Derinlemesine Araştırma Laboratuvarı
Derinlemesine Araştırma Laboratuvarı ya da Derin Araştırma Laboratuvarı (kısaca DAL), 12 Eylül Darbesi sonrası dönemde Ankara Emniyet Müdürlüğü içinde "D Grubu" olarak anılan siyasi şubeye verilen ad. D Grubu daha sonra, 'D'nin Arapça okunuşuyla 'DAL' olarak anılmaya başlanmıştır. Şube, 12 Eylül Darbesi'nde gözaltına alınan kişilere yönelik sistematik işkence ve kötü muamele suçlarıyla gündeme gelmişti.[1][2][3]
| DAL | |
|---|---|
Ankara Emniyet Müdürlüğü D Grubu | |
| Genel bilgiler | |
| Kuruluş tarihi | 12 Eylül 1980 darbesi sonrası |
| Türü | Emniyet Siyasi Şube |
| Bağlılığı | Emniyet Genel Müdürlüğü |
| Üst kuruluş | Ankara Emniyet Müdürlüğü |
| Notlar | |
| Kurum 12 Eylül Darbesi'nde işkence yapılan bir merkez olarak ün yapmıştır.[1][2] | |
Birçok kişinin yaşamını yitirdiği ve 100'e yakın kişinin sakat kaldığı Derinlemesine Araştırma Laboratuvarı'nda daha sonra İstanbul Emniyet Müdürlüğü ve Ordu Valiliği yapacak olan Kemal Yazıcıoğlu da görev almıştır.[4] O dönem 'Komiser Kemal' olarak tanınan Yazıcıoğlu'nun bizzat işkencelerde bulunduğu da iddialar arasındadır.[5][6] Yazıcıoğlu, 12 Eylül dönemiyle ilgili bir savcılık soruşturmasında "DAL Grubu Operasyon ve Sorgu şeflerinden" olarak şüpheli konumunda yer almıştır.[7]
Sırrı Süreyya Önder, Ali Asker, Orhan Taylan, Murat Çelikkan gibi isimler o dönemde bir müddet burada kalmıştır.[8][9] DAL’dan geçmiş ama travmayı atlatamamış binlerce insan olduğu tanıklar tarafından ifade edilmektedir.[10] Bu merkeze getirildikten sonra kendisinden haber alınamayanların olduğu yönünde iddialar da bulunmaktadır.[11]
12 Eylül iddianamesinde, Diyarbakır Askeri Cezaevi ile Mamak Askerî Cezaevinin, sistematik işkencenin merkezi haline getirildiği belirtildi ve Ankara Emniyet Müdürlüğündeki DAL’ın, Adıyaman’da Pirin Palas'ın ve İstanbul Gayrettepe’nin öne çıkan işkence merkezlerinden olduğu vurgulandı. İddianamede ayrıca gözaltına alınanların sağ görüşlü iseler sol görüşlü, sol görüşlü iseler sağ görüşlü polis ve askerden oluşturulan işkenceci ekipler tarafından sorgulandığı da yer almıştır.[12] Ankara Emniyetinde polis amirleri Zeki Kaman ve Dürüst Oktay’ın işkence uygulamalarında öne çıktığı da söylendi.[13] 12 Eylül dönemindeki işkence ve kötü muamele iddialarının soruşturulması kapsamında, bu şubede görev alanların da ifadelerine başvuruldu. Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nde süren 12 Eylül davasından ayrı olarak yürütülen 'sistematik işkence ve kötü muamele' soruşturmasında, DAL grubunda o tarihlerde görev yapan polislerin ifadesi alındı.[14][15]
Hakkında değiştir
Dal (12 Eylül'ün İşkence Merkezi) adlı kitapta dönemin tanıklıklarına yer verilmiştir.[16][17][18]
Esra Kahraman, Segâh Makamı adlı dönem romanındaki kahramanının DAL’dan anlatılarına yer verir.[19]
Ayşegül Devecioğlu, 2008 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldığı kitabı Ağlayan Dağ Susan Nehir'in hikâyesini, eşi Behçet Dinlerer'in askeri darbenin ardından yakalanıp DAL’da öldürülmesinden sonra saklandığı bir Çingenenin evinde geçirdiği zaman üzerine kurmuştur: "Korkunun toplumun bütün hücrelerine kadar işlediği, ülkenin her yanında sobaların günlerce odun kömür yerine kitap yaktığı, insanların birbirlerine selam alıp vermekten korktuğu o günlerde, iki buçuk yaşındaki oğlumla, çocukluğumdan beri tanıdığım ve anne yerine koyduğum bir Çingene kadının evinde saklandım."[20]
Alime Mitap, eşi Nasuh Mitap ile birlikte kaldığı merkezde gördüğü işkenceleri, Eylül Karanlığından adlı bir resim sergisi ve kitapta anlattı.[21]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b Yıldız, Pamuk (2008), O Hep Aklımda (Bir Mamak Cezaevi Tanıklığı), Ayizi Kitap, İstanbul ISBN 9750102037
- ^ a b "Bu kitabı yazarak yaşadıklarımla barıştım". 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
- ^ "DAL'ın belgesi var ama 'kendisi yok'". www.milliyet.com.tr/. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "'Komiser Kemal' rahatsızlığı". 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
- ^ Söylemez, Ayça. "AYŞE BAKKALCI ANLATIYOR "Yazıcıoğlu İşkencecimdi"". bianet.org. 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Özel Timcileri gözaltına alan Yazıcıoğlu Genel Müdür". www.hurriyet.com.tr. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "12 Eylül idarecilerine soruşturma". www.dha.com.tr/. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Havaalanına indiğimde dizlerimin bağı çözüldü". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
- ^ "DAL'da, Mamak'ta ve Dışardaydılar". bianet.org/. 20 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
- ^ Özkan, İsmail Cem. "HER ŞEY BİR GECEDE OLDU!". www.78liler.org. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "İsmail Bahçeci'nin Zorla Kaybedilmesi". www.zorlakaybetmeler.org. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "12 Eylül iddianamesinden: Darbe döneminde cezaevi ve gözaltında 191 kişi öldü". www.memurlar.net. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016.
- ^ "Merak edenler veya hatırlamak isteyenler için: 12 Eylül iddianamesinin tam metni". www.taraf.com.tr. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
- ^ "'DAL' grubu işkenceden ifade veriyor". www.haberturk.com/. 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "12 Eylül'ün işkencecisi" savcılıkta". www.cnnturk.com. 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Dal ( 12 Eylül'ün İşkence Merkezi)". www.arkadas.com.tr/. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "DAL'ın insanları!". www.birgun.net/. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ Önçler, Mustafa. "DAL Kitabı Üzerine". www.muhalefet.org/. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ Özdemir, Barış. "Dinmeyen yangın". www.evrensel.net. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ Matara, Ufuk. "Ayşegül Devecioğlu: "Çingenelerin dili şifalı zehir"". www.metiskitap.com. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ Soyşekerci, Hülye. "Sanatın Tanıklığı: 26. yılında "Eylül Karanlığından"". meseledergisi.com. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.