Vikipedi

Dismenore

Ağrılı adet veya adet krampları olarak da bilinen dismenore, günlük aktiviteleri engelleyecek düzeyde ağrılı âdet görme olarak tanımlanan jinekolojik bir hastalıktır.[1][2] Adetin başladığı zaman civarında ortaya çıkar.[1] Ağrı; aralıklı, kramp tarzı, suprapubik bölgede yoğunlaşmış, zaman zaman bulantı, kusma ve ishalle birlikte görülür. Belirtiler tipik olarak üç günden az sürer.[1]

Dismenore
Adet döngüsü ve hormon üretimindeki değişiklikler
UzmanlıkJinekoloji
BelirtilerAdet sırasında ağrı, ishal, mide bulantısı, bel ağrısı
SüreGenelde 3 günden az
TedaviIsıtma pedi, ilaç tedavisi
İlaçNon-steroidal antiinflamatuar ilaçlar, rahim içi araç

Dismenore, altta yatan bir problem olmadan ortaya çıkabilir.[3][4] Dismenoreye neden olabilecek altta yatan sorunlar arasında uterus fibroidi (miyom), adenomyozis ve endometriozis bulunur.[3] Aşırı adet kanaması (menoraji) olanlarda, düzensiz adet görenlerde, adetleri on iki yaşından önce başlayanlarda ve vücut ağırlığı düşük olanlarda daha sık görülür.[1] Dismenore, altta yatan bir nedenin yokluğuna veya varlığına göre primer veya sekonder olarak sınıflandır.[5]

Üreme çağındaki kadınların %20 ile %90 arasında değişen oranlarda bu durumu yaşadığı tahmin edilmektedir.[1][4] En sık görülen adet ile ilişkili bozukluktur.[2] Tipik olarak, ilk adet döneminden sonraki bir yıl içinde ortaya çıkar. Altta yatan bir neden olmadığı durumlarda, ağrını şiddeti ve görülme sıklığı genellikle yaşla veya çocuk sahibi olduktan sonra azalır.[1][2]

Tedavi için tipik olarak bir ısıtma pedi kullanılır. İbuprofen ve naproksen gibi non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar, hormonal doğum kontrolü ve progestojen içeren rahim içi araç gibi gibi farmakolojik tedavilere de başvurulabilir.[1][3]

Semptomları değiştir

Dismenorenin ana semptomu, alt karın veya pelviste yoğunlaşan ağrıdır. Ağrı genellikle karnın sağ veya sol tarafında da hissedilir. Uyluklara veya bel bölgesine de yayılabilir.[1]

Genellikle adet ağrısı ile birlikte ortaya çıkan semptomlar arasında bulantı ve kusma, ishal, baş ağrısı, baş dönmesi, disoryantasyon ve halsizlik bulunur.[6] Dismenore semptomları genellikle ovülasyondan hemen sonra başlar ve adetin sonuna kadar sürebilir. Bunun nedeni, dismenorenin genellikle ovülasyon ile ortaya çıkan vücuttaki hormonal seviyelerdeki değişikliklerle ilişkili olmasıdır. Özellikle prostaglandinler, inflamasyona sebep olarak ağrıya ve gastrointestinal semptomlara neden olurlar.[7][8]

Birçok kadın için primer dismenore, yaşlandıkça yavaş yavaş azalır. Hamileliğin, menstrüasyon devam ettiğinde dismenore şiddetini azalttığı da gösterilmiştir. Ancak bazı kadınlar için dismenore, menopoza kadar devam edebilir. Dismenore yaşayan kadınların %5-15'i günlük aktivitelere engel olacak kadar şiddetli semptomlar yaşar.[9]

Sebepleri değiştir

Primer dismenore, ilişkili bir altta yatan durum olmadan ortaya çıkarken, sekonder dismenorenin, tipik olarak uterusu veya diğer üreme organlarını etkileyen durumlar gibi belirli bir altta yatan nedeni vardır.[5]

Sekonder dismenoreye neden olan durumlar arasında endometriozis, uterin fibroid, adenomyozis ve polikistik over sendromu bulunur. Nadiren konjenital malformasyonlar, rahim içi araçlar, bazı kanserler ve pelvik enfeksiyonlar sekonder dismenoreye neden olabilir.[9] Ağrı adet dönemleri arasında ortaya çıkıyorsa, adetin ilk birkaç gününden daha uzun sürüyorsa, non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAII'ler) veya hormonal kontraseptiflerin kullanımıyla yeterince rahatlamıyorsa, bu sekonder dismenorenin işareti olabilir.[10]

Eylem mekanizması değiştir

Primer dismenorenin altında yatan mekanizma, lokal iskemiye neden olan uterus kaslarının kasılmalarıdır.[11]

Bir kişinin adet döngüsü sırasında, endometriyum potansiyel hamileliğe hazırlık olarak kalınlaşır. Ovülasyondan sonra yumurta döllenmezse ve hamilelik olmazsa, oluşan rahim dokusuna ihtiyaç duyulmaz ve böylece doku parçalanır.[12]

Menstrüasyon sırasında, omega-6 yağ asitlerinin birikmesi nedeniyle prostaglandinler ve lökotrienler salınır.[13][14] Prostaglandinlerin ve diğer inflamatuar aracıların uterusta salınması, uterusun kasılmasına neden olur. Bu; bulantı, kusma, şişkinlik ve baş ağrısı veya migren gibi sistemik semptomlara sonuçlanır.[13] Uterus kasları kasıldığında, endometriyum dokusuna giden kan akışı azalır, bu da dokunun parçalanıp ölmesine neden olur. Bu uterus kasılmaları, eski, ölü endometriyal dokuyu serviks ve vajina yoluyla vücuttan dışarıya doğru atarken devam eder. Bu kasılmalar ve bunun sonucu olarak yakın dokulara geçici oksijen yoksunluğunun, adet sırasında yaşanan ağrı veya kramplardan sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Dismenore görülmeyen bireylerle karşılaştırıldığında, primer dismenoresi olanlarda, artan kasılma ve kasılma sıklığı ile birlikte uterus kasının aktivitesinin arttığı gözlemlenmşltir.[15]

Kontrolü değiştir

Ağrı mekanizmasını hedef alan tedaviler arasında non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar ve hormonal doğum kontrolü bulunur. NSAII'ler prostaglandin üretimini engelleyerek etkilerini gösterir ve kısa süreli tedavi için etkilidir. Uzun süreli tedavide hormonal doğum kontrolü, rahimden atılan rahim sıvısı/doku miktarını azaltır. Bu; daha kısa ve daha az ağrılı adet dönemleri ile sonuçlanır.[16] Bu ilaçlar tipik olarak ağrının kaynağını hedef almayan tedavilerden daha etkilidir (ör: parasetamol).[17] Düzenli fiziksel aktivitenin rahim kramplarının şiddetini azalttığı bilinmektedir.[9][18]

Non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar değiştir

İbuprofen, naproksen ve flurbiprofen gibi NSAII'ler, primer dismenore ağrısının giderilmesinde etkilidir.[17] Prostaglandin sentezinden sorumlu olan COX1 ve COX2 enzimlerini inhibe ederek çalışırlar. Bu, prostaglandin seviyelerinde düşüşe neden olarak ağrının ana kaynağını etkiler ve ağrıyı azaltır.

Hormonal doğum kontrolü değiştir

Hormonal doğum kontrolünün kullanılması, birincil dismenore semptomlarını iyileştirebilir.[13][19] 2009 yılında yapılan sistematik bir inceleme, doğum kontrol haplarında düşük veya orta dozda bulunan östrojenin dismenore ile ilişkili ağrıyı azalttığına dair sınırlı kanıt bulmuştur.[20]

Norplant[21] ve Depo-provera[22][23] da tedavi için kullanılabilir. Bu yöntemler sıklıkla amenoreye neden olarak adet durumunu tamamen ortadan kaldırırlar. Rahim içi araç (Mirena RİA) semptomları azaltmada faydalı olabilir.[24]

Diğer değiştir

2002 yılında yütürülen bir araştırma, transdermal nitrogliserinin tedavide etkili olduğunu göstermiştir.[25] Isı pedleri, NSAII'lere kıyasla etkilidir. Erişimi kolay olduğu ve bilinen hiçbir yan etkisi olmadığı için birçok hasta tarafından tercih edilen bir seçenektir.[26]

Tamoksifen, dismenore hastalarında uterus kontraktilitesini ve ağrıyı azaltmak için etkili bir şekilde kullanılmıştır.[27]

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c d e f g h Osayande, Amimi S.; Mehulic, Suarna (1 Mart 2014). "Diagnosis and initial management of dysmenorrhea". American Family Physician. 89 (5): 341-346. ISSN 1532-0650. PMID 24695505. 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  2. ^ a b c "FAQ046 Dysmenorrhea: Painful Periods" (PDF). web.archive.org. 27 Haziran 2015. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  3. ^ a b c "Your menstrual cycle | Office on Women's Health". www.womenshealth.gov. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  4. ^ a b "Dysmenorrhea and Endometriosis in the Adolescent". www.acog.org (İngilizce). 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  5. ^ a b "Period Pain". medlineplus.gov. 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  6. ^ "Dysmenorrhea". www.hopkinsmedicine.org (İngilizce). 13 Mayıs 2019. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  7. ^ "Period pain". nhs.uk (İngilizce). 19 Ekim 2017. 13 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  8. ^ "Using Foods Against Menstrual Pain". Physicians Committee for Responsible Medicine (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  9. ^ a b c "Dysmenorrhea - Gynecology and Obstetrics". Merck Manuals Professional Edition (İngilizce). 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  10. ^ Carlson, Karen J. (2004). The new Harvard guide to women's health. Stephanie A. Eisenstat, Terra Diane Ziporyn. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN 0-674-01282-8. OCLC 53289610. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  11. ^ Fenakel, K.; Lurie, S. (Aralık 1990). "The use of calcium channel blockers in obstetrics and gynecology; a review". European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 37 (3): 199-203. doi:10.1016/0028-2243(90)90025-v. ISSN 0301-2115. 
  12. ^ "What Is Ovulation? Cycle Timeline, Pain, and Other Symptoms". Healthline (İngilizce). 25 Ocak 2022. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  13. ^ a b c Harel, Zeev (1 Aralık 2006). "Dysmenorrhea in Adolescents and Young Adults: Etiology and Management". Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology (İngilizce). 19 (6): 363-371. doi:10.1016/j.jpag.2006.09.001. ISSN 1083-3188. PMID 17174824. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  14. ^ Bofill Rodriguez, Magdalena; Lethaby, Anne; Farquhar, Cindy (19 Eylül 2019). Cochrane Gynaecology and Fertility Group (Ed.). "Non-steroidal anti-inflammatory drugs for heavy menstrual bleeding". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). 2019 (9). doi:10.1002/14651858.CD000400.pub4. PMC 6751587 $2. PMID 31535715. 
  15. ^ Rosenwaks, Z.; Seegar-Jones, G. (Ekim 1980). "Menstrual pain: its origin and pathogenesis". The Journal of Reproductive Medicine. 25 (4 Suppl): 207-212. ISSN 0024-7758. PMID 7001019. 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  16. ^ Miller, Leslie; Notter, Katherine M (1 Kasım 2001). "Menstrual reduction with extended use of combination oral contraceptive pills: randomized controlled trial1 1Study medication supplied by Wyeth-Ayerst Laboratories, Philadelphia, Pennsylvania". Obstetrics & Gynecology (İngilizce). 98 (5, Part 1): 771-778. doi:10.1016/S0029-7844(01)01555-1. ISSN 0029-7844. 
  17. ^ a b Marjoribanks, Jane; Ayeleke, Reuben Olugbenga; Farquhar, Cindy; Proctor, Michelle (30 Temmuz 2015). Cochrane Gynaecology and Fertility Group (Ed.). "Nonsteroidal anti-inflammatory drugs for dysmenorrhoea". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). doi:10.1002/14651858.CD001751.pub3. PMC 6953236 $2. PMID 26224322. 
  18. ^ Armour, Mike; Ee, Carolyn C; Naidoo, Dhevaksha; Ayati, Zahra; Chalmers, K Jane; Steel, Kylie A; de Manincor, Michael J; Delshad, Elahe (20 Eylül 2019). Cochrane Gynaecology and Fertility Group (Ed.). "Exercise for dysmenorrhoea". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). 2019 (9). doi:10.1002/14651858.CD004142.pub4. PMC 6753056 $2. PMID 31538328. 
  19. ^ Archer, David F. (1 Kasım 2006). "Menstrual-cycle-related symptoms: a review of the rationale for continuous use of oral contraceptives". Contraception (İngilizce). 74 (5): 359-366. doi:10.1016/j.contraception.2006.06.003. ISSN 0010-7824. 
  20. ^ Wong, Chooi L; Farquhar, Cindy; Roberts, Helen; Proctor, Michelle (7 Ekim 2009). Cochrane Gynaecology and Fertility Group (Ed.). "Oral contraceptive pill for primary dysmenorrhoea". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). doi:10.1002/14651858.CD002120.pub3. PMC 7154221 $2. PMID 19821293. 
  21. ^ Power, Jo; French, Rebecca; Cowan, Frances M. (18 Temmuz 2007). Cochrane Fertility Regulation Group (Ed.). "Subdermal implantable contraceptives versus other forms of reversible contraceptives or other implants as effective methods for preventing pregnancy". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). doi:10.1002/14651858.CD001326.pub2. PMC 7025801 $2. PMID 17636668. 
  22. ^ Endocrinology. 5th ed. Leslie J. DeGroot, J. Larry Jameson. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders. 2006. ISBN 0-7216-0376-9. OCLC 55801212. 
  23. ^ Goodman & Gilman's the pharmacological basis of therapeutics. 11th ed. Louis S. Goodman, Alfred Gilman, Laurence L. Brunton, John S. Lazo, Keith L. Parker. New York: McGraw-Hill. 2006. ISBN 0-07-142280-3. OCLC 56982354. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  24. ^ Gupta, H. P.; Singh, Urmila; Sinha, Seema (Temmuz 2007). "Laevonorgestrel intra-uterine system--a revolutionary intra-uterine device". Journal of the Indian Medical Association. 105 (7): 380, 382-385. ISSN 0019-5847. PMID 18178990. 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
  25. ^ Morgan, Pamela J.; Kung, Rose; Tarshis, Jordan (1 Mayıs 2002). "Nitroglycerin as a Uterine Relaxant: A Systematic Review". Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada (İngilizce). 24 (5): 403-409. doi:10.1016/S1701-2163(16)30403-0. ISSN 1701-2163. 
  26. ^ Hassan Nagy, Moien AB Khan (18 Temmuz 2022). "Dysmenorrhea". StatPearls. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ Thomas, Benjamin; Magos, Adam (Eylül 2009). "Modern management of dysmenorrhoea". Trends in Urology, Gynaecology & Sexual Health (İngilizce). 14 (5): 25-29. doi:10.1002/tre.120. 30 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022. 
Sınıflandırma
Dış kaynaklar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dismenore&oldid=31791048" sayfasından alınmıştır