Fenike alfabesi
Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.
Fenike alfabesi | |
---|---|
![]() | |
Tür | Alfabe |
Dönem | M.Ö.1200– M.Ö.150 [1] |
Aile sistemi | |
ISO 15924 | rtl, Phoenician |
Yön | Sağdan sola |
Unicode adı | Phoenician |
Unicode aralığı | U+10900–U+1091F |
Not: Bu sayfa UFA fonetik sembollerini içerebilir. |
Bugün Fenike alfabesi ile ilgili arkeolojik kalıntılar, Mısır ve Lübnan'ın tarihi bölgelerinde bulunabilir. Fenike Alfabesi olarak adlandırılan ve ilk alfabe olduğu iddia edilen yazıt, İtalya'nın Toskana bölgesinde bulunan Marsilya Yazıtı'dır. Kazım Mirşan tarafından Türkçe okunan bu yazıt, bir yazı tahtası olarak adlandırılabilecek yüzeyi düz bir taşın üzerinde bulunmuştur. Yazıtta: "Tanrı namına elde olunan zaferleri halka anlatmayı mümkün kılan yazıları okutan harfler" denmektedir.[3]
İçindekiler
AlfabeDüzenle
Harf | İsim | Anlamı | Transliterasyon | Karşılık gelen harf | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
İbrani | Arap | Yunan | Latin | Kiril | |||||
Alef | öküz | ʼ | א | ﺍ | Αα | Aa | Аа | ||
Bet | ev | b | ב | ﺏ | Ββ | Bb | Бб, Вв | ||
Gimel | bumerang | g | ג | ﺝ | Γγ | Cc, Gg | Гг | ||
Dalet | kapı | d | ד | ﺩ | Δδ | Dd | Дд | ||
He | pencere | h | ה | ﮬ | Εε | Ee | amig, Єє | ||
Vav | kanca | w | ו | ﻭ | (Ϝϝ), Υυ | Ff, Uu, Vv, Ww, Yy | Уу | ||
Zayin | silah | z | ז | ﺯ | Ζζ | Zz | Зз | ||
Het | duvar, avlu | ḥ | ח | ﺡ | Ηη | Hh | Ии | ||
Tet | tekerlek | ṭ | ט | ﻁ | Θθ | Фф | |||
Yud | el | y | י | ﻱ | Ιι | Ii, Jj | Іі | ||
Kaph | avuç çizgileri | k | כ | ﻙ | Κκ | Kk | Кк | ||
Lamed | üvendire | l | ל | ﻝ | Λλ | Ll | Лл | ||
Mem | su | m | מ | ﻡ | Μμ | Mm | Мм | ||
Nun | balık | n | נ | ﻥ | Νν | Nn | Нн | ||
Sameh | sütun, mesnet | s | ס | س | Ξξ, Χχ | Xx | Xx | ||
Ayın | göz | ʿ | ע | ﻉ | Οο | Oo | Оо | ||
Pe | ağız | p | פ | ﻑ | Ππ | Pp | Пп | ||
Tsade | av, bitki | ṣ | צ | ﺹ | Ϡϡ | Цц, Чч | |||
Qaf | iğne deliği | q | ק | ﻕ | Ϙϙ | ||||
Reş | baş | r | ר | ﺭ | Ρρ | Rr | Рр | ||
Şin | dişler | š | o | ش | Σσ | Ss | Сс, Шш | ||
Tav | işaretleme | t | ת | ﺕ | Ττ | Tt | Тт |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- ^ Earliest attestation in the Bronze Age collapse period, classical form from about 1050 BC; gradually died out during the Hellenistic period as its evolved forms replaced it; obsolete with the destruction of Carthage in 149 BC.
- ^ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
- ^ Mirşan, Kazım. Etrüskler, MMB, Bodrum, 1998, s.61