Hürriyet Partisi
Hürriyet Partisi, ispat hakkı tanınması meselesinde parti yönetimiyle ters düştükleri için DP'den ayrılan 19 muhalif milletvekili tarafından 20 Aralık 1955'te kurulan merkez partisi.
| Hürriyet Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | HP |
| Genel başkan | Ekrem Hayri Üstündağ |
| Genel sekreter | İbrahim Öktem |
| Kurucu | Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu |
| Kuruluş tarihi | 20 Aralık 1955 |
| Kapanış tarihi | 24 Kasım 1958 |
| Birleşme | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bölünme | Demokrat Parti |
| Önceli | Demokrat Parti |
| Ardılı | Yeni Türkiye Partisi (1961-1973) |
| İdeoloji | Liberal demokrasi |
| Siyasi pozisyon | Merkez |
Kuruluşu değiştir
1954 genel seçimlerinden sonra DP içinde, partinin ekonomik politikaları ve muhalefete karşı izlenen tutum nedeniyle önemli bir muhalefet baş göstermişti. 6-7 Eylül Olayları'ndan sonra Fuad Köprülü, Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu, Kasım Küfrevi, Fethi Çelikbaş, Feridun Ergin ve Mükerrem Sarol gibi DP'nin önde gelenleri parti yönetimini çok sert bir biçimde eleştirdiler. Bazı milletvekillerinin ceza yasasına "ispat hakkı" getirilmesini istemesi parti içinde kargaşaya neden oldu. Karaosmanoğlu ve Çelikbaş Ekim 1955'te yapılan Genel İdare Kurulu'nda partinin basına baskı uyguladığını belirterek ispat hakkını savundular.
DP içindeki muhalefetin büyümesi üzerine, parti yönetimi 19 milletvekilini Haysiyet Divanı'na verdi. 12 Ekim 1955'te toplanan Haysiyet Divanı bu milletvekillerinden dokuzunun ihracına karar verince, öteki 10 milletvekili de istifa etti. Bu milletvekilleri birbiri ardına toplantılar düzenleyerek izlenecek stratejiyi tartıştılar. 7 Kasım 1955'te ayrı bir parti olarak örgütlenmeye karar veren Ondokuzlar, 20 Aralık 1955'te partiyi kurdular.[1]
Genel başkanlığa başlangıçta Ekrem Hayri Üstündağ getirilse de, kısa süre sonra rahatsızlanınca yerini Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu'na bıraktı. Genel sekreterliğini İbrahim Öktem'in üstlendiği partinin kurucuları arasında Turan Güneş, Ekrem Alican ve Fethi Çelikbaş gibi isimler de vardı.
Siyasal açıdan liberal bir merkez partisi görünümünde olan parti, demokratik ve dengeli bir meclis çalışmasına olanak verecek ölçüde anayasal değişiklikler yapılmasını, yargı bağımsızlığını, özgür ve bağımsız sendikaların kurulmasına olanak verilmesini, yönetimin yansızlığının sağlanmasını, üniversite özerkliğini, basın özgürlüğünü ve temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasını savunmaktaydı. Ekonomik alanda ise devletçilik ve liberalizm arasına somut bir eğilim belirtmeden sadece klasik demokrasi ilkelerine bağlı kalınacağı belirtilmekteydi.[1]
Muhalefet yılları değiştir
Meclis içinde önemli bir muhalefet partisi görünümü çizen Hürriyet Partisi'nin kendisine daha sonra katılan DP milletvekilleriyle birlikte, meclisteki üye sayısının CHP'nin üye sayısını geçmesi üzerine ana muhalefet partisi konumuna yükselmesi kaçınılmaz oldu. Başta DP'nin muhalefete karşı tutumu olmak üzere birçok konuda CHP'yle birlikte iktidara karşı tavır aldı.[1]
Parti, Mart 1957'de Cumhuriyetçi Millet Partisi'yle birleşme girişiminde bulunduysa da, bu girişim sonuçsuz kaldı. 22 Ekim 1957 genel seçimleri öncesinde de CHP ve CMP ile seçimlerde ittifak yapma olanağı arandı. Ancak, DP iktidarı seçim yasasında bir değişiklik yaparak seçimlerde partiler arasında ittifak kurulmasını engelledi. Seçimlerde oyların %3,8'ini alan Hürriyet Partisi, sadece Burdur'da çoğunluğu sağlayarak bu ilden 4 milletvekili çıkardı.
Kapanışı değiştir
Seçimlerden yenik çıkan partide, zamanla ayrı bir parti olarak kalmanın yarar sağlamayacağı yolundaki görüş ağırlık kazandı. Seçimlerden 13 ay sonra, 24 Kasım 1958'de toplanan olağanüstü parti kurultayında 5 muhalife karşı 175 oyla partinin feshine ve bütün mal varlığının CHP'ye devrine karar verildi. Bu kararların ardından parti üyelerinin çoğu CHP'ye katılırken çok az sayıda üye ise DP'ye döndü.
Hürriyet Partisi ve seçimler değiştir
| Türkiye Büyük Millet Meclisi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | Harita | |||
| # | % | ± | # | ± | |||||
| 1957 | Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu | 321.471 | %3,50 | — | 4 / 487 |
 1
|
Muhalefet. | 4. | 
|
Kaynakça değiştir
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Diren Çakmak. "Türk Siyasal Yaşamında Bir Muhalefet Partisi Örneği: Hürriyet Partisi (1955-1958) 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Gazi Üniversitesi Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, Kış 2008.
- Hürriyet Partisi Yayınları, Hürriyet Partisi Kuruluş Beyannamesi, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1957
- Hürriyet Partisi Yayınları, İleriye Atılış, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1957
- Hürriyet Partisi Yayınları, Hürriyet Partisi Seçim Beyannamesi, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1957