Get
Get (İbranice: גט, çoğul gitin, İbranice: גיטין), Halaha'ya göre boşanırken, boşanmanın geçerli olması için, kocanın karısına sunmak zorunda olduğu belgedir. Belgedeki metin kısadır: "Bütün erkeklere müsaitsin". Burada anlatılmak istenen kadının artık evli olmadığı ve zina kurallarının kadın üzerinde uygulanamayacağıdır. Verilen get ile Yahudi evliliğinde kocaya geçen haklar kadına iade edilmiş olur.
Etimoloji değiştir
Tesniye 24'te boşanma belgesi için kullanılan ahitsel terim "Sefer Keritut" (İbranice: ספר כריתת) olup get kelimesinin kökeni belli değildir. Şiltey Giborim'e göre bu kelime, anti-manyetik özelliği sebebiyle boşanmayı sembolize eden akik (agate) taşından gelmektedir. Vilna Gaon'a göre ise Gimal ve Tet harfleri bir araya geldiğinde anlamlı bir kelime oluşturmayan tek ikilidir, dolayısıyla boşanmayı simgelemektedir. Olası başka bir tanıma göre, Rabbi Baruch Epstein, bu kelimenin Latincede yasal belgeler için kullanılan gestus (eylem, jest) kelimesinden türediğini belirtir. Mişna'da get kelimesi genelde boşanma belgeleri için kullanılıyor olsa da, bununla sınırlı olmayıp başka belge türleri için de kullanılmaktadır.
Rabbi Yechiel Yaakov Weinberg'in öne sürdüğüne göre, Bar Kohba ayaklanmasının ardından Romalılar, Yahudi milliyetçiliğini köreltmek için tüm belgelerin Roma mahkemelerinde hazırlanması gerektiğini anlatan bir bildiri yayınladı. Get kelimesinin İbraniceye girmesi bu zamana rastlar.[1]
Koşullar değiştir
Get'in geçerli olabilmesi için Halaha bazı özel formaliteleri şart koşar:
- Boşanma belgesi elle hazırlanmış olmalıdır; bu genelde sofer denen profesyonel dini yazmanlar tarafından kaleme alınır. Koca, belli bir amaçla, belirli bir kadına karşı, özgür iradesiyle belgeyi yazdırmalıdır; belge, boşluklar sonradan doldurulacak şekilde bir form biçiminde tedarik edilemez.
- Boşanmanın geçerli sayılması için, kadının belgeyi fiziksel olarak kabul etmesi gerekir.
- Get'in yasal ve dini doğası gereği belli başlı detaysı koşulları vardır; örneğin:
- Taze bir belge olarak hazırlanmalıdır ve metnin temiz bir şekilde silinme olasılığı bulunmamalıdır.
- Toprağa bağlı bir nesne üzerine yazılmamalıdır (örneğin, incir yaprağı).
- Get'in üzerine eski bir tarih atılmamalıdır.
Bu koşullardan herhangi birinin yerine getirilmemesi, hem belgeyi hem de boşanma prosedürünü geçersiz kılar.
Get, kocanın özgür iradesiyle sunulmuş olmalıdır. Ahitsel olarak kadının rızası gerekmemektedir fakat Aşkenaz geleneğinde kadının rızası da şart koşulur. Get, bir korku veya endişe nedeniyle verilemez. Bu belgede, çocukların velayet hakkı ile bakımı ve malların bölüşümü ile ilgili bilgiler içerebilir. Belgede sunulan kurallara uymamayı gerektiren tek koşul, taraflardan birinin evliliği devam ettirmek istemesidir; bu istek içten olmalı ve mahkemeyi ikna etmelidir. Bu durumda, evliliğin gereği olan sorumluluklar devam eder. Diğer yandan, anlaşmada anlatılan maddi ayrılık geçerliliğini korurken evlilik durumu devam eder.
Get tedarik etmeyi reddetme değiştir
Gittin kanunları gereği belge sadece koca tarafından tedarik edilebilir fakat kadının dini mahkemede boşanma için dava açma hakkı bulunur. Mahkeme, kadının arzusunu haklı bulursa kocanın get vermesini şart koşar. Tarihte, get belgesini tedarik etmek istemeyen kocalara cezalar verildiği görülür; bu cezalar arasında aforoz, maddi ceza ve işkence bulunur, bazen kocanın bir gece isimsiz bir mezarda yatırıldığı da olmuştur. Bugün İsrail'de dini mahkemeler, kadına get verilmesi için baskı amacıyla kocayı hapise hatta hücre hapsine sokabilir. İsrail dışındaki dini mahkemelerin böyle bir yaptırıma gücü yoktur; bu ülkelerdeki kocalar get karşılığında para veya çocuk velayeti isteyebilmektedir. Yahudi femisintler bunu "fidye" olarak yorumlarlar.
Bazen koca boşanmayı hepten reddedebilir; bu durumda kadın, Ortodoks Yahudilik kurallarınca hala evli sayıldığından, dinen tekrar evlenemez. Bu kadınlara "boşanması reddedilmiş" anlamına gelen mesorevet get denir. Bu tip davranışlarda bulunan kocalar Ortodoks cemaatlerince hor görülür ve dini aktivitelerde dışlanır.[2] Bu baskıcı davranışlarla kocanın, karısına get vereceği umulur.
Her ne kadar sorun, kocanın get vermemesiyle ilgili olarak görünse de İsrail'deki baş hahamlık her yıl her iki taraftan da yüzlerce kişinin bunun kurbanı olduğunu belirtmektedir.[3]
Muhafazakâr Yahudilik'te geleneksel olarak get şart koşulsa da, kocanın red isteği kabul edilmemektedir. Evliliğin geçersiz sayılması için mahkemenin dokuz hahamı oy kullanır ve çoğunluk oylarca evliliğin durumuna karar verilir.
Get ihtilafı değiştir
Konu boşanma olunca, içinde bulunulan ülkenin kanunları, dini kanunlardan önce gelir. Dinen boşanmış çift resmi olarak boşanmadıkça devlet gözünde hala evlidir.
Öte yandan, bir çift resmi olarak boşanmış olsa dahi, Yahudi kanunlarınca kocanın karısına get vermesi ve kadının bi belgeyi kabul etmesi şarttır. Aksi takdirde resmi olarak boşanmış çift, Yahudi şeriatında hala evli olarak kabul edilir ve çiftlerin dinen evliliğin getirdiği sorumlulukları yerine getirmesi beklenir.
Tarihte değiştir
Tarihteki en tartışmalı gittin olaylarından biri "Kleve Get'i"dir. 18.yy'ın sonlarında yaşanmış bu olay Yahudi din mahkelemesiyle Batı Avrupa arasında sürtüşmelere sebebiyet vermiştir.[4] Karısına get veren kocanın akli dengesi bozuktu (bugünkü teşhisle muhtemelen paranoya), ve dinen get sadece aklı başında olan biri tarafından sunulabilir. Hâlen bu get konusu ve Halaha'daki "delilik" tanımı tartışma konusudur.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Seridei Eish 3:134
- ^ Society must shun divorce-deniers[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Rabbinate Stats: 180 Women, 185 Men 'Chained' by Spouses". Israelnationalnews. 23 Ağustos 2007. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007.
- ^ "Strous QX" (PDF). 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Eylül 2012.
Dış bağlantılar değiştir
- Divorce in Judaism9 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Divorce at Jewish Virtual Library12 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Jewish Divorce and the Role of Beit Din, Jewish Law (1999) Rabbi Jonathan Reiss16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Helpline
- Guidelines for working with a Beth Din14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.