Emret Bakanım
Emret Bakanım (İngilizce: Yes Minister) BBC Televizyonu ve radyosunda 1980-82, 1984 yıllarında yayınlanan politik hiciv içerikli İngiliz televizyon dizisidir. Emret Başbakanım adlı devam dizisi 1986-1988 yılları arasında yayınlanmıştır. Toplamda 38 bölümden oluşan seride her bölüm 30 dakika uzunluğundadır.
| Emret Bakanım | |
|---|---|
.jpg) | |
| Tür | Siyasi hiciv |
| Proje tasarımcısı | Antony Jay Jonathan Lynn |
| Yönetmen | Stuart Allen Sydney Lotterby Peter Whitmore |
| Başrol | Paul Eddington Nigel Hawthorne Derek Fowlds |
| Tema müziği bestecisi | Ronnie Hazlehurst |
| Ülke | Birleşik Krallık |
| Dili | İngilizce |
| Sezon sayısı | 5 |
| Bölüm sayısı | 38 |
| Yapım | |
| Kamera | multicam |
| Gösterim süresi | 30 dakika |
| Yayın bilgileri | |
| Kanal | BBC Two |
| Görüntü formatı | 576i (SDTV) |
| Yayın tarihi | 25 Şubat 1980 - 28 Ocak 1988 |
Birleşik Krallık hükûmetinde görev almış olan bir bakanın ofisinde geçen dizide Jim Hacker karakterini Paul Eddington oynamaktadır. Bakanın çeşitli yasa çıkartma ve değişiklik yapma istekleri aynı dairede çalışan daimi sekreter Sir Humphrey Appleby (Nigel Hawthorne) tarafından engellenir. Bakanın özel sekreteri Bernard Woolley (Derek Fowlds) ise çoğunlukla iki tarafın arasında kalır.
Hükûmete ve devlet yapısına yönelttiği sert eleştirilerle gündeme gelen dizi çok sayıda ödül almış ve 2004 yılında yapılan değerlendirmede İngiliz yapımı tüm televizyon dizileri içinde en iyi altıncı dizi olarak seçilmiştir. Dizi, dönemin Birleşik Krallık Başbakanı Margaret Thatcher tarafından da beğeniyle seyredilmiştir.
Konu değiştir
Televizyon dizisi henüz sonuçlanmış bir genel seçimin ardından başlar. Milletvekili adayı Jim Hacker’ın siyasi eğilimi belirtilmeyen partisi seçimleri kazanmıştır. Başbakan Hacker’a İdari İşler Bakanlığını önerir, Hacker da görevi kabul eder. Hacker, görev yapacağı bakanlığa gider ve daimi sekreteri Sir Humphrey Appleby ve özel sekreteri Bernard Woolley ile tanışır. Appleby yeni bakana dalkavukça yaklaşsa da işleyişi değiştirme girişimlerine karşı daima statükoyu savunacaktır. Woolley bakana karşı iyi niyetli olsa da Appleby tarafından uyarılacak, bakanların gelip geçici olduğu ancak bürokrasideki amirlerinin kalıcı olduğu hatırlatılacaktır.
Bölümlerin çoğu Hacker tarafından yapılması önerilen yeni uygulamaların Appleby tarafından veya Appleby tarafından yapılan önerilerin Hacker tarafından engellenmesini işler. Sonunda çoğunlukla meydana gelen bir diplomatik felaket veya bakanlığın kapanması gibi konularda işbirliği yaparlar.
Dizi merkezi hükûmet yapısıyla ilgili olduğu için çoğunlukla iç çekimler tercih edilmiştir. Ayrıca hiçbir örnekte parlamento görüşmeleri gösterilmemiş, gerçek kararların alındığı yerlerin kapalı kapılar ardındaki bakanlıklar ve bürokrasi olduğu vurgulanmak istenmiştir.
Dizide karakterlerin idealizmleri ve kendi çıkarlarını düşünmeleri arasındaki çelişkiler çok iyi işlenmiştir. Bakan Hacker idealist bir düşünceyle işleyişi iyileştirmek için ne zaman bir hamle yapsa, yeniden seçilememe veya üstlerine karşı yanlış hareket etme korkusuyla hemen geri adım atmaya hazırdır. Öte yandan Appleby ise her şeyin en iyisini bürokrasinin bildiğini düşünür. Bu açıdan bakıldığında Sir Humphrey parçası bulunduğu devlet aygıtı içindeki güvenilir yerini bırakmamakta kararlıdır. Kraliyet onursal sıfatları, iyi bir maaş, iyi bir emeklilik aylığı, emri altındaki kişilerin kazandırdığı prestij ve hiçbir zaman işine son verilemeyecek olması onun için vazgeçilmezdir.
Dizideki siyasi hiciv esas olarak kendilerini ülkeyi yönetiyor sanan bakanlarla gerçekte ülkeyi yöneten bürokrasi arasındaki çelişkili ilişkiyi ele alır.
Hacker’ın aile hayatı da bazen dizide işlenir. Eşi Annie (Diana Hoddinott) aile hayatlarının eşinin bakan olmasıyla bölünmesinden rahatsızdır. Ayrıca eşinin partisinin izlediği siyasi hattı da takip ederek zaman zaman acımasızca eleştirir. Çiftin sosyoloji öğrencisi kızları Lucy (Gerry Cowper) bir bölümde çevreci bir eylemci olacak ve babasının gerçekleştirmek istediği bir projeye karşı çıkacaktır.
Sir Humphrey’nin kişisel özelikleri arasında karmaşık ve uzun cümleler kurarak karşısındakine olan zihinsel üstünlüğünü hissettirmek, asillerden olduğunu her fırsatta belirterek ukalalık yapmak, hükûmete karşı gerçekçi ve acımasız eleştiriler getirmek sayılabilir.
Dizide neredeyse tüm bölümler Sir Humphrey’nin Yes, Minister[1] veya Yes, Prime Minister[2] demesiyle son bulur.
Siyasi içerik değiştir
Dizi özel olarak bir siyasi partiden çok genel olarak siyaseti ve hükûmeti eleştirmeyi amaç edinir. Dizide Birleşik Krallık siyasetinde egemen olan İşçi Partisi ve Muhafazakâr Partiyi çağrıştıracak kelimeler özellikle kullanılmaz. Dizide genellikle devlet yapısı küçültülmeye çalışılır. Milletvekillerinin ve hükûmette yer alan bakanların medya ile ilişkileri de eleştirel gözle incelenir. Siyasetçilerin basın ve seçmen karşısında yalan söylemeksizin herkesin duymak istediğini söylemesi, buna rağmen kendisini bağlayıcı sorumluluk altına girmemesi sergilenir.
| “ | Bana basından bahsetme. Günlük gazeteleri kimlerin okuduğunu sana söyleyeyim: Daily Mirror okurları ülkeyi yönettiklerini sanırlar, The Guardian okurları ülkeyi yönetmeleri gerektiğini düşünürler, The Times okurları ülkeyi gerçekten yönetenlerdir, Daily Mail okurları ülkeyi yönetenlerin karılarıdır, Financial Times okurları ülkeyi satın almış olanlardır, The Morning Star ülkenin başka bir ülke tarafından yönetilmesini isteyenler tarafından okunurken, The Daily Telegraph okurları bunun zaten böyle olduğunu düşünürler. | „ |
— Jim Hacker | ||
İlham kaynakları değiştir
Dizinin senaristleri çok çeşitli kaynaklardan beslenmişlerdir. Bunlar arasında hükûmet içinden bilgi kaynakları, basılmış eserler ve ilginç haberler yer alır. Ayırca senaristler çok sayıda kıdemli bürokratla görüşme yapmıştır. Bazı bölümler kısmen yaşanmış olaylardan yola çıkarak kaleme alınmıştır.[3]
The Moral Dimension adlı bölümde hayalî bir İslami ülke olan Qumran’a giden Hacker ve ekibi yasak olmasına rağmen alkol tüketmek isterler. Ekibin başından geçen ilginç olaylar, aslında gerçek bir ziyaret sırasında Pakistan’da yaşananlardan esinlenilmiştir.
Ana karakterler değiştir
Jim Hacker değiştir
Islington Lordu Jim Hacker (Paul Eddington) hükûmete katılmadan önce Reform isimli bir gazetenin yayın kurulunda yer almaktadır. Partisinin genel seçimleri kazanmadan önce uzunca bir süre parlamentoda muhalefette bulunduğu anlaşılmaktadır. Dizide hayalî bir bakanlık olan İdari İşler Bakanlığı görevinde kabinededir. Dizinin devam serisi olan Emret Başbakanım’da ise başbakan olur. Londra Ekonomi Okulu mezunudur. Görev döneminin ilk başlarında tecrübesizce her aksayan yöne müdahale etmeye çalışarak kendisini paralasa da ilerleyen dönemde tüm bu çabalarının devlet bürokrasisi tarafından engellendiğini görür. Bundan sonra daha akıllıca adımlar atacak hatta bürokrasinin taktiklerini yine onlara karşı kullanacaktır.
Emret Bakanım dizisi boyunca Hacker sürekli olarak basın karşısında gaf yapan, net bir karar veremeyen ve sürekli olarak eleştirilen bir bakan olarak resmedilir. Ancak bu durum Emret Başbakanım dizisinde değişir. Artık Hacker daha vakurdur, etkileyici söylevler verir ve dışişleri alanında başarılıdır.
Humphrey Appleby değiştir
Sir Humphrey Appleby (Nigel Hawthorne), Jim Hacker’ın bakanlığı sırasında İdari İşler Bakanlığında Daimi Sekreter görevindedir. Hacker’ın partisindeki liderlik krizi sırasında Hacker’ın başbakan olmasında etkili olur. Ülkede ve özel olarak bakanlık bürokrasisinde statükonun korunmasından yanadır. Sir Humphrey özellikle rakiplerini teknik ve felsefi laf kalabalığıyla alt eder, tartışmaları konudan saptırır ve özellikle karşı çıktığı önerilerin süreç içinde baltalanması için önerileri kabul eder görünür ancak çeşitli komisyonlara havale ederek sönümlenmesini sağlar.
Bernard Woolley değiştir
Bernard Woolley (Derek Fowlds) Jim Hacker'in özel sekreteridir. Sadakati hizmet ettiği bakan Hacker ile mensubu bulunduğu bürokrasinin temsilcisi Sir Humprey arasında gider gelir. Sir Humprey aynı zamanda Bernard’ın sicil amiri olduğu için genç bürokrat çoğunlukla ortada kalır. Bernard genelde ortaya atılan bir fikrin gerçekleşmeme gerekçelerini açıklar, bunu yaparken kimi zaman aşırıya kaçar. Bernard bakan tarafından yeni bir açılım veya politika açıklandığında heyecanlansa da Sir Humprey bu açılımın olumsuzluklarını ortaya koyduğunda üzüntüye kapılır.
Diğer karakterler değiştir
- Frank Weisel (Neil Fitzwiliam), Hacker'ın siyasi danışmanı
- Sir Arnold Robinson (John Nettleton), Sir Humprey’nin meslekdaşı ve kabine sekreteri
- Sir Frederick Stewart (John Savident), Dışişleri ve İngiliz Milletler Topluluğu Daimi Sekreteri
- Annie Hacker (Diana Hoddinott), Hacker’ın eşi
- Lucy Hacker (Gerry Cowper), Hacker’ın kızı
Bölümler değiştir
Çekilen 38 bölümün bir tanesi hariç hepsi 30 dakikalıktır. O dönemdeki BBC geleneği uyarınca diziler stüdyoda seyirciyle beraber çekilmiştir. Aktörler çekimler sırasında seyircilerin bulunmasının gerilimi artıdığını belirtseler de dizideki gülme efektlerinin gerçekçiliği için bu yöntemde ısrar edilmiştir.
1979 yılında çekilen ilk bölüm 1979 Birleşik Krallık Genel Seçimlerinin sonucunu etkilememesi için 1980 yılına kadar ertelenmiştir. Emret Bakanım, her birisi yedi bölümden oluşan üç sezon boyunca 1980-1982 yılları arasında sürmüştür. Emret Başbakanım ise 1986-1988 yılları arasında sekiz bölümlük iki sezon şeklinde yayınlanmıştır.
Jenerik ve müzik değiştir
Jenerikteki çizimler Gerald Scarfe tarafından yapılmış, aktörler karikatürize edilmiştir. Her jeneriğin sonunda o bölümün adı Meclis Bülteninin içinde yazılı şekilde yer alır. Dizinin müzikleri ise Ronnie Hazlehurst tarafından bestelenmiş ve Big Ben’den esinlenilmiştir.
Eleştiriler değiştir
Dizi olağanüstü yüksek izlenme seviyeleri yakalamıştır. Özellikle seyircinin zihnini zorlayan durumlar ve espriler Andrew Davies gibi eleştirmenler tarafından olumlu değerlendirilmiştir. Dizinin aday olduğu ve kazandığı ödüllerden bazıları:
- BAFTA En İyi Komedi Dizisi
- 1980,1981 ve 1982 yıllarında kazandı
- Emret Başbakanım 1986 ve 1987 yıllarında aday gösterilse de seçilemez
- BAFTA En İyi Komedi Performansı
- Nigel Hawthorne (Sir Humphrey rolüyle) 1981, 1982, 1986 ve 1987 yıllarında kazandı
- Paul Eddington (James Hacker rolüyle) 1981, 1982, 1986 ve 1987 yıllarında aday gösterildi
Dizi BBC tarafından 2004 yılında yapılan bir ankete göre tüm zamanların en iyi İngiliz sitcom dizisi dalında altıncı seçilir.
Diziye siyaset bilimcileri tarafından bilimsel çalışmalarda atıf yapılmış, bürokrasi ile siyasetçiler arasındaki karmaşık ilişkinin ekranda çok iyi yansıtıldığı belirtilmiştir. Ayrıca dizinin dönemin siyasetçileri tarafından da ilgiyle takip edildiği bilinmektedir. Bunlar arasında en bilineni Başbakan Margaret Thatcher’dır.[4]
Geleneği değiştir
Dizi çok kez resmi olmaksızın yeniden çekilmiş ve uyarlanmıştır. Kanada, Portekiz ve Hindistan’da dizinin benzerleri çekilmiştir. Emret Bakanım dizisi 1987 yılında bilgisayar oyunu olarak çıkmıştır. Commodore 64, Amstrad ve ZX Spectrum için yazılan oyunda amaç bir hafta Jim Hacker olarak görevde kalabilmektir.[5]
Tiyatroda sahnelenmesi değiştir
Diziden esinlenen tiyatro eseri önce 13 Mayıs – 5 Haziran 2010 tarihleri arasında Chichester Festival Tiyatrosu tarafından daha sonra da 17 Eylül 2010 – 15 Ocak 2011 tarihleri arasında Londra Gielgud Tiyatrosunda sahnelenmiştir.
Radyo oyunu değiştir
Emret Bakanım dizisinin on altı bölümü radyoya uyarlanmış ve ana aktörler tarafından seslendirilip BBC 4 Radyosunda yayınlanmıştır. 1983-1984 yılları arasında Peter Atkin yönetmenliğinde yayınlanan radyo oyunları 2007 yılında BBC 7 Radyosunda yeniden yayınlanmıştır. Radyo oyunları daha sonra kaset ve cd olarak piyasaya sürülmüştür.
Video ve DVD satışı değiştir
BBC tarafından Emret Bakanım dizisinin bazı bölümleri ile Emret Başbakanım dizisinin tüm bölümleri çeşitli seferlerde VHS video olarak yayınlandı. Tüm seri 2003 yılının Ekim ayında DVD olarak piyasaya sürüldü.
Kitap hâlinde basılması değiştir
Diziden esinlenerek piyasaya sürülen çok sayıda kitap bulunmaktadır. Bazılarında senaryo değiştirilerek kitaplaştırılırken, bazıları da günlük şeklindeydi. Ilk olarak 1981 yılında basılan bu kitaplar daha sonra tüm seriyi kapsayacak şekilde 1989 yılında basıldı.
- The Complete Yes Minister ISBN 0-563-20665-9
- The Complete Yes, Prime Minister ISBN 0-563-20773-6
Türkiye Versiyonu değiştir
Dizi 2005 yılında Sayın Bakanım adı ile gösterime girmiştir. Jim Hacker karakterinin karşılığını Kenan Işık, Sir Humphrey Appleby karakterinin karşılığını Haluk Bilginer, Dorothy Wainwright karakterinin karşılığını Ruhsar Öcal ve Sir Bernard Woolley karakterinin karşılığını Ali Sunal oynamıştır. Dizide orijinalinden yoğun halde yararlanılmıştır.
Kaynakça değiştir
- ^ Evet, Bakanım
- ^ Evet, Başbakanım
- ^ The Compassionate Society adlı bölümde geçen ve 500 idari personeli bulunmasına karşın doktoru, hemşiresi ve hastası bulunmayan hastanenin çok abartılı olduğu düşünülse de İngiltere çapında bu durumda altı hastane bulunduğu öğrenilmiştir Yapımcı Jonathan Lynn kişisel internet sitesinden 19 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 1 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir
- ^ Paul Cornell, Martin Day, Keith Topping, The Guinness Book of Classic British TV, Guinness 1993 ISBN 0-85112-543-3 s. 113–6
- ^ Oyunun tanıtımı 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 16 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir