Doğurganlık tahmini
Doğurganlık hesaplama veya doğurganlık tahmini, bir kadının âdet döngüsü çerçevesinde doğurgan olduğu ve doğurgan olmadığı evreleri bulmak için kullanılan yöntemleri kapsar. Halk arasında yumurtlama hesaplama gibi isimlerle de bilinir. Ovülasyondan 5 ila 1-2 gün öncesini kapsayan ve hesaplanmak istenen bu en doğurgan dönem, cinsel ilişki sonrasında döllenmenin ve hamile kalınmanın en olası olduğu zaman aralığını tanımlar.[2]
Doğurgan olunmayan günleri anlamak için yöntemler antik çağlardan beri var olmuş olmasına rağmen, geçen yüzyıldaki bilimsel gelişmeler yeni ve daha iyi yöntemler geliştirilmesini mümkün kılmıştır. Bu yöntemler genellikle 3 adet olan birincil doğurganlık işaretlerini (bazal vücut ısısı, servikal mukus ve servikal pozisyon) inceleyerek veya âdet döngüsünü takip edip üzerinden tahminler yürüterek gerçekleşir. Bu iki yöntem beraber kullanılabileceği gibi, idrar analizleri ile tükürük ve servikal sıvıların mikroskop altında incelenmesi de yumurtlama zamanı ve doğurgan periyot hakkında bilgi verebilmektedir. Tüm bu verileri işleyen, doğurganlık monitörleri de denilen bilgisayarlı aygıtlar da mevcuttur.
Birincil doğurganlık işaretleri değiştir
3 adet olan birincil doğurganlık işaretleri bazal vücut ısısı, rahim ağzı salgısı ve servikal pozisyondur. Bu işaretlerin sadece bir tanesine dikkat edilebileceği gibi hepsi de gözlemlenebilir. İkincil doğurganlık işaretleri ise âdet döngüsünün çeşitli evreleri ile bağlantılı olacak şekilde, sırt ağrısı, karın ağrısı ve göğüslerde sertleşmeden oluşmaktadır.
Bazal vücut ısısı değiştir
BVI birey sabah uyandıktan hemen sonra ölçülür. Eğer tutarlı ve gerçek bir sonuç alınmak isteniyorsa kişinin vücut sıcaklığı içe giyilen ısı sensörleri vasıtasıyla devamlı kontrol edilmelidir. Kadınlarda yumurtlama BVI'nın 0.2º ve 0.5 °C arasında yükselmesine neden olur ve gelecek âdete kadar bu yeni sıcaklık ortalaması korunur. Bu sıcaklık değişimleri ile yumurtlama sonrasında oluşan doğurgan olunmayan zaman aralığı hesaplanabilir.[3]
Servikal mukus değiştir
Servikal mukus, rahmi vajinal kanala bağlayan rahim ağzı tarafından üretilen bir salgıdır. Doğurgan dönemde bu salgı spermlerin canlı tutulması, spermlere rahim ağzı boyunca yol gösterilmesi ve vajinanın asiditesini düşürülmesi gibi görevleri gerçekleştirmektedir. Bu salgı, kadınların vücudunu yumurtlamaya hazırlayan östrojen hormonu sayesinde üretilebilmektedir. Servikal mukusun gözlemlenmesi ve vulvada yarattığı hise dikkat edilmesi halinde, bir kadın yumurtlamadan önceki ve sonraki zamanı anlayabilmektedir. Yumurtlama gerçekleştiğinde östrojen üretimi önemli ölçüde azalır ve progesteron üretimi artar. Progesteronun bu yükselişi, vulvada gözlemlenen mukusun özelliklerinde ve miktarında önemli değişiklikler meydana getirir.[4]
Servikal pozisyon değiştir
Servikal mukusun (rahim ağzı salgısı) salınmasına ve kurumasına neden olan hormonlar rahim ağzının pozisyonunda da değişiklikler meydana getirir. Doğurgan olunmayan dönemlerde kadınların rahim ağızları vajinal kanala daha yakın olmakta, dokunulduğunda görece katı bir his vermekte (bir burna dokunmak gibi) ve daha kapalı bir pozisyonda bulunmaktadır. İlerleyen evrelerde kadın doğurgan döneme girdiği zaman ise rahim ağzı vajinal kanaldan uzaklaşır, daha açık bir hal alır ve dokunulduğu zaman daha yumuşak bir his verir (dudaklara dokunmak gibi). Yumurtlama gerçekleştikten sonra rahim ağzı eski doğurgan olmayan yapısına geri döner.
Takvim bazlı yöntemler değiştir
Takvim bazlı yöntemler yumurtlama öncesi ve sonrasında oluşan doğurgan olunmayan periyotları, kişisel âdet döngüsünü baz alaraktan hesaplayabilirler. Bu yöntem eğer doğum kontrolü için kullanılmaktaysa, semptom bazlı doğum kontrol yöntemlerinden daha yüksek oranda hamilelik riskine sahiptir ancak yine de servikal kapak gibi doğum kontrolü yöntemleriyle benzer oranda koruma sağlamaktadır.[5]
İdrar testleri değiştir
Yumurtlamadan 24 ile 36 saat önce gerçekleşen luteinleştirici hormonun ani yükselişini tespit edebilen idrar analizi setleri yumurtlama tahmin setleri olarak adlandırılırlar ve pek çok doğurganlık testi türünden birini oluştururlar.[6]
Kaynakça değiştir
- ^ Dunson, D.B.; Baird, D.D.; Wilcox, A.J.; Weinberg, C.R. (1999). "Day-specific probabilities of clinical pregnancy based on two studies with imperfect measures of ovulation". Human Reproduction. 14 (7). ss. 1835-1839. doi:10.1093/humrep/14.7.1835. ISSN 1460-2350.
- ^ Weschler (2002), pp.242,374
- ^ Kippley (2003), pp.112-113
- ^ James B. Brown (2005). "Physiology of Ovulation". Ovarian Activity and Fertility and the Billings Ovulation Method. Ovulation Method Research and Reference Centre of Australia. 24 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ Kippley (2003), pp.121-134,376-381
- ^ MedlinePlus Encyclopedia LH urine test (home test)