Fuat Köprülü

Türk tarihçi, edebiyatçı ve siyasetçi (1890–1966)

Mehmet Fuat Köprülü[1] (4 Aralık 1890; İstanbul - 28 Haziran 1966; İstanbul), Türk edebiyatçı, Türkolog, edebiyat tarihçisi, siyasetçi ve eski dışişleri bakanı.

Fuat Köprülü
Türkiye Dışişleri Bakanı
Görev süresi
22 Mayıs 1950 - 15 Nisan 1955
Cumhurbaşkanı Celâl Bayar
Başbakan Adnan Menderes
Yerine geldiği Necmettin Sadak
Yerine gelen Adnan Menderes (vekil)
Görev süresi
9 Aralık 1955 - 20 Haziran 1956
Cumhurbaşkanı Celâl Bayar
Başbakan Adnan Menderes
Yerine geldiği Adnan Menderes (vekil)
Yerine gelen Fatin Rüştü Zorlu
6. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı
Görev süresi
29 Temmuz 1955 - 9 Aralık 1955
Cumhurbaşkanı Celâl Bayar
Başbakan Adnan Menderes
Yerine geldiği Fatin Rüştü Zorlu
Yerine gelen Ahmet Tevfik İleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi
5, 6, 7, 8, 9 ve 10. dönem milletvekili
Görev süresi
1 Mart 1935 - 11 Eylül 1957
Seçim bölgesi 1935Kars
1939Kars
1943Kars
1946İstanbul
1950İstanbul
1954İstanbul
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı
Görev süresi
1923-1935
Yerine geldiği İsmail Hakkı Baltacıoğlu
Yerine gelen Ahmet Hamit Ongunsu
Kişisel bilgiler
Doğum 4 Aralık 1890
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 28 Haziran 1966 (75 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
(1935-1945)
Demokrat Parti (1946-1957)
Hürriyet Partisi (1957-1958)
Mesleği Siyasetçi, edebiyat tarihçisi
Mehmet Fuad (Köprülü) Bey'in 21 Ağustos 1919 tarihli "Türk Milliyetperverliği" başlıklı yazısı

Fuad Köprülü, 4 Aralık 1890 tarihinde İstanbul’daki Hâlid Ağa Konağı'nda doğdu.[2] Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'nın soyundan gelmektedir. Liseyi İstanbul Erkek Lisesi'nde okudu.[3] Edebiyat ve tarih alanında ilerlemek için hukuk öğrenimini yarıda bıraktı.

1909’da Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. Şiirleri 1913’e kadar Mehâsin ve Servet-î Fünûn dergilerinde yayımlandı. Bu yıllarda “millî edebiyat” ve “yeni lisan” akımlarına karşıydı.

1910'dan sonra İstanbul'un çeşitli okullarında Türkçe ve edebiyat okuttu, liselerin edebiyat programını düzenledi. Ziya Gökalp çevresine girdikten sonra millî edebiyat akımını benimsedi; Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar indi, ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını inceledi.

1913'te, Halit Ziya Uşaklıgil’den boşalan İstanbul Darülfünûnu'nda "Türk Edebiyatı Tarihi" müderrisliğine getirildi. Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan “Türk Edebiyatı Tarihinde Usul” adlı yazısı çıktı.

İlk büyük yapıtı, "Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar" kitabıdır. 1923'te Edebiyat Fakültesi'ne dekan olarak atandı. ''Türkiye Tarihi'' adlı kitabı neşredildi. 1925'te Türkiyat Mecmuası’nı yayımlamaya başladı.

1928’de o zamanki adıyla "Türk Tarih Encümeni", Türk Tarih Kurumunun başkanlığına seçildi. 1931'de "Türk Hukuk Tarihi Mecmuası"nı çıkarmaya başladı. 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi'ni çıkardı. 1933'te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi'nde birkaç kez dekanlık yaptı.

1934'te siyâsete atılarak Kars milletvekili seçildi. 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'yle Siyasal Bilgiler Okulunda ders verdi.

1935'te, Paris'te "Türk Tetkikleri Merkezi"nde verdiği konferansların toplamı olan Les Origines de L’Empire Ottoman (Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı.

Heidelberg ve Atina Üniversiteleri ile Sorbonne Kolejince onursal doktorluk unvanını verilen Köprülü, 1941'den sonra İslam Ansiklopedisi'nin yayımına katıldı. V. (Ara Seçim), VI., VII. Dönem Kars, VIII., IX., X. dönem İstanbul milletvekilliğine; aynı zamanda İstanbul ve Ankara üniversitelerindeki görevlerine devam etti.

Celâl Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti'yi kurdu. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanıp iktidara gelince dışişleri bakanı oldu. 1956'ya kadar sürdürdüğü bu görevi sırasında Türkiye'nin NATO'ya girişinde etkin rol oynadı. 5 Temmuz 1957'de kurduğu partiyi tanıyamadığını söyleyerek Demokrat Parti'den istifa etti ve aynı yıl Hürriyet Partisine girdi.

Asıl yararlı çalışmalarını Türk edebiyatı araştırmaları oluşturur. Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500'den fazla kitap ve makale bırakmıştır.

Ölümü

değiştir

15 Ekim 1965 tarihinde Ankara'da, Türk Tarih Kurumundan evine yürüyerek gittiği sırada trafik kazası geçiren Köprülü, daha sonra tedavi gördüğü İstanbul Baltalimanı Hastanesi'nde, 28 Haziran 1966'da öldü. Cenazesi 1 Temmuz Cuma günü Bayezid Camii'nde kılınan namaz ve İstanbul Üniversitesi'nde yapılan merasimden sonra Çemberlitaş'ta, Köprülü Mescidi'ne bitişik aile kabristanına defnedildi.[4]

Başlıca eserleri

değiştir
  • Türk Tarihinin Ana Hatları (1931)
  • Erzurumlu Emrah (1929)
  • Edebiyat Araştırmaları (1966)
  • Ali Şir Nevai (1941)
  • Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri (1981, ölümünden sonra)
  • Demokrasi Yolunda (1964)
  • Les Origines de L'Empire Ottoman (Paris, 1935)
  • Fuzuli Hayatı ve Eserleri (1924)
  • Türk Tarih-i Dinisi (1925)
  • Malumat-ı Edebiyye (1915)
  • Türk Dilinin Sarf ve Nahvi (1917)
  • Mektep Şiirleri (3 Cilt)
  • Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1916)
  • Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (1919-1966)
  • Nasreddin Hoca (1918-1981)
  • Türk Edebiyatı Tarihi (1920)
  • Türkiye Tarihi (1923)
  • Bugünkü Edebiyat (1924) (Makale)
  • Hayat-ı Fikriye (Makale) (1909)
  • Azeri Edebiyatına Ait Tetkikler (1926)
  • Millî Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve Divan-ı Türk-i Basit (1928)
  • Türk Saz Şairleri Antolojisi (1930-1940, üç cilt)
  • Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar (1934)
  • Anadolu'da Türk Dili ve Edebiyatı'nın Tekamülüne Bir Bakış (1934)
  • Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu (1959)
  • Edebiyat Araştırmaları Külliyatı (1966)
  • İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi (1983, ölümünden sonra)
  • Divan Edebiyatı Antolojisi
  • Türk Saz Şâirleri Antolojisi
  • Türk Edebiyatı Târihi I-II
  • Tevfik Fikret ve Ahlakı (Kanaat Matbaası, 1918)
  • Millî Kıraat (Ders kitabı-Kanaat Kütüphanesi sahibi İlyas, 1915)

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  3. ^ "İstanbul Erkek Lisesi 134. Yıl Kitapçığı" (PDF). İstanbul Erkek Lisesi. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023. 
  4. ^ Popüler Tarih Dergisi, Nisan 2006 sayfa 69 Prf. Dr. Fahameddin Başar Cumhuriyet donemi tarihçileri 4
Siyasi görevi
Önce gelen:
Adnan Menderes (vekil)
Türkiye Dışişleri Bakanı
9 Aralık 1955 - 20 Haziran 1956
Sonra gelen:
Fatin Rüştü Zorlu
Önce gelen:
Fatin Rüştü Zorlu
Türkiye Başbakan Yardımcısı
29 Temmuz 1955 - 9 Aralık 1955
Sonra gelen:
Ahmet Tevfik İleri
Önce gelen:
Necmettin Sadak
Türkiye Dışişleri Bakanı
22 Mayıs 1950 - 15 Nisan 1955
Sonra gelen:
Adnan Menderes (vekil)
Hükûmet görevi
Önce gelen:
Mustafa Şefik Yürekli
Türkiye Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarı
1 Nisan 1924 - 13 Kasım 1924
Sonra gelen:
Nafi Atuf Kansu