Dosya:New Turkic alphabets.jpg

Tam çözünürlük((964 × 3.004 piksel, dosya boyutu: 626 KB, MIME tipi: image/jpeg))


File:New Turkic alphabets.svg, bu dosyanın vektör versiyonudur. Aşağı olmadığında bu raster görüntünün yerine kullanılmalıdır.

File:New Turkic alphabets.jpg → File:New Turkic alphabets.svg

Daha fazla bilgi için Help:SVG/tr sayfasına bakın.

Diğer dillerde
Alemannisch  Bahasa Indonesia  Bahasa Melayu  British English  català  čeština  dansk  Deutsch  eesti  English  español  Esperanto  euskara  français  Frysk  galego  hrvatski  Ido  italiano  lietuvių  magyar  Nederlands  norsk bokmål  norsk nynorsk  occitan  Plattdüütsch  polski  português  português do Brasil  română  Scots  sicilianu  slovenčina  slovenščina  suomi  svenska  Tiếng Việt  Türkçe  vèneto  Ελληνικά  беларуская (тарашкевіца)  български  македонски  нохчийн  русский  српски / srpski  татарча/tatarça  українська  ქართული  հայերեն  বাংলা  தமிழ்  മലയാളം  ไทย  한국어  日本語  简体中文  繁體中文  עברית  العربية  فارسی  +/−
Yeni SVG resmi

Açıklama
Deutsch: Dieses Bild zeigt verschiedene lateinisch-basierte Alphabete (sogenanntes "Einheitliches Alphabet") der Turkvölker in den frühen 1920er Jahren bis zu deren Ablösung durch russisch-basierte Kyrillaphabete ab 1938/40. Daneben werden einige moderne turkvölkische Alphabete (sogenannte "neue türkische Alphabete") angeführt, die sich vom modernen Lateinalphabet der Türkei ableiten.
  • Hinweise/Notes: Die verschiedenen Lateinalphabete wurden zwischen 1938 und 1940 im Zuge des verstärkten Russisch-Unterrichtes bei den nichtslawischen Völkern Rußlands durch modifizierte Alphabete kyrillischen Ursprungs ersetzt.

War bei den Lateinalphabeten noch die gegenseitige Lesbarkeit erstrebt worden, so wurde diese durch die völlig unterschiedlichen Bedeutungen verschiedener kyrillischer Buchstaben durch die Sowjetregierung bewußt erschwert. Nach dem Zusammenbruch der UdSSR (ab 1989) wurde von Aserbaidschan im Jahre 1991 die Rückkehr zum lateinischen Alphabet beschlossen. Dieses Alphabet war dem modernen der Türkei nachempfunden und unterschied sich nur durch drei Sonderzeichen (»ä«, »x« und »q«) vom türkischen Alphabet. Diese Sonderzeichen sollten »rein aserbaidschan-türkische« Laute kennzeichen.

Am 30. Oktober 1992 wurde in der türkischen Hauptstadt Ankara im Zuge der neugegründeten »Schwarzmeer-Kooperation« (KEI) die OATCT (türkisch: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Toplantısı = Zentralasiengipfel der Turkrepubliken) gegründet. Diese beschloß auf diesem Gipfel, daß ein gemeinsames »türkisches Alphabet«, die Entwicklung eines gemeinsamen Grundwortschatzes und die Anlehnung der Rechtschreibung der jeweiligen Staatssprachen an das moderne Türkeitürkische zu erfolgen hatte. Ferner sollten die großen Turkstaaten Aserbaidschan, Kasachstan, Kirgisistan, Turkmenien und Usbekistan bis zum Jahre 2005 ein türkisch-lateinisches Alphabet für ihre Staatssprachen eingeführt haben. Für die türkischen Minderheiten in den benachbarten Ländern (vor allem in Syrien, Irak und dem Iran) und in der Russischen Föderation wurde eine Einführung des lateinischen Alphabetes auf das Jahr 2010 angesetzt. Am 22. Dezember desselben Jahres beschloß der aserbaidschanische Nationalrat, »Türkisch« als alleinige Amtssprache und, damit verbunden, das »neue aserbaidschanische Alphabet« zur Schreibung der Landessprache einzuführen. Im Zuge dieser Einführung wurde der Sonderbuchstabe »ä« durch das heutige Zeichen »ə« ersetzt.

Diese aserbaidschanischen Lateinalphabete übernahmen auch die aserbaidschanischstämmige Minderheit im Iran. So wird das moderne Aserbaidschan-Alphabet nun auch inoffiziell und parallel zur Schreibung des Türkischen im Iran benutzt. So wird beispielsweise die Zeitschrift »Varliq« seit her in lateinischen Buchstaben gedruckt und vertrieben. Im Jahre 1994 wurde das Musteralphabet (türkisch: Ortak türk Alfabesi = gemeinschaftliches türkisches Alphabet) der Öffentlichkeit vorgestellt und es wurde in der Türkei auch unter der Bezeichnung »Öz alfabe« (unser Alphabet) bekannt, da sich dieses Musteralphabet mit seinen zahlreichen Zusatzzeichen aus diesem herleiteten.

Aus diesem Alphabet sind ursprünglich alle Lateinalphabete Zentralasiens abgeleitet; auch Usbekistan und Turkmenistan entwickelten ihre Lateinalphabete aus diesem Musteralphabet. Doch diese beiden Staaten gingen schließlich eigene Wege, da sie nun – eine Vorherrschaft Ankaras in Zentralasien vermuteten – völlig eigenständige Alphabete entwickelten.

Im Jahre 2000 wurde auch von der tatarischen Regionalregierung in Kasan die Einführung eines Lateinalphabetes beschlossen. Dieses geschah als Reaktion darauf, daß das russische Parlament im selben Jahr den Beschluß gefaßt hatte, daß es in der russischen Föderation nur eine Schriftart zu geben habe: das kyrillische!

Auch übernahmen in diesem Jahr die meisten türkischen Minderheiten des Iran das moderne aserbaidschanische Lateinalphabet zur Schreibung ihrer Sprachen. Diese Übernahme war natürlich inoffiziell, doch nehmen es momentan alle Regierungsstellen des Iran stillschweigend hin.

Die türkische Minderheiten Syriens und des Iraks haben zwischenzeitlich die türkische Hoch- und Schriftsprache der Türkei angenommen.

English: This picture shows different Latin-based alphabets (so-called "uniform alphabet") of the Turkic peoples from the early 1920s up to their replacement by Russian-based Cyrillic alphabets starting from 1938/40. Some modern Turkic alphabets (so-called "new Turkic alphabets") are given as well, which are derived from the modern Latin alphabet of Turkey.

The different Latin alphabets were replaced by modified alphabets of Cyrillic origin between 1938 and 1940 in the course of intensified instruction of the non-Slavic peoples of Russia in the Russian language. Although the Latin alphabets were devised for mutual legibility, the Soviet government consciously made it more difficult because of the completely different meanings of different Cyrillic letters. After the collapse of the USSR (starting from 1989) it was decided by Azerbaijan in the year 1991 to return to the Latin alphabet. This alphabet was shared by modern Turkey and differed from the Turkish alphabet only in having three special characters ("ä", "x" and "q"). These special characters represented "purely Azerbaijan-Turkish" sounds. On October 30, 1992 in the Turkish capital, Ankara, the OATCT (Turkish: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Toplantısı = central Asia summits of the Turkic Republics), was created as a result of the newly created "Black Sea Co-operation" (KEI).

At this summit, it was decided that a common "Turkish alphabet" had to be devised, to which the modern Turkish language would be used as a basis for development of a common basic vocabulary and the orthography of the respective state languages. Furthermore the large Turkic-language speaking countries of Azerbaijan, Kazakhstan, Kirgizistan, Turkmenistan and Uzbekistan should have the Turkish Latin alphabet introduced for their state languages by the year 2005. For the Turkish minorities in the neighboring countries (particularly in Syria, Iraq and Iran) and in the Russian Federation, an introduction of the Latin alphabet was set for the year 2010.

On December 22 of the same year, the Azerbaijani national council, decided to introduce "Turkish" as the exclusive official language and the "new Azerbaijani alphabet" for the writing of the national language. In the course of this introduction the special letter "ä" was replaced by the today's "ə". The Azerbaijani minority in Iran also adopted the same Azerbaijani Latin alphabet. Thus the modern Azerbaijan alphabet is used now also unofficially and parallel to the posting of the Turkish one in Iran. Thus for example the magazine "Varliq" has been printed since then in Latin letters.

In the year 1994 the sample alphabet (Turkish: Ortak türk Alfabesi = common Turkish alphabet) was presented to the public and it was also designated in Turkey as "Öz alfabe" (our alphabet), since this sample alphabet was derived with its numerous additional characters from the Turkish. From this alphabet all Latin alphabets of central Asia were originally derived; also Uzbekistan and Turkmenistan developed their Latin alphabets from this sample alphabet. But these two states finally went on their own ways, and there completely independent alphabets developed, assuming a supremacy of Ankara in central Asia.

In the year 2000 the introduction of a Latin alphabet was also decided by the Tatar regional government in Kazan' . This happened as a reaction to the fact that the Russian parliament had adopted the resolution in the same year to use only one character font in the Russian Federation: the Cyrillic!

Most Turkish minorities in Iran also transferred in this year to the modern Azerbaijani Latin alphabet for the writting of their languages. Naturally, this assumption was unofficial, but all Iranian government agencies tacitly accept it momentarily. Meanwhile, The Turkish minorities of Syria and the Iraq have also accepted the Turkish standard spoken and written language as used in Turkey.

Türkçe: Resimde Türk halklarının ilk kez 1920'li yıllarda ve daha ilerde 1938/40 yıllarında ruslardan alınmış olan kiril alfabesi'nden ayrılmak için geliştirdikleri, latin alfabesi üzerine kurulmuş olan farklı (ortak-) türkçe alfabeler sıralanmıştır. Bunların yanında Türkiye-Türklerinin alfabesinden geliştirilmiş olan daha modern Türkçe alfabeler gösterilmiştir.
  • Not:

Bu Rusya'daki Türkler tarafından geliştirilmiş olan latin alfabeleri 1938 ve 1940 yıllarında yerini, Rusların baskısı ile rusça ders ile birlikte kiril alfabesinden geliştirilmiş olan farklı alfabelere bırakmak zorunda kalmıştır. Bundan önce Türk dilleri yazılarının yardımı ile birbirlerine daha çok yaklaşmayı ve birbirlerini anlamaya çaba göstermişlerdir, ama Ruslar her Türk diline diğerlerinden ayrı bir kiril alfabesi vermeleri ile, bilinçli bir şekilde bu aslında birbirlerine yakın olan dillerin birbirlerinden uzaklaşmalarını sağlamışlardır.

1989 yılında Sovyetler birliğinin yıkılmasından sonra, 1991 yılında Azerbaycanda latin alfabesine dönülmesi kararı verilmiştir. Azerbaycanda ortaya sürülen bu yeni latin alfabesi Türkiyedeki latin alfabesinden geliştirilmiştir. Türkiye alfabesine karşı farkı ayrıca üç yeni harf içermesidir (»ä«, »x« ve »q«). Bu üç harf Azerbaycan-türkçesinin, Türkiye-Türkçesinden farklı bulunan sesleri yazmak için geliştirilmiştir.

30. Ekim 1992 tarihinde Ankarada Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Toplantısı kurulmuştur. Bu kuruluş Türk Cumhuriyetlerinin Türkiyede kullanılan Türk alfabesine uyum sağlamaları kararını vermiştir. Ayrıca Azerbeycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan'ın 2005 yılına kadar kendi resmi Türk dilleri için bir Türkçe latin alfabesi kullanmaya başliyacakları hakkında anlaşılmıştır. Azınlık olarak yabancı yönetim altında yaşiyan Türk halklarının Türk-latin alfabesine geçişleri için (özellikle Suriye, Irak, Iran ve Rusya Föderasyonunda) 2010 yılına kadar bir süre verilmiştir.

Aynı yılda Aralık ayının 22'sinde Azerbeycan devleti "Türkçe"yi tek resmi dil olarak, ve latin alfabesini kabul etmiştir. Bu Azerbeycanda kullanılan latin alfabesi Iranda yaşiyan milyonlarca Azeriler tarafındanda kullanılmaya başlamıştır. Böylece (resmi olmuyarak) Iranda'da Türkçe artık latin alfabesi ile yazılmaya başlamıştır. Iran devletinin aslında rahatsız olduğu ama önliyemediği bu gelişim, daha da ilerlemektedir; mesela "Varlık" adındakı gazete 1994 yılında okuyucularına "Ortak türk Alfabesi"ni tanıtmıştır ve ozamandan bu yana bu alfabe ile basılır. Bu alfabe Türkiyede »Öz alfabe« olarak tanılır. Orta asyada geliştirilmiş olan bütün latin alfabeleri bu alfabeden kaynaklanır; Özbekistan ve Türkmenistan'da alfabelerini bundan türetmişlerdir. Ama bu iki devlet artık Türkiyenin Orta Asya Türkleri üzerine bir Önder rolünü kabul etmek istemedikleri için ayrı yollara sapmışlardır ve apayrı alfabeler geliştirmişlerdir.

2000 yılında Rus parlamentosu, Rus Föderasyonu içerisinde Kiril alfabesinden başka bir alfabe kullanılamaz olduğunu açıklayınca, Tataristan Özerk Cumhuriyetinde buna tepki olarak hemen bir Türkçe latin alfabesi kullanıma alınmıştır.

Irak ve Suriyedeki Türk azınlıkları da Türkiyenin resmi dilini ve alfabesini kullanmaktadırlar.
Tarih
Kaynak Yükleyenin kendi çalışması
Yazar Postmann Michael
İzin
(Bu dosyanın tekrar kullanımı)
Public domain Bu iş yazarı Postmann Michael tarafından kamu malı olarak yayınlanmıştır. Bu dünya çapında geçerlidir.

Bazı ülkelerde bu yasal olarak mümkün olmayabilir; öyleyse:
Postmann Michael, bu işi herhangi bir amaç için, herhangi bir şart olmaksızın, yasalarca gerekli olmadıkça, herkesin kullanmasına izin veriyor.

Altyazılar

Bu dosyanın temsil ettiği şeyin tek satırlık açıklamasını ekleyin.

Bu dosyada gösterilen öğeler

betimlenen

23 Şubat 2006

image/jpeg

Dosya geçmişi

Dosyanın herhangi bir zamandaki hâli için ilgili tarih/saat kısmına tıklayın.

Tarih/SaatKüçük resimBoyutlarKullanıcıYorum
güncel06.12, 17 Haziran 200606.12, 17 Haziran 2006 tarihindeki sürümün küçültülmüş hâli964 × 3.004 (626 KB)Postmann Michael~commonswikinew version
18.56, 28 Mayıs 200618.56, 28 Mayıs 2006 tarihindeki sürümün küçültülmüş hâli964 × 3.004 (626 KB)Postmann Michael~commonswikian new version
10.54, 23 Şubat 200610.54, 23 Şubat 2006 tarihindeki sürümün küçültülmüş hâli1.960 × 4.265 (1,28 MB)Postmann Michael~commonswikinew version
05.24, 23 Şubat 200605.24, 23 Şubat 2006 tarihindeki sürümün küçültülmüş hâli1.939 × 2.820 (919 KB)Postmann Michael~commonswiki* design by: Postmann Michael * Date: 23. Febr. 2006 * Public domain

Bu görüntü dosyasına bağlantısı olan sayfalar:

Küresel dosya kullanımı

Aşağıdaki diğer vikiler bu dosyayı kullanır:

Meta veri