Hakkı Ögelman
Hakkı Boran Ögelman (8 Temmuz 1940, İstanbul - 4 Eylül 2011, Austin, Teksas), Türk gökbilimci ve akademisyendir.
Hakkı Ögelman | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 8 Temmuz 1940 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 4 Eylül 2011 (71 yaşında) Austin, Teksas, Amerika Birleşik Devletleri |
| Vatandaşlık | Türkiye |
Türkiye'nin en önemli deneysel gök bilimcilerindendir. Yüksek enerji astrofiziğinin birçok alanında araştırma yapmış, küresel iklim değişikliği ve enerji sorunlarına dikkat çekmiş, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kuruluşunda emek vermiş bir bilim insanıdır.
Yaşamı değiştir
1940 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası hukukçu Salehettin Ögelman, annesi öğretmen Vedya Özlem Ögelman'dır.[1] Ailesi, doğumundan kısa bir süre sonra Ankara'ya yerleşti.
Hakkı Ögelman, 10 yaşında İstanbul'da Robert Koleje kaydoldu. Bu okulu bitirdikten sonra ABD'nin Indiana eyaletindeki DePauw Üniversitesinde fizik alanında yükseköğrenim gördü. İlk evliliğini bu üniversitedeki arkadaşı Ivy White ile yaptı.[2] Bu evlilikten Kenan ve Nedim adlı iki oğlu dünyaya geldi.
Cornell Üniversitesinde devam ettiği doktora eğitimi sırasında gama ışını toplamak için tasarlanmış balonla atmosferin üst kısımlarına çıkarılarak veri toplayacak bir dedaktör yaptı. Prof. K. Greisen ve Dr. J. Delvaille yönetiminde yaptığı “Search for Discrete Sources of High Energy Cosmic Gamma Rays” başlıklı teziyle 1966'da doktora derecesi aldı.
Avustralya'da Sidney Üniversitesinde post-doktora çalışması yaptıktan sonra aldığı bir üniversite bursu ile NASA'nın ilk uzay uçuş merkezi olan Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde üç yıl çalıştı; pulsar, quasar, nötron yıldızı gibi uzay nesneleri hakkında öne gelen uzmanlardan biri oldu, çok sayıda makale yayımladı.
ODTÜ yılları değiştir
Ögelman, 1969'da yurda dönerek askerlik yaptıktan sonra ODTÜ'de göreve başladı. 1970'te Fizik Bölümü Başkanlığını üstlendi. Öğrencileriyle birlikte ODTÜ Fizik Bölümü’nün çatısına, Ege Üniversitesi Gözlemevine ve Gaziantep ODTÜ kampüsüne koyduğu deneylerle süpernovalardan gelen yüksek enerjili ışınımın atmosferde oluşturduğu ışığı izleyerek süpernova yakaladı. Alınan veriler Ankara'ya telsizle aktarılırdı. Bu çalışma New Scientist'te haber oldu.[3] Bu dönemde arkeoloji ile de ilgilenerek C14 yaş tayini konusunda çalışmalar yaptı.[4] 1972 yılında atılan SAS II uydusunun ana araştırıcılarından birisi idi. 1976'da TÜBİTAK Bilim Kurulu üyesi oldu ve bu görevi 1983'e kadar sürdürdü.
1977'de eşinden ayrılan Hakkı Ögelman, meslektaşı Dr. Yeter Göksu ile ikinci evliliğini yaptı.[2] Aynı yıl ODTÜ’deki görevine son verildi;[5] ancak karar Danıştay tarafından iptal edildi.
Adana yılları değiştir
Ögelman, 1978-1982 arasında Çukurova Üniversitesi’nde dekanlık yaptı ve güneş enerjisi araştırmaları yürüttü. Bu dönemde Çukurova Üniversitesi kampüsü içine bir güneş evi inşa etti.[6]
1980 darbesi sonrasında eşi Yeter Göksu 1402'likler listesine girdi ve tutuklandı.[3] 8 ay tutuklu kalan eşinin serbest kalmasından sonra çift Türkiye-den ayrıldı.
Almanya yılları değiştir
Hakkı Ögelman, Almanya'da Max-Planck-Institut für Extraterrestrische Physik- Garching'de (MPE) ROSAT X-ışınları gözlem uydusuyla çalıştı; Türkiye'den öğrenci ve meslektaşlarını da bu çalışmalara kattı. Çalışmaları 1988 Sedat Simavi Ödülü ve 1991 TÜBİTAK Bilim Ödülü'ne değer görüldü. MPE’deki çalışmalarının sonunda Yeter Göksu ile boşanan Hakkı Ögelman, daha sonra Marina Orio adlı İtalyan meslektaşı ile evlenmiş ve bu evlilikten Roberto adlı oğlu dünyaya gelmiştir.
ABD yılları değiştir
Ögelman 1991'de University of Wisconsinde çalışmaya başladı, pek çok doktora öğrencisi yetiştirdi, ROSAT ile çalışmalarına devam etti. Her yaz Türkiye'ye gelip Sabancı Üniversitesinde ders veren Ögerman, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevinin (TUG) kuruluşu sırasındaki yer arama çalışmalarında, 150 cm'lik Rus-Türk teleskobunun temininde, Gözlemevinin açılmasında rol aldı.[3] ABD, Namibya ve Avustralya’da kurulu ROTSE robotik teleskobunun dördüncüsünün TÜBİTAK Ulusal Gözlemevine getirilmesini sağladı. 1994'te Türkiye Bilimler Akademisine üye seçildi.
1995'te geçirdiği kısmî felçten sonra da araştırmalarına devam etti. 4 Eylül 2011'de yemek borusu kanseri nedeniyle hayatını kaybetti.
Ölümünden sonra değiştir
Anısını yaşatmak için Türk Astronomi Derneği, astronomi öğrencileri için düzenlediği yaz okullarına 2012'den itibaren Hakkı Ögelman'ın adını vermiştir.[7]
Kaynakça değiştir
- ^ "Orio Marina, Obituary: Hakki Ogelman (1940-2011), Bulletin of the American Astronomical Society, Cilt. 43, Sayı : 037, Aralık 2011". 23 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ a b Baha Balantekin, Peter Timbie, On the death of Profssor Emeritus Hakkı B. Ögelman, University of Wisconsin Madison, 01.10.2012 9 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c "Ali Alpar Hakkı Ögelman" (PDF). Türk Astronomi Derneği. Kasım-Aralık 2011. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Ümit Kızıloğlu, Deneysel Yönden Hakkı Ögelman, Eylül 2011". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Odtü Fizik Profesörü Ögelman görevden alındı, Cumhuriyet gazetesi, 02.04.1977" (PDF). 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Uzaymer tarihçesi, Uzaymer.cu.edu.tr Erişim tarihi:26.03.2014". 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Hakkı Ögelman Yaz Okulu 2012, Türk Astronomi Derneği web sitesi, Erişim tarihi:26.03.2012". 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.