Esad Erbilî
Muhammed Esad Erbilî veya Şeyh Esad Erbilî (d. 1847, Erbil - ö. 30 Ocak 1931, Menemen), Nakşibendi şeyhi.
Muhammed Esad Erbilî | |
|---|---|
| Doğum | 1847 Erbil, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 30 Ocak 1931 Menemen, İzmir, Türkiye |
| Meslek | Şeyh |
| Çocuk(lar) | Mehmed Ali Efendi |
| Ebeveyn(ler) | Muhammed Said Efendi |
Hayatı değiştir
1847 senesinde Erbil'de Nakşibendi, Halidî şeyhi Muhammed Said Efendi'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Medrese eğitimini Erbil'de tamamladıktan sonra Nakşibendi, Halidî şeyhi Taha el-Harirî'ye bağlanarak tarikat eğitimini bitirip 28 yaşında icazet aldı. Hacca gittikten sonra dönüşünde İstanbul'a gitti. Fatih Camii'nde Hafızı Şirazi'nin divanını okuttu. Sarayda Sultan Abdülhamid'in damadı Halil Paşa'ya sohbetler verdi. Meclis-i Meşâyih üyeliğine getirildi. 1883 yılında şeyhlik için tekke talep edince Kadirî icazetnamesi alarak Kelamî Dergahı'nın şeyhi oldu. Şeyh olduktan sonra çevresinin genişlemesi üzerine II. Abdülhamid tarafından 1900 yılında Erbil'e sürgün edildi.[1]
Erbil'de müridanından bir kadının inşa ettirdiği tekkede irşad faaliyetlerine devam etti. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a dönerek terk ettiği dergahı genişleterek tekrar irşada başladı. Cemiyyet-i Sufiyye'nin ikinci reisi oldu. Cemiyetin açılış konuşmasında meşrutiyet idaresini övdü, II. Abdülhamid dönemini tenkit etti.[2] 1914 yılında tekrar Meclis-i Meşayih üyeliğine getirildi ve reisi oldu. Üsküdar'daki Selimiye Dergahı'nın şeyhliğini de üzerine alarak Kelamî Dergahı ile birlikte tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar irşad faaliyetlerini devam ettirdi.
Tekkelerin kapatılmasından sonra Erenköy'deki evinde inzivaya çekildi. Evinde devamlı polis gözetiminde tutuldu.[3] Menemen Olayı üzerine oğlu Mehmed Ali Efendi ile beraber Menemen'e götürülüp idam talebiyle yargılandı ve idama mahkûm edildi ancak yaşı dolayısıyla idam cezası müebbet hapse çevrildi, oğlu idam edildi. Şeyh Esad Erbîlî, Divanı Harp’ın hakkında verdiği idam kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevk edildiği süreçte yaşamını yitirdi. Muhammed Esad Erbilî 30 Ocak 1931'de öldü. Zehirletildiğine dair bir iddia vardır.[1]
Mezarı Menemen'de eskiden cezaevi avlusu olan yerdeydi. 1950'li yıllarda arsa olarak satışa çıkarılınca, sevenleri tarafından satın alınarak, Esad Efendi'nin kabrini içine alacak şekilde Safa Camisi yapıldı. Kabrin yeri caminin girişinde sağ tarafta kütüphane odasındaki masanın altında idi ve sadece bilenlerce ziyaret edilirdi ve 2017 yılında burası türbe haline getirildi.[4]
Tekkelerin kapatılmasından kısa süre önce tekkesinde kalan psikolog Carl Vett gözlemlerini, "Dervişler Arasında İki Hafta"[5] kitabında anlatmıştır.
Eserleri değiştir
- Kenzü'l İrfan
- Mektubat
- Risale-i Esadiyye
- Tevhid Risalesi Tercümesi
- Fatiha-i Şerife Tercümesi
- Divan
Kaynakça değiştir
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- ^ a b TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 348
- ^ Tasavvuf, sy. 8 (12 Cemaziyelevvel 1319/ 28 Nisan 1327)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
- ^ "Menemen'de Esad Erbili Türbesi". Yeniasir. 6 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
- ^ Vett, Carl; Cebecioğlu, Ethem; Vett, Carl (2004). Dervişler arasında iki hafta: Danimarkalı parapsikoloğun 1925 yılında İstanbul'daki Kelâmî Dergâhı'nda başından geçen son derece ilginç olaylar. 1. basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları. ISBN 978-975-6698-98-3.