Fransız donanmasının Toulon'da batırılması
Fransız donanmasının Toulon'da batırılması (Fransızca: Opération Lila) II. Dünya Savaşı'ndaki Fransa Muharebesi sonucunda Nazi Almanyası'na yenilmiş olan Fransa'da kurulan kukla devlet olan Vichy Fransası'nın Almanya ve İtalya Silahlı Kuvvetleri tarafından 1942 yılı Kasım ayında işgal edilmesi harekâtı olan Anton Harekâtı sürerken donanmanın Almanların eline geçmesini engellemek üzere Fransız donanma komutanları Jean de Laborde ve André Marquis öncülüğünde 27 Kasım 1942 tarihinde Toulon limanında yapılan sabotaj eylemidir. Sabotajın ardından Fransız donanmasının geriye kalan varlığı belirleyici bir faktör olmaktan çıkmıştır.
| Fransız donanmasının Toulon'da batırılması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Vichy Fransasının işgali | |||||||
 Marseillaise batarken | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Fransa |
 Nazi Almanyası | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Jean de Laborde André Marquis | Johannes Blaskowitz | ||||||
| Güçler | |||||||
| 164 parça zırhlı gemi | 4 harekât grubu | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
12 ölü ve 26 yaralı 77 gemi batırıldı 3 destroyer ve 4 denizaltı ele geçirildi | 1 yaralı | ||||||
Arka plan değiştir
Fransa Muharebesi'nin ardından imzalanan 22 Haziran 1940 Ateşkesi çerçevesinde fiilen Naziler tarafından işgal edilmeyen bölgede Vichy Fransası adlı kukla devlet kurulur. Fransa'nın idari olarak yönetimini kolaylaştırmak için kurulan bu mekanizma Müttefik Devletlerin Meşale Harekâtıyla Fransa'nın Kuzey Afrika'daki topraklarını işgal edince Hitler tarafından gereksiz görülür. Anton Harekâtıyla beraber Vichy rejiminin denetimindeki bölgeler Alman ve İtalyan birlikleri tarafından işgal edilir.
Donanmanın batırılması değiştir
11 Kasım 1942 günü başlayan Anton Harekâtı en üst düzeyde Başbakan Pierre Laval'in bilgisi dahilinde gerçekleştiriliyordu. Yapılan görüşmelerde Toulon limanının tahkim edilerek Vichy Fransası denetiminde kalması ve Müttefik Devletlere karşı savunulması üzerinde uzlaşmaya varılmıştı. Dönemin Kriegsmarine Büyük amirali Erich Raeder Fransız donanmasının Fransız subayların komutasında kalacağını ve üçüncü bir devletin eline geçmesine engel olunacağını düşünüyordu. Adolf Hitler ise donanmaya el konularak gemilerin İtalya'nın kullanımına verilmesini gizli olarak planlamıştı. 11 Kasım günü bu belirsizlikler içinde Toulon Limanı kuşatıldığı zaman Vichy Fransası Donanma Komutanı Gabriel Auphan Amiraller Jean de Laborde ve André Marquis'ye emirlerini tebliğ etti. Buna göre yabancı silahlı kuvvetlerin donanma tesislerine girmesine kan dökmeksizin engel olunacak, benzer şekilde gemilere girişe müsaade edilmeyecek ve çözüm yolu aranacak, eğer bu görüşmelerde hiçbir şekilde sonuç alınamazsa gemiler batırılacaktır. Alınan ilk emirler gemilerin alabora edilmesi yönünde olsa da Fransız subaylar gemilerin sonradan kullanılmak üzere yüzdürülebilmesini kolaylaştırmak için dengeli şekilde batırılmalarını planladılar. 15 Kasım günü yapılan görüşmede Auphan, Laborde'ye gemilerle limandan ayrılarak Müttefiklere katılmasını söylese de Laborde yazılı emir olmadan böyle bir emre uymayacağını belirtti, Auphan da görevinden istifa ettiğini açıkladı.
Almanlarla yapılan anlaşma kapsamında gemilerin yakıt depolarının boş olması gerekiyordu. Ancak bazı gemi mürettebatının Kuzey Afrika'ya geçebilecek kadar yakıtı depolarda bulundurduğu bilinmektedir. Liman etrafındaki kıyı güvenliğinde ve uçaksavar bataryalarında Fransız askerler görev yaptığı için harekât sırasında gemilerin olası bir seyahatı için yeterli mürettebata sahip olmadığı bilinmektedir. Gemilerden bazıları (Jean de Vienne) tersane havuzunda bulunduğu için herhangi bir şekilde kaçması mümkün değildi.
Üsteki askerler ve Toulon kenti halkının düşünceleri karışıktı. Genelde Müttefiklere karşı olan yaklaşım, genel Alman karşıtı düşünce ve kentin İtalyanlar tarafından işgal edilmesi haberleriyle birleşince Charles de Gaulle komutasındaki Özgür Fransa hareketine destek artmaktaydı. Ancak komünistlerin belirleyici olduğu Fransız Direnişine karşı önlem almaktan da geri kalınmıyordu.
Genel olarak başarıyla tamamlanan işgalin ardından görüşmeler sürmekteydi. Ancak Almanlar artık duruma müdahale etmek istiyordu. 27 Kasım sabah 04:00 sularında başlatılan askerî harekâtla komuta merkezleri denetim altına alındı.[a] Zayıflar bir direniş gösteren Fransız askerleri Alman ilerleyişini durduramasa da gemi komutanlarına gemileri imha etme emri iletilebildi. Casabianca denizaltısı Alman makinalı ateşine rağmen limandan çıkıp dalışa geçebildi ve Cezayir'e kaçabildi. Almanlar ilerlerken güçlüklerle karşılaşıp tankların gelmesini beklemek durumunda kalınca gemilerin su almalarının sağlanması ve patlayıcılarla batırılması işlemi kolaylaşmış oldu. Strasburg ve Foch zırhlılarının güvertesinde çatışma çıktı ve bir Fransız subay öldürüldü, beş denizci yaralandı. Alman tanklarına ateş eden deniz topları sayesinde Almanlar görüşme talep etmek durumunda kalınca değerli vakit kaybetmiş oldular ve sabotaj devam etti. Almanların başarısız harekâtı sonrasında çok sayıda Fransız zırhlısı batırıldı ve kullanılmaz hale geldi.
Sonrası değiştir
General Charles de Gaulle, donanmanın Cezayir'e kaçma emrini vermedikleri için Vichy Fransası amirallerini eleştirmiştir. Alman Genelkurmayı Fransız donanmasını elinden kaçırdığı için hayıflansa da Hitler, Fransız donanmasının ortadan kalktığı için harekâtın başarıya ulaştığını düşünmekteydi. 1943 yılında İtalya'da faşizmin sona ermesi sürecinde tüm İtalyan donanması eksiksiz bir şekilde Nazilerin elinden kaçacak ve de Gaulle'ün yapılması gerektiğini söylediğini yapmış olacaktır. Savaşın ardından İtalya elinde donanmasıyla çıkarken, Fransa tüm donanmasını sıfırdan inşa etmek durumunda kalmıştır.
Batırılan gemiler[1] değiştir
|
Savaş gemileri
Deniz uçağı gemisi
Uskunalar
|
Destroyerler
|
Kruvazörler
Torpido-botlar
|
Hafif kruvazörler
Denizaltılar
|
Notlar değiştir
- ^ Bu görev 2. SS Panzer Tümeni "Das Reich" ve 7. Panzer Tümenine bağlı motorize birlikler tarafından yerine getirilmiştir
Kaynakça değiştir
- ^ 27 Kasım 1942 tarihi itibarıyla Fransız donanmasındaki gemilerin durumu 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) 29 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir