Fenike alfabesi

Fenike alfabesi;
Tür	Alfabe
Diller	Fenikece
Dönem	M.Ö.1200– M.Ö.150
Aile sistemi	Mısır hiyeroglifleri Ön-Kenan Fenike alfabesi; ;
ISO 15924	rtl, Phoenician
Yön	Sağdan sola
Unicode adı	Phoenician
Unicode aralığı	U+10900–U+1091F
	Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.

Bugün Fenike alfabesi ile ilgili arkeolojik kalıntılar, Mısır ve Lübnan'ın tarihi bölgelerinde bulunabilir. Fenike Alfabesi olarak adlandırılan ve ilk alfabe olduğu iddia edilen yazıt, İtalya'nın Toskana bölgesinde bulunan Marsilya Yazıtı'dır. Kazım Mirşan tarafından Türkçe okunan bu yazıt, bir yazı tahtası olarak adlandırılabilecek yüzeyi düz bir taşın üzerinde bulunmuştur. Yazıtta: "Tanrı namına elde olunan zaferleri halka anlatmayı mümkün kılan yazıları okutan harfler" denmektedir.^[3]

AlfabeDüzenle

Harf	İsim	Anlamı	Transliterasyon	Karşılık gelen harf
Harf	İsim	Anlamı	Transliterasyon	İbrani	Arap	Yunan	Latin	Kiril
	Alef	öküz	ʼ	א	ﺍ	Αα	Aa	Аа
	Bet	ev	b	ב	ﺏ	Ββ	Bb	Бб, Вв
	Gimel	bumerang	g	ג	ﺝ	Γγ	Cc, Gg	Гг
	Dalet	kapı	d	ד	ﺩ	Δδ	Dd	Дд
	He	pencere	h	ה	ﮬ	Εε	Ee	amig, Єє
	Vav	kanca	w	ו	ﻭ	(Ϝϝ), Υυ	Ff, Uu, Vv, Ww, Yy	Уу
	Zayin	silah	z	ז	ﺯ	Ζζ	Zz	Зз
	Het	duvar, avlu	ḥ	ח	ﺡ	Ηη	Hh	Ии
	Tet	tekerlek	ṭ	ט	ﻁ	Θθ		Фф
	Yud	el	y	י	ﻱ	Ιι	Ii, Jj	Іі
	Kaph	avuç çizgileri	k	כ	ﻙ	Κκ	Kk	Кк
	Lamed	üvendire	l	ל	ﻝ	Λλ	Ll	Лл
	Mem	su	m	מ	ﻡ	Μμ	Mm	Мм
	Nun	balık	n	נ	ﻥ	Νν	Nn	Нн
	Sameh	sütun, mesnet	s	ס	س	Ξξ, Χχ	Xx	Xx
	Ayın	göz	ʿ	ע	ﻉ	Οο	Oo	Оо
	Pe	ağız	p	פ	ﻑ	Ππ	Pp	Пп
	Tsade	av, bitki	ṣ	צ	ﺹ	Ϡϡ		Цц, Чч
	Qaf	iğne deliği	q	ק	ﻕ	Ϙϙ	Qq
	Reş	baş	r	ר	ﺭ	Ρρ	Rr	Рр
	Şin	dişler	š	ש	ش	Σσ	Ss	Сс, Шш
	Tav	işaretleme	t	ת	ﺕ	Ττ	Tt	Тт

Fenike Alfabesinden türeyen alfabelerDüzenle

Bu tabelada Fenike Alfabesinden türeyen diğer alfabelerden örnekler gösterilmektedir. Böylece ortak kökenli harflerin zaman ile değişimi gözlemlenebilmektedir.

Fenike Alfabesi
Euboia (Eğriboz) Alfabesi
İyon Alfabesi																		–
Antik Yunan Alfabesi	Α,α	B,β	Γ,γ	Δ,δ	Ε,ε (Ͱ,ͱ)	(Ϝ,ϝ) (Ͷ,ͷ)	Ζ,ζ	Η,η	Θ,θ	Ι,ι	Κ,κ	Λ,λ	Μ,μ	Ν,ν	Ξ,ξ	Ο,ο	Π,π	(𐌑,ϻ) (Ͳ,ͳ) (Ϡ,ϡ)	(Ϙ,ϙ) (Ϟ,ϟ)	Ρ,ρ	Σ,σ,ς	Τ,τ	Υ,υ	Φ,φ	Χ,χ	Ψ,ψ	Ω,ω	(Ϸ,ϸ)
Fenike alfabesi
Arami alfabesi	𐡀	𐡁	𐡂	𐡃	𐡄	𐡅	𐡆	𐡇	𐡈	𐡉	𐡊	𐡋	𐡌	𐡍	𐡎	𐡏	𐡐	𐡑	𐡒	𐡓	𐡔	𐡕
Süryani alfabesi	ܐ	ܒ	ܓ	ܕ	ܗ	ܘ	ܙ	ܚ	ܛ	ܝ	ܟ	ܠ	ܡ	ܢ	ܣ	ܥ	ܦ	ܨ	ܩ	ܪ	ܫ	ܬ

Ayrıca bakınızDüzenle

KaynakçaDüzenle

^ Earliest attestation in the Bronze Age collapse period, classical form from about 1050 BC; gradually died out during the Hellenistic period as its evolved forms replaced it; obsolete with the destruction of Carthage in 149 BC.
^ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
^ Mirşan, Kazım. Etrüskler, MMB, Bodrum, 1998, s.61

Dış bağlantılarDüzenle

Phoenicia.org 3 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ancient Scripts.com (Phoenician)
The Alphabet of Biblical Hebrew 7 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Omniglot.com (Phoenician alphabet) 15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Michael Everson's Final proposal for encoding the Phoenician script in the UCS

[1] Earliest attestation in the Bronze Age collapse period, classical form from about 1050 BC; gradually died out during the Hellenistic period as its evolved forms replaced it; obsolete with the destruction of Carthage in 149 BC.

[2] Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.

[3] Mirşan, Kazım. Etrüskler, MMB, Bodrum, 1998, s.61

[1]

[2]

[3]