarak sorumlularını tutukladı. Şubat 2010’da Hamas bir bildirge yayınlayarak Gazze Savaşı esnasında zarar verdikleri ve hayatlarına mal oldukları İsrailli siviller için pişmanlık duyduklarını belirtti. Saldırıların askeri noktalarını hedeflediğini ama teknik problemlerden dolayı sivil noktaları vurduklarını belirtti. İsrail cevap olarak Hamas’ın defalarca medyaya karşı sivilleri hedef aldıklarını övünerek anlattıklarını belirtti.[23]

2014 yılındaki çatışmalar hakkındaki bir raporda “Hamas tarafından atılan 2500-3000 civarındaki roket ve havan toplarının neredeyse hepsi yerleşim alanlarına atılmıştı.” Eski İsrail teğmenlerinden Jonathan Halevi, Hamas’ın içinde Dimona’daki nükleer santralin, Haifa’daki kimyasal fabrikanın ve Ben Gurion Havaalanı’nın bulunduğu, vurulduklarında çok sayıda hayata mal olacak yerleri hedef aldıklarından gurur duyduklarını belirtti.[24]

Sivillerin Kalkan olarak kullanılması değiştir

2008-2009 Gazze Savaşı öncesi değiştir

Haaretz’te yazan İsrailli yazar Amos Harel, İkinci İntifada esnasında, Filistinli silahlı çatışmacıların sıklıkla sivilleri ve çocukları sivil kalkanlar olarak kullandıkları suçlamasında bulundu ve bunu kanıtlayacak fotoğrafların olduğunu belirti.[25]

2008-2009 Gazze Savaşı Esnasında değiştir

Hamas sözcüsü Sami Abu Zuhri, Hamas’ın insan kalkanlarını kullandığını ve etkili oluşundan dolayı bundan mutluluk duyduklarını belirtip,direniş için bu taktiğin önemli olduğunu anlattı. Böylece daha önceki İsrail iddialarını geçerli kılmış oldu. İsrail Dışişleri Bakanlığı Hamas’ın düzenli olarak sivil kalkanları kullandığını ve bunu Hamas yetkililerin evlerini korumak için yaptıklarını belirtti.[26] İsrail İstihbarat ve Terörizm Bilgi Merkezi Hamas’ı ve diğer silahlı grupları geniş çapta sivil kalkan taktiğini kullanmakla suçladı. Bu taktiğin Hamas’ın savaş doktrinin bir parçası olduğunu ve İsrailli Güçlerin kendilerini hedeflememeleri için 2008 – 2009 Gazze Savaşı esnasında sivilleri kullandıklarını belirtti. Merkeze göre Hamas, çocukları kullanarak çatışma alanlarından kaçmak, silahları ve roketleri sivillerin evlerinde veya cami, hastane ve eğitim binalarına saklamak, roketleri ve havan toplarını sivillerin yoğunlukta bulunduğu yerlerden atmak ve sivilleri saldırı esnasında silahları grupların bulunduğu yerlere çağırmak gibi Filistinli sivillerin hayatlarını tehlike altına sokacak taktikler kullanıyordu.[27]

2014 Gazze Savaşı esnasında değiştir

İnsan Hakları grubu, Filistinli silahlı grupların, sivillerin olduğu alandan saldırılarda bulunduklarını bildirdi.[28] 2014 Eylül ayında Hamas tarafından verilen bir demeçte, grubun İsrail’e karşı roket saldırılarının sivillerin bulunduğu alanlardan yapıldığı anlatıldı.[28] Hamas politik liderlerinden Khaled Meshal, grubun sivil kalkan kullanmadığını belirtti. Başka bir yetkili saldırıların sivillerin bulunduğu alandan 200-300 metre ileride yapıldığını belirtti.[28]

Hamas’ın Arapça konuşan sözcüsü Sami Abu Zuhri özellikle Gazze’deki sivillere 8 Temmuz 2014 tarihinde El Aksa televizyonunda çağrıda bulunarak, İsrail tarafından saldırı altında olan bölgelerden ayrılmamaları çağrısında bulundu. Bu çağrı daha önceki İsrail ve müttefikleri tarafından, Hamas’ın sivillere kalkan olmalarıyla ilgili çağrıda bulunduklarına dair gelen iddiaları, kanıtlamış oldu kısmen.[29][30] Af Örgütü’ne göre ise bu çağrı paniği engellemek için olabilirdi.[31] 2014 Gazze Savaşı esnasında, İsrail aynı zamanda hastanelere zarar verdi.[32] Hastaneleri hedef alan saldırılarının nedeni olarak, vurulan hastanelerin içinde saklanmış roketlerin olduğu gerekçesi verildi.[33] Bir Fin gazeteci, El Şifa hastanesinin yakınlarından roketlerin atıldığını rapor etti[34][35] fakat yıllardır aynı hastanede çalışan iki Norveçli doctor hastanenin yakınlarında silahlı militanların olmadığını belirtip roket iddialarını inkâr etti. İsrail Güvenlik Güçleri videolar yayınlayarak hastanenin saldırılardan önce boşaltıldığını belirtti fakat birçok uluslararası kuruluş çeşitli raporlarla videonun orijinal olmadığını gündeme getirdi. Sivillerin Hamas tarafından sivil kalkan olarak kullanılmasıyla ilgili Avrupa Birliği Hamas’ı kınadı.[29][30]

Uluslararası Kızıl Haç Komitesi, Deir El Balah’taki El Aksa Hastanesi en az dört defa direkt olarak vuruldu ve ameliyat kanadı ve yoğun bakım üniteleri zarar gördü.[33] İsrail Güvenlik Güçleri ayrıca Al Waffa Hastanesini vuracaklarına dair uyarıda bulundu.[36] Bir uluslararası activist Al Waffa hastanesi çalışanları tarafından tek tek bütün katlarda dolaştırıldığını ve rokete benzer bir şey görmediğini belirtti.[36] Aktivistin grubu hastaneyi korumak sivil kalkan olmak için gönüllü oldular.[36] Hastanenin rehabilitasyon merkezi İsrailli güçler tarafından en az altı defa vuruldu. İsrailli Güçlerin elinde uyarıları gösteren ve içeride kimsenin olmadığını control ettiklerini gösteren videolar olmasına rağmen aktivistler bu videoların orijinal olmadığını belirtti.[37][38][39] Bir rapor bu videonun 2009 yılına ait olduğunu ve uyarı seslerinin de tamamıyla farklı bir hastaneyle ilgili videodan olduğunu belirtti.[40] Rapor İsrail Güçlerinin progpoganda için video ve ses kayıtlarını manipule ettiklerini belirtti.[28]

Amerika Beyaz Saray Milli Güvenlik Danışmanı Yardımcısı, Tony Blinken, Hamas’I sivilleri kalkan olarak kullanmakla suçladı. Dünya liderlerini Hamas’ı bu taktiğinden dolayı kınamaya çağırdı ve Hamas bilinçli bir şekilde sivillere yönelik saldırılar gerçekleştirdiğini de belirtti. Ayrıca İsraillilerin sivilleri vurmamak için ellerinden geleni yaptıklarını da belirtti.[41] ABD Genel Sekreteri John Kerry ve Blinken, İsraili, sivillere karşı dikkatsizce saldırılarda bulunduğu ve sivil hayatlara dikkat etmediği suçlamasına karşı savundu[41][42] Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komiseri Navi Pillay, Hamas militanlarının uluslararası kanunları ihlal ederek roketleri okullara ve hastanelere sakladıklarını ve hatta roket saldırılarını kalabalık yerlerden yaptıklarını belirtti[43]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b "Report: Hamas weighing large-scale conflict with Israel". Ynetnews. 3 Ekim 2006. 6 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  2. ^ Issam Aburaiya (3 Ekim 2006). "Hamas and Palestinian Nationalism" (PDF). 23 Şubat 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  3. ^ Martyrdom, Not Suicide: The Legality of Hamas' Bombings in the Mid-1990s in Modern Islamic Jurisprudence 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By M.A. Philipp Holtmann, p. 13
  4. ^ For suicide attacks, sources include:
  5. ^ a b Martyrdom, Not Suicide: The Legality of Hamas' Bombings in the Mid-1990s in Modern Islamic Jurisprudence 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By M. A. Philipp Holtmann, p. 16
  6. ^ Chronology for Palestinians in Israel 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The UN Refugee Agency, 2004
  7. ^ The Palestinian People: A History 6 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By Baruch Kimmerling & Joel S. Migdal, pp. 372–373
  8. ^ Karsh, Efraim. Arafat's War: The Man and His Battle for Israeli Conquest. New York: Grove Press, 2003. p. 216.
  9. ^ Hamas in Politics, By Jeroen Gunning, pp. 128–129, search at Books.Google.com 6 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; see also The Rise of Hamas, by Paul W. Pope, at Dartmouth.edu 6 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ No End to War, by Walter Laqueur, p. 107. "[I]n 1993–1994 when Hamas ... enlisted experts for bomb making, and the first suicide bombers went into action. Some of the very early operations aborted. The first successful suicide bomb attack occurred in the Jordan Valley in October 1993. The first bus attack happened in Afula in northern Israel in April 1994 ..." Search at Books.Google.com 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Suicide car bomb kills two near West Bank restaurant 3 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Associated Press, April 17, 1993
  12. ^ United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld | Erased In A Moment: Suicide Bombing Attacks Against Israeli Civilians". UNHCR. 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  13. ^ Saarnivaara, Minn (2008). "Suicide Campaigns as a Strategic Choice: The Case of Hamas". Policing. 2 (4). ss. 423-433. doi:10.1093/police/pan061. 22 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  14. ^ Erased In A Moment: Suicide Bombing Attacks Against Israeli Civilians 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. V. Structures and Strategies of the Perpetrator Organizations, Human Rights Watch, October 2002. ISBN 1-56432-280-7
  15. ^ "Indiscriminate Fire, Palestinian Rocket Attacks on Israel and Israeli Artillery Shelling in the Gaza Strip". Human Rights Watch. 30 Haziran 2007. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
  16. ^ "Civilians under Assault, Hezbollah's Rocket Attacks on Israel in the 2006 War". Human Rights Watch. 28 Ağustos 2007. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
  17. ^ "Top Hamas fugitive nabbed". Ynetnews.com. 23 Mayıs 2006. 16 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  18. ^ Barak Ravid (17 Mart 2009). "Who are the deadly terrorists Israel refuses to release for Shalit?". Haaretz. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2014. 
  19. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Dimona isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ News Agencies and Haaretz Service (27 Temmuz 2008). "Israeli troops in Hebron kill Hamas man behind Dimona attack". Haaretz. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014. 
  21. ^ B'Tselem – Statistics – Fatalities 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., B'Tselem.
  22. ^ "Human Capital and the Productivity of Suicide Bombers" 27 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Journal of Economic Perspectives Volume 21, Number 3, Summer 2007. Pages 223–238
  23. ^ Al-Mughrabi, Nidal (5 Şubat 2010). "Hamas "regrets" civilian deaths, Israel unmoved". Reuters. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  24. ^ Halevi, Jonathan D. (4 Ağustos 2014). "The Hamas Threat to the West Is No Different from ISIS". Jerusalem Center for Public Affairs. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014. 
  25. ^ Harel, Amos (3 Ağustos 2004). "Analysis / Stoking an appetite for revenge". Haaretz. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2011. The photographs from recent operations show that the armed Palestinians use the many civilians in the area, including children, as a "human shield". Since this is done routinely, harming children (some, it is possible, by Palestinian fire) becomes almost impossible to prevent. 
  26. ^ Hamas exploitation of civilians as human shields: Photographic evidence 6 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Israeli Ministry of Foreign Affairs March 6, 2008
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d "Hamas acknowledges its forces fired rockets from civilian areas". Haaretz. 12 Eylül 2014. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  29. ^ a b EU strongly condemns indiscriminate Hamas rockets on Israel and use of Palestinian population as human shields, ‘terrorist groups in Gaza must disarm’, calls for ‘immediate ceasefire’' 4 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., European Jewish Press, 22 July 2014.
  30. ^ a b European Union: Hamas, other Gaza terror groups must disarm 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Haaretz, 22 July 2014.
  31. ^ DOCUMENT - ISRAEL AND THE OCCUPIED PALESTINIAN TERRITORIES: ISRAEL/GAZA CONFLICT, JULY 2014. Amnesty International. 17 Temmuz 2014. 27 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  32. ^ Cohen, Gili; Hass,Amira; Khoury,Jack. "Israel bombs empty Gaza hospital, calling it Hamas command center". haaretz.com. Haaretz Daily Newspaper Ltd. 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2014. 
  33. ^ a b [1] 28 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Gaza's hospitals in the middle between Israel and Hamas", washingtonpost.com; accessed 23 July 2014.
  34. ^ "Reporter for Helsingin Sanomat confirms longstanding Israeli claims that Hamas missiles launched from the Shifa compound". 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  35. ^ [2] 3 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "VIDEO: Finnish reporter sees rockets fired from Gaza hospital", ynet, 2 August 2014.
  36. ^ a b c Amira Hass (12 Temmuz 2014). "International activists staying at Gaza hospital the IDF plans to bomb". Haaretz. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  37. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; palsolidarity.org isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  38. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ps.geoview.info isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  39. ^ [3][ölü/kırık bağlantı]
  40. ^ Gareth Porter (6 Eylül 2014). Exclusive: Israel's Video Justifying Destruction of Gaza Hospital Was From 2009. Truthout. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2015. 
  41. ^ a b Benari, Elad, Canada. "Kerry Demands Hamas Release Kidnapped IDF Soldier". israelnationalnews.com/News/. AFP & Arutz Sheva. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014. 
  42. ^ Benari, Elad. "Watch: Hamas Spokesman Encourages Using Civilians as Shields". israelnationalnews.com. Arutz Sheva. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2014. 
  43. ^ DEITCH, IAN and IBRAHIM BARZAK. "Israel vows to destroy Hamas tunnels, deaths spike". news.yahoo.com. ap.org. 8 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014. 

.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hamas’ın_savaş_taktikleri&oldid=31392485" sayfasından alınmıştır