Hakikat sonrası
Hakikat sonrası (İngilizce:Post-truth), kamuoyunun bir konuda karar verirken ya da bir konu hakkında kanaat getirirken doğruları belirlemesinde, ortak nesnel deliller yerine bir takım kişisel duygular ve inançların etkili olduğu ortamı ifade eder.
Hakikat sonrası kavramı, bireyin ya da toplumun hakikati öğrenmek ya da sorgulamaktansa, inanmak istediği gerçeğe inanma eğilimine vurgu yapar. Bilimsel yaklaşımla zıtlık gösteren bir yaklaşımdır.[1] Hakikati anlamaya yarayan nesnel standartların yok olması[2] ya da olgular, bilgiler, görüşler ve inançların birbirine girmesi şeklinde ortaya çıkabilir.[1]
Bu terim, ilk ortaya çıktığında ağırlıklı olarak siyaset ve siyasi propaganda ile ilişkili olarak kullanılmıştır ancak günümüzde birçok davranış pratiğini açıklamakta kullanılmaktadır.[3] İngilizce "post-truth" ifadesi 2016 yılında çok sık dillendirilmiş ve Oxford Ansiklopedi tarafından yılın sözü seçilmiştir.
Terimin Türkçe çevirileri değiştir
İlk olarak İngilizce post-truth şeklinde ortaya çıkan terimin Türkçe karşılığı üzerinde fikir birliği sağlanamamıştır.[4] Kelimenin Türkçe çevirisi için "gerçeklik sonrası", "hakikat sonrası", "hakikat ötesi", "gerçek ötesi", "gerçek aşırı", "post gerçeklik", "post olgusal" gibi kelimeler önerilmiştir.
Kelime, "sonra" anlamına gelen "post" ön-ekini içerir ancak bu terimde "post" ön-eki, zamansal bir gelişmeyi değil, önüne geldiği kavramın -hakikatin- ‘artık’ önemsiz veya gereksiz olduğunu gösterir. "Hakikatin önemsizleşmesi", "inanılan gerçek" şeklinde çevirilmiştir.
Terimin ortaya çıkışı ve yayılması değiştir
Post-truth kelimesi ilk olarak 1992'de yazar Steve Tesich'in "Watergate Sendromu: Yalanlar Hükûmeti" isimli makalesinde kullanılmıştır. Yazar makalede Amerikan toplumunun Körfez Savaşı ile ilgili olarak hakikatten ziyade hükûmetin hakikat olarak sunduklarını kabul ettiğini belirtmişti.[3]
Siyaset uzmanı Ralph Keyes’in yazdığı ve Türkçeye "Hakikat Sonrası Çağ:Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma" olarak çevrilen “The Post-Truth Era: Dishonesty and Deception in Comtemporary Life” (2004) isimli kitap, kavramın bilinir hale gelmesinde etkili oldu.
2016'da, iki olay nedeniyle hakikat sonrası kavramı yoğun kullanıldı: Birincisi seçim ve adaylar hakkında çok fazla yalan haberin internette dolaşıma girdiği 2016 ABD başkanlık seçimi; ikincisi , Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden çıkması yönünde oy kullanılması için yalan içerikli haber ve sosyal medya mesajlarının yayıldığı Brexit referandumu. Kelimenin kullanımının bir önceki seneye nazaran %2000 artması üzerine "Post-Truth", Oxford Sözlükleri tarafından yılın kelimesi ilan edildi.[5][6] Benzer şekilde "yalan haber" anlamında "fake news", Collins Dictionary tarafından 2017'de; “misinformation" kelimesi Dictionary.com tarafından 2018'de yılın kelimesi ilan edildi.
Hakikat sonrası kelime olarak daha sonra başka ülkelerde kullanıldı ve çok tartışıldı. Almanya'da "postfaktisch" (olgu sonrası, hakikat sonrası) kelimesi Alman Dili Topluluğu tarafından yılın kelimesi ilan edildi;[7] ABD merkezli Time dergisi, 2017 başlarında "Hakikat öldü mü?" kapağıyla çıktı. Hakikat sonrası kavramı pek çok akademik ve güncel çalışmanın konusu oldu.
Hakikat sonrası terimi görece yeni olsa da, bu kavram daha önce görecilik, postmodernite ve siyasi yalancılık üzerine yapılan ahlaksal, epistemolojik ve siyasi tartışmalarda kendini göstermiştir.[8]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b Biesecker (2018). "Guest Editor's Introduction: Toward an Archaeogenealogy of Post-truth". Philosophy & Rhetoric. 51 (4). s. 329. doi:10.5325/philrhet.51.4.0329. ISSN 0031-8213.
- ^ Illing, Sean (14 Ağustos 2018). "A philosopher explains America's "post-truth" problem". Vox. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2019.
- ^ a b Orak, Büşra Gizem (2020). "Sosyal medyada hakikat ötesi (post-truth) kavramının eleştirel kuramlar çerçevesinde incelenmesi". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ Arkan, Zehra Nilgün (15 Eylül 2022). ""Post-Truth" Kavramı Üzerine Türkçe Karşılık Denemesi". İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 3 (2): 1-15. ISSN 2717-9737.
- ^ "Word of the Year 2016 is..." Oxford Dictionaries. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Flood, Alison (15 Kasım 2016). "'Post-truth' named word of the year by Oxford Dictionaries". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
- ^ Özçelik, Bülent (2022). "Hakikat sonrası'nın oluşumu, unsurları ve sonuçları". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Arendt, Hannah (1972). Crises of the Republic; lying in politics, civil disobedience on violence, thoughts on politics, and revolution. Harcourt Brace Jovanovich. ss. 4. ISBN 0151230951. OCLC 1081530613.