Vikipedi

Eduard Streltsov

Eduard Anatolyeviç Streltsov (Rusça: Эдуа́рд Анато́льевич Стрельцо́в; Bu ses hakkındadinle (yardım·bilgi); 21 Temmuz 1937, Moskova - 22 Temmuz 1990, Moskova), Sovyet bir futbolcudur. Forvet pozisyonunda görev almış olup kariyerinin tamamında Torpedo Moskva'da oynayan Streltsov, Sovyetler Birliği millî takımında da yer almıştı. Millî takımın en çok gol atan dördüncü ismi olmuş ve "Rusya'nın yetiştirdiği en büyük hücumcu" olarak anılmıştır.[1] Ülkesinde "Rus Pelé" olarak da bilinir.[2]

Eduard Streltsov
Streltsov'un anısına bastırılan pul.
Kişisel bilgileri
Tam adı Eduard Anatolyeviç Streltsov
Doğum tarihi 21 Temmuz 1937(1937-07-21)
Doğum yeri Perovo, Moskova, Rusya
SFSC, SSCB
Ölüm tarihi 22 Temmuz 1990 (53 yaşında)
Ölüm yeri Moskova, Rusya SFSC, SSCB
Boyu 1,82 m (6 ft 0 in)
Mevkisi Forvet
Ofansif orta saha
Altyapı kariyeri
1950-53 Fraser
Profesyonel kariyeri*
Yıllar Takım Maç (Gol)
1953-1958 Torpedo Moskva 89 (48)
1965-1970 Torpedo Moskva 133 (51)
Toplam 222 (99)
Millî takım kariyeri
1955-1968  Sovyetler Birliği 38 (25)
Başarıları
Yaz Olimpiyatları
 Sovyetler Birliği adına
Erkekler Futbol
Altın 1956 Melbourne Takım

* Yalnızca lig maçları ve gollerini içerir.


Moskova'nın doğusunda doğup büyüyen Streltsov 1953 yılında henüz 16 yaşındayken Torpedo takımına transfer oldu. Bundan iki yıl sonra da ilk millî maçına çıktı. Çok geçmeden 1956 Melbourne Olimpiyatları'nda altın madalya kazanan Sovyet takımına dahil oldu ve ertesi sene yapılan 1957 Ballon d'Or ödülünde yedinci sırayı aldı. Ertesi sene yapılacak Dünya Kupası'nın öncesinde ortaya çıkan tecavüz iddiaları, gelecek vadeden kariyerinin yarıda kalmasına sebep oldu. Sovyet otoriteleri, eğer suçunu itiraf ederse oynayabileceğine yönelik teminat verince Streltsov suçunu itiraf etti. Fakat soruşturma devam etti ve nihayetinde Gulag sisteminde on iki yıl zorla çalıştırma cezasına çarptırıldı (sistem 1960'da kaldırıldı ve Streltsov hapishaneye yerleştirildi). Mahkumiyet son derece tartışmalıydı ve birçok insan Streltsov ile hükûmet yetkilileri arasındaki çatışmalara işaret ediyordu.

Streltsov cezasının yarısına yakınını tamamladıktan sonra serbest bırakıldı ve 1965'te kariyerine yine Torpedo Moskva'da sürdürdü. Dönüşünün ilk sezonunda takımıyla Sovyet şampiyonluğunu kazanırken devamında 1968 yılında Kubok SSSR'yi kaldırdı. Streltsov 1966'da milli takıma yeniden seçildi ve 1967-1968 yıllarının SSCB'de Yılın Futbolcusu oldu. 1970'de futbolu bıraktığında futbol literatürüne topuk pası, Rusya'da Streltsov pası olarak bilinir, gibi yenilikleri sokmuştu. 1990 yılında boğaz kanserinden ötürü Moskova'da hayatını kaybetti. İlk eşi kanserin hapiste radyasyona maruz kalmış yemeklerden kaynaklandığını iddia etti. Ölümünden altı yıl sonra, Torpedo kendi stadının adını Eduard Streltsov Stadyumu olarak değiştirdi. Kendi adının verildiği stadın ve Lujniki Olimpiyat Kompleksi'nin önüne Streltsov'un heykelleri dikildi.

İlk yılları değiştir

Eduard Anatolyeviç Streltsov 21 Temmuz 1937 tarihinde; Perovo, Moskova'da, asker ve istihbarat görevlisi Anatoli Streltsov ile Sofiya Frolovna'nın tek çocuğu olarak doğdu. Anatoli'nin II. Dünya Savaşı sonrasında ailesinin yanına dönmeyerek Kiev'de tek başına yaşamaya başlamasının ardından Sofiya, Fraser Doğrama Fabrikası'nda çalışmaya başladı. Çocukluğunda futbolla haşır neşir olan ve Spartak Moskova'nın maçlarını takip eden Streltsov, mütevazı bir ortamda büyüdü.[3]

Fabrikada, Streltsov'un futbola olan yeteneği daha ufak yaşta hemen fark edildi ve 13 yaşında Fraser fabrika takımının en genç üyesi olarak takıma dahil oldu. Bundan üç yıl sonra, Fraser ile Torpedo Moskva altyapı takımı arasında bir hazırlık maçı düzenlendi. Streltsov burada Torpedo'nun hocası Vasily Provornov'u etkilemeyi başardı ve Torpedo takımına transfer oldu.[3]

Kariyeri değiştir

Kariyerinin ilk yılları değiştir

16 yaşındaki Streltsov, 1954 sezonunda Torpedo ile ilk maçına çıktı ve sezonu boyunca tüm maçlarda oynayıp dört gol attı.[4] Takım sezon sonunda ligi dokuzuncu bitirdi.[5] Kariyerinin ikinci sezonunda Streltsov 22 maçta attığı 15 golle ligin en golcü oyuncusu oldu ve takımını dördüncü sıraya çıkardı.[4][5][6] 1955 sezonunun ortasında ilk kez Sovyet millî takımına seçildi ve ilk maçına 26 Haziran'da İsveç ile yapılan hazırlık maçında çıktı.[7] Maçta ilk 45 dakika içerisinde hat trick yaparken Sovyetler İsveç'i 6-0 mağlup etti. İkinci maçında, Hindistan'a karşı bir hazırlık maçında, yine üç gol attı. Macaristan ile oynanan maç ve Fransa'ya attığı bir gol, Streltsov'un Sovyetler Birliği formasıyla dört maçta yedi gol attığı anlamına geliyordu. Nisan 1956'da Danimarka'ya karşı oynadıkları maçta gol attıktan sonra oynanan üç millî maçta da forma giyemedi. Daha sonrasında Eylül ayında Batı Almanya'ya karşı 2-1 kazandıkları galibiyette oyuna girdikten üç dakika sonra golünü atmayı başardı. Streltsov, Torpedo için düzenli olarak gol atmaya devam etti, 1956 sezonunda 12 lig golü kaydetti, ancak Sovyetler Birliği takımı Kasım 1956'da Melbourne'deki Olimpiyat Oyunlarına gitmeden önce arka arkaya iki yenilgi aldı.[4] 15 Kasım'da Avustralya ile yaptıkları ve 16-2 kazandıkları hazırlık maçında üç gol kaydederken dokuz gün sonra turnuvanın ilk maçında Birleşik Almanya Takımı'na karşı son dakikalarda galibiyeti getiren golü attı.[8] Sovyetler çeyrek finalde Endonezya'yı yenmek için bir tekrar maçına ihtiyaç duydu ve yarı finalde Bulgaristan ile karşılaştı.[7]

Maçın normal süresi 0-0 biterken,[1][7] defans oyuncusu Nikolay Tişçenko ve Streltsov'un Torpedo'daki hücum partneri Valentin Ivanov sakatlandı. Sovyet takımı maça dokuz kişiyle devam ederken Bulgaristan'ın uzatmaların ilk dakikalarında attığı golle yenik duruma düştü. Streltsov önce 112. dakikada beraberlik golünü atarken dört dakika sonra da Boris Tatushin'e galibiyeti getiren golün asistini yaptı. Bu performans yıllar sonra spor gazetecisi Jonathan Wilson tarafından "muhteşem" olarak yorumlandı.[1] Yugoslavya'ya karşı oynanan final maçına teknik direktör Gavriil Kachalin forvet oyuncularının kulüp takımlarında da beraber oynayan oyunculardan olması gerektiğine inandığı için sahaya sürülmedi. Ivanov'un sakatlanmış olması dolayısıyla Streltsov'un da oynamamasına sebep oldu. İlk 11'deki yerini alan Nikita Simonyan, Yugoslavları 1-0 yenip kazandıkları altın madalyayı Streltsov'a vermeyi teklif edince Streltsov kendisinin daha birçok madalya kazanacağını söyleyerek bu teklifi reddetti.[1] Streltsov 1956 Ballon d'Or sıralamasında iki oy kazandı.[9]

Streltsov Polonya'ya karşı oynanan ve 2-0 kazanılan Dünya Kupası elemeleri play-off maçında ilk golü atan oyuncu oldu ve bu sonuçla Sovyetler Birliği 1958 Dünya Kupası'nda oynamaya hak kazandı.[7] Kulüp performansına gelindiğinde ise 1957 sezonunda oynadığı 15 maçta 12 gol attı. O zamana kadar ligi hiç kazanamayan ve şehrin diğer takımları CSKA, Dinamo ve Spartak'ın gölgesinde kalan Torpedo, 1957 sezonunu ikinci sırada bitirdi.[5] Sezon sonunda Streltsov topladığı 12 oyla 1957 Ballon d'Or sıralamasında yedinci oldu.[10] Dünya Kupasının yapılacağı sezona gelindiğinde millî takım performansı 20 maçta 18 gol şeklindeydi. Streltsov 1958 sezonundaki ilk sekiz maçında beş gol kaydetmeyi başardı ve 18 Mayıs 1958'deki 1-1'lik İngiltere maçında sahada yerini aldı.[7]

Tecavüzden ötürü mahkumiyet değiştir

Suçlamalar değiştir

Streltsov futbol dışındaki hayatında kadınlara ve alkole düşkünlüğü ile abartılı yaşam tarzıyla olduğu kadar İngilizlere ait "Teddy Boy" imajına sahip olmasıyla da tanınıyordu.[1][2] Kulübü ve Sovyet millî takımını için kilit bir role sahip olduğundan, bu özelliklerin birlikteliği hükûmet çevrelerinde ona yönelik bir izlenim yaratıyordu. Wilson bu durumu "Streltsov oldukça fazla ünlü olmaya başlamıştı." şeklinde özetlemiştir.[1] Problem, Streltsov ile Politbüronun ilk kadın üyesi Ekaterina Furtseva'nın 16 yaşındaki kızı Svetlana'nın iddialaya göre ilişki yaşamasıyla kritik bir noktaya gelmişti. Genç Svetlana, 19 yaşındaki Streltsov tarafından büyülenirken, annesi onunla ilk kez 1957'nin başlarında 1956 Olimpiyat zaferini kutlamak için düzenlenen bir Kremlin balosunda tanıştı. Furtseva ona ileride kızıyla evlenebileceği teklifinde bulunurken Streltsov bir nişanlısı olduğunu ve kızıyla evlenmeyeceğini söyledi. Sarhoşken "O maymunla asla evlenmem" veya "O kızla evleneceğime asılmayı yeğlerim" gibi Sovyet lideri Nikita Kruşçev'e yakınlığıyla bilinen Furtseva'yı aşağılayıcı cümleler sarf ettiği duyuldu.[1][2]

Streltsov Olimpiyatların hemen öncesinde gizlice Alla Demenko ile nişanlandı,[11] 25 Şubat 1957 tarihinde sezona hazırlık döneminin ortasında da çiftin evliliği gerçekleşti.[11] Sovyet Futbol Departmanı evlilik tarihinden dolayı hem oyuncuyu hem de kulübünü kınadı.[1] Oyuncunun kulübüyle yaptığı denizaşırı turlardan sonra İsveç ve Fransız kulüplerinden gördüğü ilgiden ötürü Komünist Parti kendisini muhtemel sığınmacı olarak görmeye başlamış ve kendisine olan güven azalmıştı. Parti arşivlerinde kendisiyle alakalı dosyada şu yorum bulunmaktaydı: "güvenilir bir kaynağa göre, Streltsov arkadaşlarına yurt dışı turlarından sonra SSCB'ye geri dönmenin yanlış olduğunu söyledi."[1] Nisan 1957'de Odesa'da oynanan bir maçta kırmızı kartla oyundan atılınca iktidarın resmi spor gazetesi Sovetsky Sport, "Bu adam kahraman değil" başlıklı bir yazı yayınladı. Bunun yanında iddialara göre işçi sınıfına mensup kişilerin yazdıkları mektuplarda da Streltsov'un "batı emperyalizminin şeytanlarının bir örneği" olduğu söyleniyordu.[1]

 
Sovyet lideri Nikita Kruşçev 1961'de. Millî takımın teknik direktörü Gavriil Kachalin'e göre Kruşçev Streltsov'un tecavüz davasına bizzat dahil olmuştu.[1]

İngiltere ile oynanan hazırlık maçından bir hafta sonra, Sovyet ordu mensubu olan Eduard Karakhanov, Streltsov'u bir partiye davet etti.[1] Streltsov ve diğer Sovyet takımı oyuncuları Dünya Kupası hazırlıkları kapsamında Moskova'nın hemen dışındaki Tarasovka'da hazırlık kampında bulunuyordu. Takıma bir günlük izin verilmişti. İzin günlerinin sonunda oyuncular yetkililere saat 16.30'da Dinamo Stadyumu'nda rapor veriyordu.[12] Fakat Streltsov, Spartak'tan iki arkadaşı Mihail Ogonkov ve Boris Tatuşin ile bu kurala uymadılar ve partiye gittiler.[12] Karakhanov'un daçasında düzenlenen partiye 20 yaşındaki Streltsov'un daha önce hiç tanışmadığı Marina Lebedeva isimli bir kadın da katılmıştı. Ertesi sabah Streltsov, Ogonkov ve Tatushin gözaltına alındı ve Lebedeva'ya tecavüz etmekle suçlandı.[1][2]

Gazeteci Kevin O'Flynn, partide çok içki içildiği için, Streltsov aleyhindeki kanıtların Lebedeva'nın kendisinden bile "karışık ve çelişkili" olduğunu yazdı.[2] Ancak milli takım antrenörü Gavriil Kachalin, Streltsov'un ölümünden kısa bir süre önce, Komünist Partinin üst kademelerinden gelen etkinin, oyuncuya yardım edilemeyeceğini dikte ettiğini iddia etti. Kachalin, polisin kendisine Furtseva'nın kiniyle körüklenen Kruşçev'in bizzat kendisinin de taraf olduğunu bahsettiğini belirtti.[1] Milli takımdan takım arkadaşı Nikita Simonyan 2006'da Streltsov'un annesine yazdığı mektupta "başkası için suçu üzerine aldığını" söylediğini aktardı.[1] Simonyan'a göre Streltsov ve Lebedeva birlikte oldu.Ayrıca bu birlikteliğin bir tuzak olmadığını fakat Streltsov'un kıza tecavüz edip etmediğinden de emin olmadığını söyledi. Simonyan rızaya dayalı karşılıklı seksin Streltsov'a karşı garezi olan "sistem" tarafından tecavüz iddialarına dönüştürülebileceğini ileri sürdü.[1] Ancak aynı röportajda Simonyan, hem Lebedeva'nın hem de Streltsov'un dava sırasındaki suçlayıcı fotoğraflarını gösterdi, fotoğrafların bir tanesinde Streltsov'un yüzünün "burundan elmacık kemiğine üç paralel çizikle çizildiği" görülüyordu.[1] Gazeteci Jonathan Wilson konuyu fotoğrafların üzerinde oynanmış veya daha sonraki bir tarihte yaralanmış olma olasılığı olduğunu, ama Sovyet adaleti nadiren böylesine suçlayıcı kanıtlara ihtiyaç duyduğu şeklinde yorumladı.[1] Bir sene önce evlendiği karısı Alla, iddialardan sonra Streltsov'a boşanma davası açtı.[13] Streltsov haricinde duruşmada yer alan milli takım oyuncuları, tanık olarak dinlenen Ogonkov ve Tatushindi.[13]

Gulag mahkumiyeti değiştir

Streltsov, itiraf etmesi durumunda Sovyet takımının Dünya Kupası kadrosundaki yerini koruyacağı söylenince suçunu itiraf etti.[1] Fakat itiraftan sonra gerçekleşen bu olmadı ve millî takımdaki yerini korumak bir yana, Streltsov Gulag çalışma kamplarında 12 yıl zorla çalıştırma cezasına çarptırıldı. Ayrıca profesyonel futbola geri dönüşü yasaklandı.[14] Torpedo kulübünün de çıkış kaynağı olan Moskova ZiL araba fabrikasındaki 100,000 işçinin duruşmada Streltsov'a destek olmak için düzenlemek istediği yürüyüş, mahkeme kararı yürüyüşten önce açıklandığı için iptal oldu.[1][2][15] Ogonkov ve Tatushin profesyonel futboldan üç yıl men edildiler,[16] ve hayatları boyunca Sovyetleri temsil etmekten yasaklandılar.[17] Mahkum edildiği kampa başka bir mahkum tarafından gördüğü çok ciddi fiziksel şiddetten ötürü dört ay hapishane revirinde dört ay yatmak zorunda kaldı.[2] Kamp yetkilileri düzenlenen futbol maçlarında mahkumları sakinleştirmek için Streltsov'u da maçlara dahil etmeye başladı. Kamptaki mahkumlarından biri olan Ivan Lukyanov sonraki zamanlarda verdiği demeçte "Streltsov'u çok sevdik, onun futbola döneceğine hep inandık. Ve sadece biz değil." demişti.[2]

Bu zaman zarfında, millî takım İsveç'teki Dünya Kupasına Streltsov, Ogonkov ve Tatushin olmadan gitti. Dünya basını turnuvada mücadele eden takımlardan ikisinin ciddi derecede güç kaybettiğini yazıyordu. Bu takımlar, Münih uçak kazasını yaşayan İngiltere ve Streltsov'u kaybeden Sovyet Birliği'ydi.[18] Sovyetler çeyrek finalde, Streltsov'un ilk millî maçında 6-0 yendikleri İsveç'e 2-0 yenilerek turnuvaya veda etti.[2][7] Streltsov'u kaybeden Torpedo, 1957'deki ikincilikten ertesi sezon yedinciliğe düşerken çıktıkları Kubok SSSR finalinde de Spartak'a kaybetti. Streltsov'un mevkisi Torpedo'nun 1957'de profesyonel yaptığı Gennadi Gusarov ile dolduruldu. Takım 1959'da beşinciliğe yükselirken ertesi seneyi hem ligi hem de kupayı alarak duble ile bitirdi. Gusarov da ligi 20 golle gol kralı olarak bitirdi. Torpedo ertesi seneyi hem lig hem kupada ikinci bitirirken Gusarov 22 gol kaydetti. Ertesi iki sene ligi ortada bitirdikten sonra Gusarov 1963'te şehrin diğer takımlarından Dinamo'ya satıldı. Tüm olanlara rağmen sonraki sezon Torpedo, ligi Dinamo Tiflis ile aynı puanda bitirdi. Fakat şampiyonun belirlenmesi için yapılan play-off maçını kaybederek ikinci oldu.[5][19]

Serbest kalışı ve futbola dönüşü değiştir

Amatörde oynadığı dönem değiştir

 
Birinci Sekreter Leonid Brejnev (1967'de resmedilmiş) Streltsov'un profesyonel futbola geri dönüşüne yardımcı oldu.

Streltsov 12 yıllık mahkumiyetinin beş yılını doldurduktan sonra 4 Şubat 1963'te serbest bırakıldı ve profesyonel futbol yasağından kaynaklı hayatını ZiL fabrikasında çalışarak ve otomotiv mühendisliği bölümünde okuyarak geçirmeye başladı.[20][21] Alla ile olan ilişkisini düzeltmeyi başaramayınca Eylül 1963'te Raisa Mikhailovna ile evlendi. Fabrikanın amatör takımında futbol oynamaya başlayınca takımın hem içerideki hem deplasmandaki maçlarında büyük kalabalıkların toplanmasına sebep oldu. ZiL takımı 1964 sezonunun sonlarında Gorki şehrine maç için vardığında takımın antrenörüne dair emirler geldi. Seyirciler maçın başlamasıyla bu durumu fark etti ve ilk devre oynanırken ayaklanma çıkarıp stadyumu yakmakla tehdit ederken bir yandan da Streltsov'un ismini haykırıyordu. Gorki fabrika şefi, kızgın kalabalığın bunu başarabileceğinden endişe ederek, ZiL antrenörüne Streltsov'u ikinci yarı sahaya çıkmasını emretti. Eski Gulag mahkumu sahaya çıktığında ayakta alkışlandı.[22]

Streltsov takımdayken ZiL, 11 maçın tamamını kazandıktan sonra fabrika liginde zirveye yerleşti. Torpedo için oynamasına izin verilmemesine rağmen, Streltsov sezon boyunca eski kulübünde de maçlara çıktı.[22] Ekim 1964'te Kruşçev'in yerine Komünist Parti'nin Birinci Sekreteri Leonid Brejnev oldu. Göreve başladıktan kısa bir süre içinde, içlerinde Sosyalist Emek Kahramanları'nın, bölgesel ve ulusal Yüksek Sovyet üyelerinin mektuplarının da olduğu on binlerce mektup, Streltsov'un profesyonel liglerdeki yasağını kaldırmasını Brejnev'den istiyordu. Bazı parti üyeleri, Streltsov'un takımıyla Batı Avrupa'ya seyahatlerinin ileride uluslararası bir krize sebep olabileceğinden bu geri dönüşe temkinli yaklaşsa da Brejnev Streltsov gibi özgür bir adamın mesleğini icra edebilmesi gerektiğini söyleyerek yasağı kaldırdı. 1965 sezonu başlamadan Torpedo'ya dönüşü kesinleşti.[2][14]

Profesyonel müsabakalara geri dönüşü değiştir

Streltsov taraftarlar tarafından coşkuyla karşılandı.[23] Gücü ve çevikliğini kaybetmiş olsa da futbol aklı hala yerindeydi ve profesyonel futbolculuğa geri döndüğü ilk sezonda 26 maçta 12 gol atarak takımının şampiyonluğunda pay sahibi oldu.[1][2][4][5] Sezon sonu Sovyetler Birliği'nde Yılın Futbolcusu oylamasında takım arkadaşı Valeri Voronin'in ardından ikinci oldu.[24] Bu şampiyonluk, Streltsov'un mahkumiyeti sırasında beş yıl önce kazandıkları şampiyonluğun ardından gelen ikinci şampiyonluklarıydı.[5] Streltsov ilk Avrupa maçını 28 Eylül 1966,'da Inter Milan deplasmanında oynadıkları ve 1-0 kaybettikleri Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası maçında oynadı.[25] 16 Ekim 1966'da Türkiye ile oynanan ve 2-0 kaybedilen maçla birlikte yeniden millî takım kadrosuna da dahil oldu.[26] Bir hafta sonra oynadıkları Doğu Almanya maçında attığı golle birlikte futbola döndükten sonra millî formayla ilk golünü kaydetmiş oldu. Bunu İtalya deplasmanında aldıkları 1-0'lık yenilgi takip etti.[26] Torpedo aynı sezon Kubok SSSR'nda final yaptı fakat finali Dinamo'ya 2-0 kaybetti.[5] Streltsov sezonu geçen sezon olduğu gibi 12 golle kapattı.[4]

Ertesi sene Sovyet millî takımındaki yerini yeniden sağlamlaştıran Streltsov, Mayıs 1967'de İskoçya ile Glasgow şehrinde oynanan ve 2-0 kazanılan hazırlık maçıyla başlamak üzere ardı ardına sekiz maça çıktı. Bu sekiz maçlık seride 4-2'lik Fransa ve 4-3'lük Avusturya galibiyetlerinde birer tane olmak üzere iki gol kaydetti. 30 Ağustos 1967'de Finlandiya ile oynanan 1968 Avrupa Şampiyonası eleme maçında kadroda yer bulamadı ve üç maç millî takım kadrosuna giremedi. 8 Ekim'de Bulgaristan ile yaptıkları maçta takımdaki yerini aldı ve 1-0'dan 2-1 çevirdikleri maçta golünü kaydetti. Takvim yılının sonuna kadar kadrodaki yerini korumayı başardı ve 17 Aralık'ta Şili'ye karşı hat-trick yaptı.[26] Sezon boyunca sadece altı gol atmasına rağmen sezon sonunda ülkesinde yılın futbolcusu seçildi.[1][24] Bu sayı 1954'te ilk sezonunda attığı gol sayısıyla eşdeğerdi.[4]

Streltsov 1968'de Sovyetlerin oynadığı ilk üç maçta kadroya dahil edilmedi. Nisan ayında içeride Belçika'ya karşı aldıkları hazırlık maçı galibiyetinden sonra 4 Mayıs 1968 tarihinde Macaristan ile yaptıkları ve 2-0 kaybettikleri 1968 Avrupa Şampiyonası çeyrek final ilk maçı, onun Sovyetler Birliği formasıyla çıktığı son maç oldu. Sovyetler, Macarları Streltsov olmadan Moskova'daki rövanşta 3-0 yenerek toplam skorla üst tura çıktılar. Streltsov turnuva kadrosundan çıkarıldı ve bir daha millî formayla maça çıkmadı. Millî formayla 38 maçta 25 gol kaydetti.[26] Torpedo 1968 sezonunda Kubok SSSRnı finalde Özbek ekibi Pahtakor Taşkent'i 1-0 yenerek aldı.[5] Aynı sene, kariyerinde bir sezonda attığı en yüksek gol sayısı olan 21 golle SSCB'de Yılın Futbolcusu ödülünü tekrar kazandı. Fakat ertesi sezon başlamadan orta sahada oynamaya başladı ve 2 sezon boyunca 23 maçta hiç gol katkısı yapamadı. 1970 senesinde 33 yaşında futboldan emekli olurken ligde Torpedo formasıyla 222 maçta 99 gol atma başarısı gösterdi.[3][4]

Emeklilik sonrası hayatı değiştir

Streltsov Spartak Moskva taraftarıydı ve tamamını Torpedo'da geçirdiği futbol kariyerini bitirdikten sonra desteklediği takımda oynayamamış olmaktan ötürü sürekli şikayet ediyordu.[3] Torpedo kulübü Streltsov'un Kültür Fizik Enstitüsünde aldığı antrenörlük eğitim masraflarını karşılayabilmesi için oyuncuya maaşını ödemeye devam etti.[27] Streltsov diplomasını alında Torpedo'nun altyapı takımını çalıştırmak için kulübe geri döndü. Daha sonrasında kısa süreliğine birinci takımı çalıştırdıktan sonra 1982'de tekrar altyapı takımının başına geri döndü.[3][15] 1990'da boğaz kanserinden ölmeden önce emekli futbolcuların yer aldığı bir maçta yer aldı.[3] Karısı Alla, hastalığın hapiste verilen radyasyona maruz kalmış yemeklerden kaynaklandığını söylemekteydi.[28] Yedi yıl sonra Marina Lebedeva, Streltsov'un ölüm yıl dönümünün ertesi günü Moskova'daki mezarına çiçek bırakırken görüldü.[1]

1956 yılındaki Olimpik kurallara göre altın madalyalar, sadece finali kazanan takımın sahadaki oyuncularına veriliyordu. Streltsov finalde oynamadığı için altın madalya alamadı. Kural daha sonra finali kazanan takımın her bir üyesine madalya verilmesi şeklinde değiştikten sonra 2006 yılında ölümünden sonra kendisine altın madalyası verildi.[1]

Oyun stili ve bıraktığı miras değiştir

Birçok spor yorumcusu Streltsov'u Sovyet ve Rusya futbolunun yetiştirdiği en iyi oyunculardan biri olarak değerlendirmektedir: Britanyalı gazeteci ve yazar Jonathan Wilson onu "Rusya'nın yetiştirmiş olduğu en iyi hücumcu ... uzun boylu, güçlü bir forvet, çok iyi bir ilk dokunuş ve sıra dışı bir futbol zekası" olarak tanımlarken,[1] Rus yazar Aleksandr Nilin ise hakkında "bize harikalar diyarından gelen çocuk" demiştir.[2] Streltsov'un mahir ve yaratıcı oyun stili onun Sovyet futbolunda öne çıkmasını sağlamış ve topuk pasının kullanımına öncülük etmesi, bu pasın Rusya'da "Streltsov pası" olarak anılmasını sağlamıştır.[23] Kariyerinin erken dönemlerinde bu teknik kabiliyeti, kayda değer hızı ve fiziksel becerisiyle birleştirmesi sayesinde yenmesi güç komple bir forvet oyuncusuna dönüşmüştür. Son yıllarında bu fiziksel kabiliyeti azaldığı için yeteneğini ve zekasını daha çok oyun kurucu gibi kullanmaya başlamış, daha geride oynamış ve hücum yapmaktan ziyade takım arkadaşlarına hücum aksiyonları hazırlamaya başlamıştır. Hatta kariyerinin son iki yılında forvetten çok ofansif orta saha olarak oynamıştır. Millî formayı giydiği iki dönem arasında 8 yıllık bir boşluk olmasına rağmen "Rus Pelé",[2] millî takım tarihindeki en golcü dördüncü futbolcudur.[29]

 
Eduard Streltsov Stadyumu (2007)

Torpedo Moskva'nın sahası olan Torpedo Stadyumu 1996'da "Eduard Streltsov Stadyumu" olarak yeniden adlandırıldı.[30] Bir yıl sonra Rusya Futbol Federasyonu Rus futbolunun en prestijli bireysel ödülleri olarak Strelyets ödüllerini tanıttı ve 2003 yılında durdurulana kadar her yıl Rusya ligindeki en iyi teknik direktöre ve her pozisyonda en iyi oyunculara verildi.[31] 1998'de Moskova'daki Lujniki Olimpiyat Kompleksi'ne Streltsov'un heykeli dikilirken,[32] ertesi sene bir heykeli de adının verildiği stadyumun önüne dikildi.[33]

2001'de ölümünden sonra hakkındaki tecavüz kararının bozulması için Streltsov Komitesi kuruldu. Kampanyanın lideri olan satranç şampiyonu Anatoli Karpov, hakkındaki kararın Streltsov'u dünyanın en iyi oyuncusu olmaktan alıkoyduğunu öne sürdü.[2] Rusya Merkez Bankası 2010 yılında Streltsov'un yüzünün yer aldığı iki rublelik hatıra madeni para bastırarak oyuncuyu onurlandırdı. Madeni para, "Rusya'nın En İyi Sporcuları" serisinin bir parçası olarak basılan üç madeni paradan biriydi; diğer iki madeni parada futbolcular Lev Yaşin ve Konstantin Beskov'un yüzleri yer almaktaydı.[34]

Ödülleri ve başarıları değiştir

 
2010 yılında Streltsov anısına bastırılan iki rublelik madeni para.
 
"Futbolun Efsaneleri" pul serisinde Streltsov adına 2016 yılında bastırılan pul.

Torpedo Moskva değiştir

İkincilikler
  • Çempionat SSSR Po Futbolu: 1957[5]
  • Kubok SSSR: 1966[5]

Millî takım değiştir

Bireysel değiştir

Kariyer istatistikleri değiştir

1968 Kubok SSSR hariç kupa istatistikleri bilinmemektedir.[4][25][35]
Kulüp performansı Lig Kupa Lig Kupası Kıtasal Toplam
Sezon Kulüp Lig Maç Gol Maç Gol Maç Gol Maç Gol Maç Gol
Sovyetler Birliği Lig Kubok SSSR Federasyon Kupası Avrupa Toplam
1954 Torpedo Moskova Çempionat SSSR Po Futbolu 22 4 – – – – – – 22 4
1955 22 15 – – – – – – 22 15
1956 22 12 – – – – – – 22 12
1957 15 12 – – – – – – 15 12
1958[36] 8 5 – – – – – – 8 5
1965 Torpedo Moskova Çempionat SSSR Po Futbolu 26 12 – – – – – – 26 12
1966 31 12 – – – – 2 0 33 12
1967 20 6 – – – – 4 3 24 9
1968 33 21 6 3 – – 3 0 42 24
1969 11 0 – – – – – – 11 0
1970 12 0 – – – – – – 12 0
Ülke Sovyetler Birliği 222 99 6 3 – – 9 3 237 105
Toplam 222 99 6 3 – – 9 3 237 105

[7][26]

Sovyetler Birliği millî takımı
Yıl Maç Gol
1955 4 7
1956 8 4
1957 8 7
1958[36] 1 0
1959[36] 0 0
1960[36] 0 0
1961[36] 0 0
1962[36] 0 0
1963[36] 0 0
1964[36] 0 0
1965 0 0
1966 3 1
1967 12 6
1968 2 0
Total 38 25

Millî takım golleri değiştir

Ev sahibi olarak Sovyetler Birliği baz alınmıştır.[37]

Kaynakça değiştir

Dipnotlar
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Wilson 2006
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n O'Flynn 2001
  3. ^ a b c d e f Рыжков (Rizhkov) 2008
  4. ^ a b c d e f g h Цыбулько, Валерий (Tsibul'ko, Valeriy). Эдуард Стрельцов (Rusça). Журнал «Футбол» (Zhurnal Futbol). 2 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  5. ^ a b c d e f g h i j k l Lauzadis, Almantas. "USSR (Soviet Union) – Final Tables 1924-1992". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 30 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  6. ^ a b Cherny, Michael. "Soviet Union/CIS – Record International Players". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 15 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  7. ^ a b c d e f g Courtney, Barrie. "Soviet Union – International Results 1952-1959 – Details". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 29 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  8. ^ "Eduard Streltsov". Olympedia. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  9. ^ a b Pierrend, José Luis. "European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") 1956". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 18 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  10. ^ a b Pierrend, José Luis. "European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") 1957". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 10 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  11. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, ss. 78-79
  12. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, s. 91
  13. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, s. 99
  14. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, «Втуз бы я обязательно закончил...», pp. 44-50
  15. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, s. 251
  16. ^ Ларчиков, Геннадий (Larchikov, Gennadiy) (2002). "Хyдожник на поле и в жизни". Советский спорт (Sovetskiy Sport) (Rusça) (109). 
  17. ^ Нилин (Nilin) 2002, s. 93
  18. ^ Kuper 1998, s. 39
  19. ^ Кашинцев, Александр (Kashintsev, Alexander). "Геннадий Гусаров (Gennadiy Gusarov)". Сборная России по футболу (Rusça). 1 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  20. ^ Нилин (Nilin) 2002, s. 134
  21. ^ Нилин (Nilin) 2002, Основные даты жизни Эдуарда Стрельцова
  22. ^ a b Нилин (Nilin) 2002, «Втуз бы я обязательно закончил...», p. 42
  23. ^ a b White, Jim (13 Nisan 2006). "As Quinn sheds fat, Jones sees fit to play the fool". The Daily Telegraph. 12 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  24. ^ a b c d Movsumov, Rasim. "Soviet Union – Player of the Year Awards". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 19 Eylül 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  25. ^ a b Пугло, Евгений (Puglo, Yevgeniy). Стрельцов, Эдуард Анатольевич (Rusça). Клуб любителей истории и статистики футбола (KLISF). Archived from the original on 12 Ocak 2013. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  26. ^ a b c d e Courtney, Barrie. "Soviet Union – International Results 1960-1969 – Details". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 29 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  27. ^ Нилин (Nilin) 2002, s. 226
  28. ^ Шпиз, Елена (Shpiz, Elena). "Эдуард Анатольевич Стрельцов". Истории Людей (Istroii Lyudey). 10 Haziran 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  29. ^ a b Mamrud, Roberto. "Soviet Union/CIS – Record International Players". Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. 19 Eylül 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022. 
  30. ^ Wilson, Jonathan (23 Aralık 2008). "Torpedo's traumas suggest the Russian renaissance may be short-lived". The Guardian. 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  31. ^ "Индивидуальные и командные призы" (Rusça). FK Zenit. 9 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  32. ^ "ru:Памятник Стрельцову". visualrian.ru (Rusça). РИА Новости (RIA Novosti). 10 Mayıs 1998. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  33. ^ Raşupkina, Olga (11 Nisan 1999). "Стрельцов вместо девушки с веслом". Nezavisimaya gazeta (Rusça). 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  34. ^ "Commemorative Coins". Rusya Merkez Bankası. 28 Aralık 2009. 9 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  35. ^ Мороз, Андрей (Moroz, Andrey). "Streltsov, Eduard A". Клуб любителей истории и статистики футбола (KLISF). 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  36. ^ a b c d e f g h 1958'den 1963'e kadar Gulag kampında hapis yattı; profesyonel futbola 1965'te geri döndü.
  37. ^ Кашинцев, Александр (Kashintsev, Alexander). "Эдуард Стрельцов (Eduard Streltsov)". Сборная России по футболу (Rusça). 7 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
Gazete ve dergi makaleleri
Bibliyografya
  • Kuper, Simon (1998). Football Against The Enemy. Londra: Phoenix. ISBN 0-7538-0523-5. 
  • Нилин, Александр (Nilin, Aleksandr) (2002). Стрельцов: Человек без локтей (Rusça). Москва (Moscow): Молодая гвардия (Molodaya Gvardiya). ISBN 5-235-02438-9. 

Dış Bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eduard_Streltsov&oldid=32485543" sayfasından alınmıştır